Vísir - 20.09.1980, Blaðsíða 6

VÍSIR
Laugardagur 20. september 1980.
Mál þaö, um fæbingarorlo(<sem Vlsir tók til umfjöllunar I vik-
unni hefur vakift mikla athygli. Margra mána&a pfslarganga
viökomandi félágskonu f fðju f gegnum kerfíö, er sjálfsagt saga
sem margir kannast viö, þó ef til vill 1 örlitiö breyttu formi.
I þvf tilviki, sem Vfsir fjaliaði um, fékk konan þær bætur sem
henni bar meö réttu, vegna þess aö mál hennar var tekiö upp aft-
ur. Henní haföi veriö synjaö um fæöingarorlof, vegna þess aö
hún vann ekki nákvæmlega hálfsdags-, eöa heilsdagsvinnu, og
þanníg haföi umsókn hennar veriö afgreidd. Konan var búin aö
gefa upp alla von um aö ná fram rétti sinum, var ekki kunnugt
um réttu leiöina f þessu tilviki og gafst þvi upp á frekari eltinga-
leik viö vottorö, umsóknir og aöra fylgiíiska kerfisins.
Ifennar mál er nú f höfn. En óneitanlega hlýtur aö vakna sú
spurning, hvort þarna sé um aö ræöa citt dæmi af mörgum og
hvar, eöa hvernig fólk geti leitaö réttar slns I slíkum tilvikum.
Æösta stjórn þessara mála er I höndum stjórnar Atvinnuleys-
istryggingasjóös. Hún er skipuö 7 mönnum. 4 þeirra eru kosnír af
Alþingi meö hiutfallskosningu. Alþýöusamband íslands tilnefnir
tvo og Vinnuveitendasamband tilnefnir einn mann. Sföan skipar
ráöherra formann og varaformann ur hópi þeirra fjögurra sem
Alþingi kaus.
Núverandi formaöur stjórnar Atvinnuleysistryggingasjóös er
Jón Ingimarsson skrífstofustjóri i Heilbrigöis- og trygginga-
málaráöuneytinu. Jón er I fréttaljósinu hjá okkur I dag og var
hann I upphafi beöinn aö fræöa lesendur um, hvernig fram-
kvæmd lagasetningar um fæöingarorlof eigi aö vera, sé rétt aö
málum staöiö.
,,Lögin um fæöingarorlof eru f eðli sfnu mjög einföld. Hegla er
sú, aö cf konan hefur unniö reglulega hálfsdagsvinnu eöa meira,
en þó ekki heilsdagsvinnu, þá á hún rétt á ftálfum bótum. Mis-
munurinn á fæöingarorlofi og atvinnuleysisbótum er sá, aö f
fyrra tilvikinu er viðkomandi á vinnumarkaöinum, en fær ekki
vinnu, en i síöasta tilfellinu er viökomandi á vinnumarkaöinum,
en getur ckki unniö.
Ef ekkert annaö kemur i staöinn, tapar hin siöarnefnda laun-
um, sem hún fengi, væri allt mebfelldu. 1 báöum tilvikum er ver-
iö aö reyna aö bæta viökomandi á svipaöan hátt og heföi hún
haldiö áfram aö öllu óbrcyttu, þ.e.a.s. hálfs dags manneskju meö
hálfum dagpeningum og heilsdags manneskju meö fullum bót-
um”.
Kröfur um vinnustunda-
fjölda
„Hvaba kröfur eru geröar um
vinnustundaf jölda”?
„Tlmakröfurnar eru ekki
meiri en þaö, aö þeir 516 timar,
sem krafist er til réttar á hálf-
um fæöingarorlofs- og atvinnu-
leysisbótum, eru ekki nema
fjóröungur úr ársdagvinnutima
og þeir 1032 timar, sem krafist
er til fullra bóta eru ekki nema
hálfur dagvinnutimi ársins. Ef
viðkomandi vinnur hálfan dag i
6 mánuöi, er hún komin meö 516
tima. Ef hún er 6 mánuöi i fullu
„Hvert verkalýösfélag hefur
sina úthlutunarnefnd sem skip-
uö er fulltrúum frá viökomandi
verkalýösfélagi, frá Vinnuveit-
endasambandinu og Vinnu-
málasambandinu. Til þessara
nefnda er sótt um bætur og
þangaö þarf aö skila vottoröi frá
vinnuveitenda um vinnustunda-
fjölda.
Ef nefndin er sammála, geng-
ur úrskuröurinn fyrir sig á eöli-
legan hátt.. Hér i Reykjavlk
gengur hann til Tryggingastofn-
unar rikisins, til starfsmanns
sjóösins þar, sem lætur borga út
bætur eftir úrskuröinn ef hann
sér ekkert athugavert viö hann
sem slikan.
Jón Ingimarsson formaöur stjórnar Atvinnuleysistryggingasjóðs: „Launafólki er tvfmælalaust ekki
nógu kunnugt um þessi mál.”
Jón Ingimarsson, formaður stjórnar Atvinnuleysistryggingasjóðs:
,Fólk ekki nógu áhuga-
samt þótt nægar upplýs-
ingar séu fyrir hendi’
starfi, er hún komin meö 1032
tima.
Þaö er rétt, aö það komi fram,
aö i báöum tilfellum þarf hún aö
vera á vinnumarkaöinum, þeg-
ar hún krefst bóta, þ.e.a.s. hún
veröur aö vera atvinnulaus eöa
fara i fæöingarorlof. Þaö er þvi
ekki nóg aö hafa unniö i sex
mánuöi, en vera svo án vinnu
þegar sótt er um bætur.
Gagnvart þessu máli, sem
Visir tók til umfjöllunar, er
gangur þess alveg augljós. Til
aö fá hálfar bætur, þarf aö vinna
minnst reglubundna hálfs dags
vinnu á siðustu 12 mánuðum og
skila þessum tima. Þaö telst
lika reglubundiö ef viökomandi
vinnur annan hvern dag, eöa
aöra hverja viku. Þaö sem veriö
er aö útiloka þarna, er Ihlaupa-
vinnan. Eins skal þaö tekiö
fram, aö bæturnar eru aöeins
greiddar miöaö viö hálfsdags-
eöa heilsdagsvinnu. Þaö er ekk-
ert millistig þarr.a á milli.
Hvernig úthlutun fer
fram
J,,Hver hefur meö höndum út-
hlutun þessara bóta”?
„En hvert snýr fólk úti á landi
sér i slikum tilvikum?”
„Utan Reykjavikur er sá
háttur hafður á aö máliö gengur
til viökomandi umboösmanns
trygginganna á hverjum staö,
eftir aö úthlutunarnefnd hefur
fjallaö um þaö. Umboösmaöur-
inn fer eins aö. Hann greiöir
bótaþega sjái hann ekkert at-
hugavert viö afgreiösluna.
Hlutverk umboösmanna um
land allt er ekki aöeins aö inna
greiöslur af hendi. Þeir eiga
einnig að lita meö gagnrýni á
úrskurðinn hverju sinni. Þaö
kemur iöulega fyrir aö úrskurö-
ur sem kveöinn er upp i úthlut-
unarnefnd, er sendur til sjóös-
stjórnar til endanlegs úrskuröar
af viökomandi umboösmanni.
Og þaö eiga auövitaö allir þessir
aöilar rétt á aö leita til stjórnar-
innar eftir úrskuröi, bæöi hvaö
varöar fæöingarorlof og at-
vinnuleysisbætur.
„Berast stjórninni mörg mál
eftir þessum leiðum?”
„Þaö liggja alltaf fyrir
nokkur mál á hverjum fundi og
þau eru afgreidd endanlega
hverju sinni”.
„Ef viö snúum okkur ab rétti
bótaþega, hver er hann?”
„Sætti umsækjandi sig viö úr-
skurö úthlutunarnefndar, þá er
mál hans úr sögunni. En svo
kann aö fara aö bótaþegi telji,
aö sér sé synjaö á röngum
forsendum. I þvi tilfelli á hann
alltaf rétt á aö áfrýja til stjórnar
atvinnuleysistryggingasjóös,
sem fer meö máliö eins og ég
greindi frá áöur”.
Texti:
Jóhanna S.
þórsdóttir
Sig-
Nógar upplýsingar
— en áhugann vantar
„Telur þú aö fólk viti nógu
mikiö um þann rétt sem þvi ber
hverju sinni og um þær leiðir
sem þaö skal fara til aö leita
hans, telji þaö á sér brotiö?”
„Launafólki er tvimælalaust
ekki nógu kunnugt um þessi
mál. En þaö má fullyröa aö sú
vanþekking stafi ekki af þvi aö
viökomandi geti ekki nálgast
upplýsingarnar. Þaö er áhug-
inn, sem er ekki fyrir hendi. A
fjölmörgum stööum liggja
frammi itarlegir bæklingar um
trygginga - og bótamál. Þessir
bæklingareru mjög aðgengileg-
ir og auöskildir, en þaö vantar
bara áhugann.
Sannast sagna viröist, sem
fólk fái ekki áhuga fyrir þessum
málum, fyrr en það þarf nauö-
synlega á þeim aö halda, eöa er
jafnvel komiö i ógöngur meö sin
erindi
t framhaldi af þvi er fólk oft á
tiöum alls ófrótt um hvert þaö á
aö leita til aö fá leiöréttingu
telji þaö sig órétti beitt. Þaö
kemur ósjaldan fyrir aö hringt
er i okkur sjóösstjórnarmenn,
meö mál sem ekkert erindi eiga
til okkar. Þetta mætti allt bæta,
ef fólk væri meira vakandi fyrir
upplýsingum varöandi málefni
sin, frá degi til dags. A hinn
bóginn er fólk almennt oröiö
mjög meövitaö um aö þessir
hlutir séu til staðar”.
Lögin endurskoðuö
„Aö lokum Jón, hvaö hefur
veriö unniö i atvinnuleysis-
tryggingarmálum og eru ein-
hverjar breytingar væntanleg-
ar?”
„Lögin um atvinnuleysis-
tryggingar hafa verið til endur-
skoöunar og hefur nefndin sem
vann það starf skilað áliti.
Þaö skaöar ef til vill ekki aö
geta þess til upplýsingar, aö at-
vinnuleysistryggingar á Islandi
i þvi formi, sem þær eru núna,
eru tilkomnar sem liöur i kjara-
samningi og sem afleiöing af
miklu verkfalli 1955.
Siöustu Atvinnuleysissjóös-
lögin voru sett 1973 og nokkru
siöar hófst endurskoðun þeirra,
eins og ég sagöi áöan. Þessi lög
eru aö sumu leyti oröin úrelt,
og hafa stundum ekki verið
framkvæmd eins og þau
voru hugsuö. Aliti endur-
skoöunarnefndarinnar var skil-
aö fyrir þó nokkuö löngu til viö-
komandi ráðherra, en þaö hefur
aldrei komist lengra Þaö eru
ekki á döfinni neinar stórvægi-
legar breytingar en þær gætu þó
komiö upp fyrirvaralitiö, t.d. i
sambandi viö kjarasamninga og
annaö slikt,” sagöi Jón Ingi-
marsson aö lokum.
J