Vísir - 23.09.1980, Blaðsíða 12

vísm Þri&judagur 23. september 1980.
BÉINA ÞflRf LÁNVÉrT-
INGUM TIL IÐNAÐAR
EN DRAGA ÚR ÞEIM
TIL SJAVAROTVEGS
Gísii Sigupgeípsson. blaðamaður Vísis á Akureyrl, skrífar
um gerð iðnðröunaráætlunar fyrlr Norðurland, sem nú
er lokið, en áætlunin á eftir að fá blessun yfirvalda
„Ef það á að halda i unga fólkið, sem nú er að vaxa upp á Norðurlandi,
og kemur inn á vinnumarkaðinn á næstu árum, þarf að skapa 75-100 ný
atvinnutækifæri árlega, til viðbótar þeirri aukningu, sem reikna má með
hjá þeim atvinnufyrirtækjum, sem nú eru i gangi”, sagði Sigfús Jónsson,
i samtali við Visi, að afloknu Fjórðungsþingi Norðlendinga á dögunum.
Sigfús er sérfræðingur byggðadeildar Framkvæmdastofnunar rikisins.
Hefur hann, ásamt Sigurði Guðmundssyni unnið að iðnþróunaráætlun
fyrir Norðurland, sem byggðadeildin og FSN hafa staðið að i samvinnu.
Hér á eftir verður leitast við að skýra þessi mál ögn nánar, út frá þeirri
spurningu: hvernig á að skapa þessi atvinnutækifæri sem skortir? í
megindráttum er byggt á upplýsingum frá Sigfúsi Jónssyni, nema annað
sé tiltekið. Þá er stuðst við kafla úr iðnþróunaráætlun fyrir Norðurland,
sem þeir Sigfús og Sigurður hafa lokið við, og lagt fram til umfjöllunar i
F'ramk væmdastof nuninni.
Dregið hefur úr
brottflutningi af
Norðurlandi
Til skamms tima byggöist
vöxtur þéttbýlis á Noröurlandi á
sjávarútvegi, þjónustu viö land-
búnaö og sjávarútveg, ásamt
úrvinnslu landbúnaöarafuröa.
Siöustu áratugi, þá sérstaklega
eftir 1970, hefur vöxturinn hins
vegar byggst á eftirfarandi
þremur þáttum.aö mati Sigfús-
ar:
1. Meö aukinni sókn á fjarlæg
togaramiö. Togurum hefur
fjölgaö um 17 sl. 10 ár á Noröur-
landi, á kostnaö bátaflotans.
Sjómönnum hefur fjölgað um
100-150 og 700-750 ný störf hafa
skapast i fiskiönaði.
2. Iönaöur fyrir markaöi i öör-
um landshlutum, eöa erlendis,
hefur stóraukist, sérstaklega
fataiönaður. Má nefna fjöl-
margar nýjar prjóna- og
saumastofur, sem ekki voru til
fyrir 10 árum, en skapa nú rúm-
lega 200 manns atvinnu.
3. Opinber þjónusta og stjórn-
sýsla hefur aukist verulega á sl.
10 árum. eöa um 800 störf.
Þessi vöxtur, samfara bætt-
um lifskjörum, hefur dregið úr
brottflutningi fólks frá Noröur-
landi frá 1970—1979 og var fólks-
fjölgunin örlitið yfir landsmeö-
altali á Norðurlandi og þaö
sama er að segja um atvinnu og
meðaltekjur.
Þessar greinar hafa
tekið út vöxtinn
Þessir atvinnuþættir hafa tek-
ið út mestan vöxtinn. Slæmt á-
stand fiskistofna, fyrirsjáanleg
framleiöniaukning i frystihús-
um, rekstrarerfiöleikar sauma-
og prjónastofa og offramleiösla
á landbúnaöarafuröum sjá til
þess.aö ekki má búast viö mik-
illi aukningu i þessum greinum
á næstu árum. Auk þess bætist
þaö viö varöandi fiskiönaöinn,
aö erfitt er aö fá islensk vinnuafl
til aö taka aö sér þessi störf.
Þaö heföi einhvern tima þótt
saga til næsta bæjar, að erfið-
lega gangi aö fá Islendinga til
fiskvinnslu. Allir kannast viö
stúlkurnar, sem komiö hafa frá
Astralfu, Nýja-Sjálandi og við-
ar. til aö vinna hér i fiski um
tima, mest i smærri sjávar-
plássum. Þaö hefur ekki verið
karlpeningi viökomandi sjávar-
plássa til leiðinda og jafnvel
mun það hafa boriö viö, að ein-
hverjir þeirra þægju atvinnu-
leysisstyrk á sama tima og
nauðsynlegt reynist aö fá út-
lendinga til aö bjarga fiskinum.
Af framansögðu, með hliðsjón
af mannaflaspá, sem byggö er á
ákveönum forsendum um þróun
einstakra atvinnugreina, þykir
ljóst aö efla veröur iönþróun á
Noröurlandi. Ella mun iðnaður
ekki veröa sá vaxtarbroddur,
sem þarf, til þess aö öllum ný-
liöum á vinnumarkaðinum gef-
istkostur á atvinnu heima fyrir.
Hafist handa við
iðnþróunaráætlun
Byggöadeild Framkvæmda-
stofnunar rikisins gerði 1976 út-
tekt á starfandi iðnfyrirtækjum
á Noröurlandi, m.a. til aö meta
hver gæti veriö vöxtur þeirra á
næstu árum. Smám saman hlóð
þetta verkefni utan á sig og i
kjölfar ráöstefnu FSN um iön-
bróun. sem haldin var á Húsa-
vik 1977, var ákveðið að ráöast i
gerö iðnþróunaráætlunar.
Fjóröungsþing Norölendinga
samþykkti 1979 eftirfarandi
ályktun: „Fjóröungsþing Norö-
lendinga haldiö á Dalvik 2.-4.
september 1979, bendir á, að
uppbygging iönaöar og efling
þeirra iönaöarfyrirtækja, sem
fyrir eru á Norðurlandi, sé á-
hrifarikasta leiöin til að taka viö
þvi vinnuafli, sem leitar inn á
vinnumarkaöinn á næstu árum
og koma þar meö i veg fyrir bú-
seturöskun, sökum einhæfs at-
vinnuframboðs, sem um of
hefur einkennt mörg byggðar-
lög á Noröurlandi. Þingiö lýsir
stuöningi við undirbúning sam-
ræmdrar iðnaðarstefnu i land-
inu og leggur i þvi sambandi
sérstaka áherslu á, aö lokið
verði við iönþróunaráætlun
fyrir Noröurland og henni fylgt
eftir meö samstilltu átaki
heimamanna og njóti verulegs
stuönings stjórnvalda og lána-
stofnana”.
Markmið i þremur
þáttum
1 framhaldi af athugunum
byggöadeildar á vandamálum
starfandi iönfyrirtækja á
Noröurlandi, ályktun Alþingis
um þörf fyrir smáiönaö i sveit-
um og i samræmi viö ályktanir
heimamanna, voru sett fram
eftirfarandi markmið um iðn-
þróun á Noröurlandi:
1. Iönaður veröi i vaxandi
mæli vaxtarstofn framleiðsluat-
vinnuvega svæöisins, og tryggi
þar meö vöxt i viðskiptum og
þjónustu.
2. Lögð veröi áhersla á aö iðn-
þróun auki atvinnuval, tækni-
þekkingu, verkkunnáttu og
samkeppnishæfni norölensks
iðnaöar á innlendum og erlend-
um mörkuöum. Þannig yrði iðn-
þróun undirstaða enn frekari
framfara i atvinnulifi þegar til
lengri tima er litiö. Jöfnum
höndum skal efla nýjar greinar
iönaöar og starfandi iönfyrir-
tæki.
3. Smáiðnaö i sveitum skal
efla aö þvi marki.aö hann veiti
þvi fólki atvinnu, sem þar býr
nú, og óskar eftir atvinnu utan
bús.
Hvernig á að ná
þessum markmiðum?
Þessum markmiöum veröur
helst náö meö aögerðum til
framfara i eftirtöldum mála-
flokkum:
1. Lánamál iönaöar.
2. Menntun, verkkunnátta,
tækniþekking og ráögjöf.
3. Flutningastarfsemi.
4. Athuganir á möguleikum til
nýiönaöarog á vaxtarmöguleik-
um starfandi iönfyrirtækja.
5. Stefna opinberra aðila i
uppbyggingu grunngeröar og i
12
13
VÍSIR
Þriöjudagur 23. september 1980.

'
Ef Norölendingar ætla aöhalda í unga fólkiö þarf aö skapa ný atvinnutækifsri. (Ljósm. Stúdló).
innkaupum á vörum, bein og ó-
bein þátttaka i atvinnurekstri
og annars konar stuðningur.
Hér er ekki rúm til aö skil-
greina þessa málaflokka frekar.
Hins vegar veröur vikið aö til-
lögum þeirra Sigfúsar og Sig-
uröar um framkvæmd iðn-
þróunar fyrir Noröurland.
Verða þær tiundaðar hér á eftir,
en nokkuð styttár.
Draga þarf úr
lánveitingum til
sjávarútvegs
Stjórn Framkvæmdastofnun-
ar rikisins samþykkti á árinu
1979 lán aö upphæö 879 m. kr. úr
Byggðasjóði til Norðurlands. Af
þeirri upphæð var 233 m. kr.,
eða 26,5% varið til iðnaðar, en
387 m. kr., eða 44% til sjávarút-
vegs. Þetta eru mjög svipuð
hlutföll og tvö næstu ár þar á
undan. Þar sem ekki er fyrir-
sjáanleg nema mjög litil aukn-
ing atvinnu i sjávarútvegi á
Noröurlandi á næstu árum, er
eðlilegt að Byggðasjóður dragi
úr lánveitingum til fyrirtækja i
sjávarútvegi. I staðinn þarf að
beina lánveitingum i mun meiri
mæli til iönaðar, þar sem mögu-
leikar á uppbyggingu eru meiri.
Siöan segir orörétt i tillögum
þeirra Sigfúsar og Siguröar:
„Þar sem verulegt átak þarf til
uppbyggingar iönaðar á næst-
unni er lagt til að byggðasjóður
veiti á hverju ári næstu þrjú ár-
in fjárhagslega fyrirgreiðslu að
upphæö 500 m. kr. til iönaðar á
Norðurlandi á verðlagi 1.
september 1980. Dregið veröi úr
lánum til sjávarútvegs á
Noröurlandi sem þessari aukn-
ingu nemur”.
Byggðasjóði er ætlað sam-
kvæmt lögum um Fram-
kvæmdastofnunina, „að stuöla
að jafnvægi I byggö landsins
með þvi aö veita fjárhagslegan
stuðning til framkvæmda og efl-
ingar atvinnulifs meö hliðsjón
af landshlutaáætlunum, og til aö
bæta aðstööu til búsetu i ein-
stökum byggöarlögum og koma sigfús Jónasson. (Vfsism. Ella).
i veg fyrir að lifvænlegar byggð-
ir fari i eyöi”.
Ekkert eftir þessum
lögum farið
Um þessilög og starfsaðferöir
byggöasjóðs sagði Askell
Einarsson, framkvæmdastjóri
FSN, á nýafstöönu Fjóröungs-
þingi: „Staöreyndin er sú aö lög
Framkvæmdastofnunar eru i
raun brotin viö hverja áætlun-
argerö, þar sem til þess er ætl-
ast i lögum stofnunarinnar, aö
hún láni i samræmi við áætlan-
ir. Reynslan sýnir, að ekkert er
fariö eftir þessu. Þeir, sem ráöa
ferðinni i málefnum Fram-
kvæmdastofnunar rikisins, vilja
ekki binda hendur sinar i lán-
veitingum, eftir meginlinum
markaöra áætlana. Þaö eru
geröar atvinnumálaáætlanir
fyrir afmörkuö svæöi, þar sem
lagt er til aö ákveðnum fjölda
atvinnutækifæra sé komið á fót i
tilteknum vanþróuöum atvinnu-
greinum á svæöinu. Hins vegar
er hvorki lagt fram fé eöa aö-
stoö viö þaö fólk, sem búa á viö
áætlunina, til aö nýta sér hana,
t.d. meö þjálfun starfsliös og
meö ráögjöf. Þegar menn biöja
um lán meö skirskotun til
áætlunarsjónarmiöa er ekki
heldur aö finna aö fjármagni sé
haldiö til þess i samræmi viö
markmiö áætlanageröa. Þaö er
ekki aö undra þótt menn hætti
aö taka alvarlega þessar svo-
nefndu byggðaáætlanir”.
Með hliösjón af framansögðu,
hafa þeir Sigfús og Sigúröur lagt
til, aö skipuð veröi sérstök
framkvæmdanefnd til að annast
umsjón aögeröa i samræmi viö
áætlunina, þannig aö hún verði
ekki ónýtt pappirsgagn engum
til góöa. Leggja þeir félagarnir
til aö stjórn Framkvæmdastofn-
unar, stjórn Fjórðungssam-
bands Norölendinga og iönaöar-
ráöherra, skipi hver um sig einn
mann i nefndina. Skal nefndin
gera tillögur um alla þá aðila,
sem njóta skulu stuönings sjóös-
ins, til stjórnar Framkvæmda-
stofnunar rikisins. Jafnframt
skal stjórnin koma upplýsingum
á framfæri um alla þá aðstoö
sem i boöi er og skila árlegri
skýrslu um framgang áætlunar-
innar. Meginhlutverk nefndar-
innar skal vera aö hafa yfirum-
sjón meö framkvæmd eftirfar-
andi 5 stuðningsaðgeröa
Byggöasjóös, sem þeir Sigfús og
Siguröur leggja til aö veröi
eftirfarandi:
Fimm boðorð
Menntun starfsfólks: Ein-
stökum fyrirtækjum veröi veitt
fjárhagsleg aöstoö sem nemur
allt aö 50% af námskostnaöi
starfsmanns.
Ráðgjafaþjónusta: Iðnaöar-
fyrirtæki, sem hafa færri en 20
starfsmenn, og leita til viður-
kenndra stofnana og fyrirtækja
með ráögjafaþjónustu, tækni-
legs eöa fjárhagslegs eðlis, geta
sótt um greiðslu á allt aö 50% af
kostnaöi viö slikt til fram-
kvæmdanefndar áætlunarinnar.
Námskeiöahald: Fram-
kvæmdanefnd áætlunarinnar
skal koma á fót ýmiss konar
námskeiöum sem aö mati
nefndarinnar stuöla að framför-
um I iönaði á Norðurlandi.
Varöandi námskeiöahald þetta
ber nefndinni aö hafa samráö
viö iönaðarráðunaut Fjóröungs-
sambands Norölendinga, ein-
stök iönþróunarfélög, sveitar-
stjórnir og hagsmunasamtök i
iönaöi.
Námskeiö þessi skulu ætluö
fyrir starfsfólk i iönaöi, iönrek-
endur og almenning. Skulu þau
m.a. vera á sviöi rekstrar og
stjórnunar, og einnig tæknilegs
eölis. Þá er nefndinni heimilt aö
gangast fyrir námskeiöum i
ýmsum greinum heimilisiön-
aðár. Kostnaöur viö kennslu,
uppihald og feröakostnaö
kennara er greiddur aö fullu, en
nemendur bera eigin feröa- g
dvalarkostnaö, svo og efnis-
kostnaö ef einhver er.
Efling nýiönaðar: Hlutverk
þessa verkefnis er að veita fjár-
hagslega fyrirgreiðslu til
áhugaaöila um nýiðnað. Fyrir-
greiöslan er veitt i þvi skyni að
viökomandi aöilar láti rannsaka
einhverja hugmynd aö nýiönaöi,
allt til þiess er tillögur um hönn-
un á iönaðarhúsnæöi og áætlanir
um stofnkostnað og rekstrar-
kostnaö liggja fyrir. Skal allt að
50% kostnaöar greitt af fram-
kvæmdanefnd áætlunarinnar,
og helmingur þess vera styrkur
en helmingur lán. Einungis
sveitarfélög, iðnþróunarfélög
eöa hlutafélög, sem sveitarfélög
hafa a.m.k. 25% eignarðild að,
geta fengiö slíka fyrirgreiöslu.
Undirbúningur iðnaöarlóöa
meö lögnum : Mjög skortir á aö
sveitarfélög á Norðurlandi hafi
tilbúnar lóöir meö lögnum þeg-
ar iönaöarfyrirtæki þurfa á aö
halda. 1 áætlanagerð þessari er
lagt til aö Byggðasjóður iáni
einstökum sveitarfélögum til
þessa verkefnis. Iönaðarlóöir
þessar verða að falla aö
samþykktu skipulagi og skal
gera þær fullkomlega bygg-
ingarhæfar.
Hér hefur i mjög grófum
dráttum verið greint frá hug-
myndum Sigfúsar Jónssonar og
Siguröar Guömundssonar um
iönþróunaráætlun fyrir Noröur-
land. Tillögur þeirra eru nú til
afgreiöslu hjá Framkvæmda-
stofnuninni og Fjóröungssam-
bandinu. Síöan þarf hún blessun
rikisstjórnarinnar áður en
framkvæmdir geta hafist sam-
kvæmt áætluninni.
A næstunni mun Visir gera
grein fyrir hugmyndum iðn-
þróunaráætlunarinnar um
nýiðnaö á Noröurlandi.
Gisli Sigur-
geirsson skrifar ttj
frá Akureyri. ®
,,1 staöinn þarf aö beina lánveitingum I mun meira mæli til iönaö-
ar”.
BM BB B RH JBi Hi BB Hi B9B RD BB Ki U KB