Vísir - 06.10.1980, Blaðsíða 21

Nýja Sikorsky-þyrla Land-
helgisgæslunnar, en hiin kostar
800-900 milljónir islenskra króna
á miverandi gengi, er komin til
landsins. Um þaö leyti sem
varöskipið Ægir var aö sækja
þyrluna til Bandarikjanna upp-
hófust háværar deilur um,
hvernig aö þyrlukaupunum var
staöiö, og jafnvel gerö krafa til
þess, aö.fram færi á því sérstök
rannsókn og aö dómsmálaráö-
herra viki á meöan. Gagnrýnis-
efnið var einkum, aö kaupin á
þyrlunni væru ekki á fjárlögum
eöa lánsfjáráætlun fyrir þetta
ár, þótt lokagreiöslur vegna
þyrlukaupanna færu fram á ár-
inu.
Þyrlumál Landhelgisgæsl-
unnar hafa reyndar oft á tlöum
veriö umdeild.
Aður en nýja þyrlan kom til
landsins haföi Landhelgisgæsl-
an eina litla þyrlu til umráöa. Sú
Nýja þyrlan, Sikorsky S-76. Hún kostar 800-900 milljónir fsienskra króna.
Vlsismynd: G.V.A.
Deiit um kaupin á 800-900 milljóna króna pyrlu Landhelgisgæsiunnar:
Hefðl átt að vera á láns-
Uáráænun fyrir árlð 1979
Englnn ðlngmaður hefur leklð málið upp á Alpingi póll fjðgur ár séu síðan pyrlan var pöntuð
er af geröinni Hughes 369 er ber
einkennisstafina TF-GRO.
Aöur átti gæslan hins vegar
Sikorsky S-62, sem kölluö var
TF-GNA. Hún var keypt áriö
1972, en hlaut sviplegan endi I
október áriö 1975, þegar hún
hrapaöi i Skálafelli, þar sem
hún var notuö við stauraflutn-
inga. Þyrlan gereyöilagöist viö
hrapiö. Þessi Sikorsky-þyrla
haföi270sjómflna flugdrægni og
rúmlega þriggja klukkustunda
flugþol.
Á árinu 1973 keypti Landhelg-
isgæslan tvær notaöar þyrlur af
geröinni Bell 47G-3B, og fengu
þær einkennisstafina TF-MUN
ogTF-HUG. Þessar þyrlur voru
frá árinu 1963 og reyndust gæsl-
unni til litils gagns. Þær uröu
fyrir mörgum árum ónothæfar
og voru settar inn I skýli til
geymslu.
Nýja þyrlanpöntuðl976.
Þann 16. desember 1976 sam-
þykkti rikisstjórn Geirs Hall-
grlmssonar bókun, þar sem
Landhelgisgæslúnni var heimil-
aö aö panta þyrlu af Sikorsky S-
| 76 gerö, og aö greiöa pöntunar-
■ gjaldiö, sem var 10 þúsund
| Bandarlkjadalir.
Dómsmálaráöuneytiö, sem þá
M laut yfirstjórn ólafs Jóhannes-
sonar, tilkynnti forstjóra Land-
helgisgæslunnar þessa ákvörð-
unmeöbréfi dags. 21. desember
1976, og aö sögn Baldurs
Möllers, ráöuneytisstjóra, var
fyrsta greiösian innt af hendi
skömmu slðar meö varahlutum
sem Landhelgisgæslan átti I
Sikorsky-þyrluna sem hrapaöi
áriö 1975.
Með þessari pöntun tryggöi
Landhelgisgæslan sér sæti I svo-
Inefndri afgreiösluröö verk-
smiöjunnar. Afgreiöslutimi var
þá talinn þrjú ár, og þar meö á-
ætlaö, aö nýja þyrlan kæmi
hingaö I árslok 1979 ef hún yröi
keypt — en eins og Ólafur
Walter Stefánsson, skrifstofu-
stjóri I dómsmálaráöuneytinu,
tók skýrt fram I viötali viö VIsi
nær tveimur árum siöar, eöa 17.
ágúst 1978, haföi „Landhelgis-
gæslan ekki bundiö hendur sinar
með þessu”. Hann sagöi enn-
fremur, aö „rlkisstjdrnin yröi
siöaraö taka ákvöröun um þaö,
ef Landhelgisgæslan óskaöi
þess, hvort af kaupunum yröi”.
Þaö er þvi ljóst, aö þótt þessi
fyrsta ákvöröun hafi hleypt
málinu af staö, þá fól hún ekki I
sér neinar skuldbindingar um
kaup á þyrlunni.
Næsta ákvörðun
tveimur árum siðar
Hljótt varum þetta málþar til
á miöju ári 1978, þegar Itarlega
var fjallaö um þyrlumál Land-
helgisgæslunnar i nokkrum
fréttum I VIsi.
Meöal þess, sem vakin var at-
hygli á I skrifum Visis, var,
hvort S-76 væri heppilegasta
þyrlan fyrir Landhelgisgæsl-
una. Bent var á nokkrar aörar
þyrlutegundir, sem vissulega
heföu komiö til greina og sem
gæslunni stóöu til boöa fyrir
mun lægra verö en Sikorsky S-
76. 1 þeim hópi var þýsk þyrla,
sem taliö var aö gæti fullnægt
þörfum Landhelgisgæslunnar
jafn vel, en kostaöi hins vegar
aöeins helming af verði Sikor-
sky-þyrlunnar.
1 tengslum viö þessi frétta-
skrif Vísis var forvitnast um
hvernig málin stæöu. 1 ágúst-
mánuöi 1978 var Ólafur Jóhann-
esson, dómsmálaráöherra,
spuröur aö þvl „hvenær endan-
leg ákvöröun um þyrlukaupin
yröi tekin”. Hann svaraöi þvi
til,aö,,ákvöröunverðiaö taka á
árinu”, en taldi eölilegt aö sú á-
kvöröun biöi nýrrar rikisstjórn-
ar, sem þá var veriöaö reyna aö
mynda eftir þingkosningamar
fyrr um sumariö.
1 lok ágúst 1978 tókst myndun
nýrrar stjómar undir forystu
Ólafs Jóhannessonar. Aö ríkis-
stjórninni áttu aöild Framsókn-
arflokkur, Alþýöubandalag og
Alþýöuflokkur, og Steingrimur
Hermannsson varö dómsmála-
ráöherra og yfirmaöur Land-
helgisgæslunnar.
Þegar Steingrimur haföi
gegnt ráöherraembættinu I tvo
og hálfan mánuö var hann
spuröur um þyrlukaupin i VIsi.
Hann svaraöi þvi til „aö fram-
leiöendur Sikorsky-þyrlunnar
heföu veitt frest Ut nóvember-
mánuö meö þaö hvort af kaup-
unum yröi eöa ekki”.
Þessi ákvöröun var slöan tek-
in á rlkisstjórnarfundi sem
haldinn varí lok nóvember 1978,
og 29. desember þaö ár var
heimiluö greiösla á 77.500
Bandarlkjadölum til Sikorsky-
verksmiöjanna.
Elias
Snæland
Jónsson, rit-
stjórnarfull-
trúi, skrifar
um þyrlu-
kaup Land-
helgisgæsl-
unnar.
Þriðja áfangagreiðslan
9. ágúst 1979
1 framhaldi af þessari ákvörö-
un var ýmiss viöbótabúnaöur
pantaöurívélina, en sá búnaöur
miöaöist viö sérstakar þarfir
Landhelgisgæslunnar. Þessi
viðbótarbúnaður kostaöi nokkuð
aukalega, og var greitt upp I
þann aukakostnaö um leiö og
þriöja áfangagreiöslan var innt
af hendi, en sú greiösla nam
46.945 Bandaríkjadölum og var
heimiluö meöbréfi til fjármála-
ráöuneytisins 9. ágúst 1979, þ.e.
fyrir rúmu ári.
Aö sögn Baldurs Möllers var
ekki um aö ræöa sérstaka rikis-
stjórnarsamþykkt vegna
greiöslunnar 9. ágúst 1979,
heldur tók Steingrimur Her-
mannsson, dómsmálaráöherra,
þá ákvöröun, væntanlega á
grundvelli samþykktar rlkis-
stjórnarinnar siöla árs 1978 sem
áöur er sagt frá.
Ekki er síöan um aö ræöa
frekari greiöslur fyrr en nú I
haust, aö þyrlan var filbúin til
afhendingar. Þá var Landhelg-
issjóöi heimilaö að taka lán til
aö greiöa eftirstöövarnar af
kaupveröinu, hvaö sjóöurinn
geröi.
Af hver ju ekki á
lánsfjáráætlun eða
fjárlögum?
Þaö hefur aö undanförnu ver-
iö gagnrýnt, aö þessi kaup hafa
aldrei verið ákveöin af Alþingi,
sem fer þó meö fjárveitingar-
valdiö, heldur hafa einungis leg-
iö fyrirrikisstjórnarsamþykktir
I málinu — reyndar frá þremur
rikisstjórnum.
Afdrifarlkasta ákvöröunin i
atvikarööinni viröist vera sam-
þykkt ólafs Jóhannessonar
sffila árs 1978. Hvers vegna var
þeirri ák vöröun ekki fylgt eftir á
þingi? Kom aldrei til álita aö
setja þyrlukaupin inn i fjárlög
eöa lánsfjáráætlun fyrir áriö
1979?
„Ég held ekki”, sagöi Baldur
Möller I viötali viö Visi fyrir
helgina. „Aö visu held ég, aö þá
hafi veriö reiknaö meö þvi aö
vélin yröi afhent á árinu 1979,
þannig aöhugsanlega heföi ver-
iöeölilegt aö heimild væri I fjár-
lögum eöa lánsfjáráætlun fyrir
þaö ár. En ég minnist þess ekki,
aöþaö hafi veriö sérstaklega til
athugunar”. Ólafur Walter
Stefánsson, sem haföi meö fjár-
Fjðrir dómsmálaráðherrar á fjðrum árum
Ólafur Jóhannesson:
dómsmálaráöherra I
árslok 1976 þegar sam-
þykkt er aö heimiia
Landheigisgæslunni aö
panta nýja Sikorsky S-
76 þyrlu.
Steingrlmur Her-
mannsson: dómsmála-
ráöherra I árslok 1978
þegar ákveöiö er aö
heimila staöfestingu á
pöntun þyrlunnar og
77.500 dollara innborg-
un.
Vilmundur Gylfason:
dómsmálaráöherra f
minnihlutastjórninni
frá október 1979 til
febrúar 1980 — fékk
minnisgrein frá skrif-
stofustjóranum.
Friöjón Þóröarson:
setti þyrlukaupin ekki á
lánsfjáráætlun I von um
aö hægt yröi aö fresta
afhendingu og greiöslu
til áramóta. Þaö fór á
annan veg.
mál gæslunnar aö gera I ráöu-
neytinu á þessum tlma, var er-
lendis fyrir helgina og þvi ekki
hægt aö spyrja hann um þetta
atriöi.
Ekki sett i f járlög
eða lánsfjáráætlun
fyrir 1980
Stjórnarslituröu sem kunnugt
er I október 1979, og mynduö var
starfsstjórn, sem var minni-
hlutastjórn Alþýöuflokksins.
Dómsmálaráöherra var Vil-
mundur Gylfason, alþingismaö-
ur.
„Ólafur Walter geröi minnis-
grein um þyrlukaupin fyrir
dómsmálaráöherra mjög stuttu
eftir aö minnihlutastjórnin tók
viö, eöa i október 1979”, sagöi
Baldur Möller. ,JEn þaö kom
ekki til neinna ákvaröana á
þeim fjórum mánuöum, sem
minnihlutastjórnin sat, enda
hér um aö ræöa mál sem starfs-
stjóm heföi varla getaö af-
greitt”.
Núverandi rikisstjórn var
mynduö I febrúar slöastliöinn,
ogeittfyrsta verk hennar var aö
undirbúa fjárlög og slöan láns-
fjáráætlun.
Hvers vegna voru þyrlukaup-
in ekki sett inn I þá lánsf járáætl-
un?
„Þessi fjárlög og lánsfjár-
áætlun voru unnin 1 glfurlegu
tímahraki”, sagöi Baldur
Möller. „Dómsmálaráöherra
ræddi hins vegar um máliö viö
fjármálaráöherra um þaö leyti
sem veriö var aö afgreiöa láns-
fjáráætlunina I þinginu. Niöur-
staöa þeirra var sú aö reyna
ekki aö koma málinu inn i' láns-
fjáráætlunina I von um aö hægt
yröi aö fresta afhendingu vélar-
innar til áramótanna og láta
greiösluna koma á næsta ár.
Hins vegar tókst ekki aö fá
þessa frestun”.
Þannigersaga þessara þyrlu-
kaupa I stórum dráttum. Ekki
veröur annaö séö, en eölilegt
heföi veriö aö setja þyrlukaupin
á fjárlög eöa lánsfjáráætlun
þegar áriö 1979, þar sem lengi
vel var viö því búist, aö vélin
yröi tilbUin þaö ár. Þaö var hins
vegar ekki gert frekar en áriö
1980. Enginn þingmaöur hefur
heldur tekiö máliö upp á Al-
þingi, þótt aögeröir rlkisstjórna
imálinu heföu m.a. komiö fram
opinberlega I blööum og væru
þvi kunnar I meginatriöum. Þaö
er fyrst núna, þegar búiö er aö
borga þyrluna og hún komin
heim, aö opinber gagnrýni á
meöferö málsins kemur fram.
E.S.J. .