Vísir - 11.10.1980, Blaðsíða 17

16
VlSIR
Laugardagur 11. október 1980
Laugardagur 11. október 1980
VÍSIR
>••••••••••••••••••••••••••••>
17
Seljanesbæinn I baksýn.
„Er að verÓa
einsog Lagar-
fljótsormurinn”
Viö komum aö honum i
sögunarskúrnum þar sem hann
er eitthvaö aö dunda og hann
býöur okkur til bæjar. Bærinn er
hrörlegur ásýndum og engin
konungshöll en hann dugar og
dugar vel, þaö er þaö sem máli
skiptir.
„Já, komiöi inn fyrir, þetta á
Kristinn var einn. Hann var aö biða eftir strákunum sínum sem ætluðu að hjálpa
honum að ganga frá norður á Dröngum — annars er hann ekki óvanur þvi að vera
einn með sjálfum sér á Seljanesi, stundum vikum saman. Þeir eru ekki margir
sem fást tilað búa svo afskekkt og við svo litil þægindi en Kristinn lætur það ékki á
sig fá, hann er maður hæglátur og rólegur og kann hvergi við sig nema á Seljanesi,
þar sem hann fæddist, eða á Dröngum, þar sem hann bjó lengi áður en einangrunin
lagði bæinn i eyði einsog svo marga aðra bæi á Ströndum. Börnin eru farin út og
suður— þó flest þeirra komi að vísu norður á Dranga á vorin þegar verið er að
nytja æðarfuglinn og rekaviðinn — en sjálfur þraukar hann enn. Og finnst ekki
mikið til um.
Hérna áöur fyrr var þaö ekki
litil dægradvöl aö drepa af sér
lýs, menn fengu útrás fyrir
drápshvötina. Margir höföu
nautn af þvi aö kremja lúsina
milli fingranna . . . Og svo frétt-
ir maöur aö þaö séu helst Reyk-
vlkingar sem haldi lúsinni viö! ”
,,Fadir hans
haföi barnaö
sömu konuna”
— Þú veiöir sel?
„Nei, ég geri lítiö af þvi. baö
eru strákarnir minir sem
hlaupa hér útum allt meö byss-
ur, þaö gerir drápfýsnin. En jú,
maöur hefur sosum lagt fyrir
selinn til aö reyna aö fækka hon-
um. Þaö er þjóöþrifaverk þvi
honum fjölgar alveg hömlu-
laust, sérstaklega útselnum,
sem étur einhver reiöinnar
ósköp af fiski. Þaö er verst aö
þurfa aö henda kjötinu, þaö étur
þaö enginn lengur. Og
kerlingartikin, hún Birgitta
Bardot, er alveg búin aö eyöi-
leggja veröiö á skininu. Svo er.
blóöugt þegar þarf kannski aö
brenna á annaö hundruö
skrokkum einsog var gert I
öfeigsfiröi. Þetta var einsog út-
rýmingarbúöirnar hjá Hitler
þegar hann var uppá sitt
besta!”
— En þú smlöar þó báta?
„Þaö er sömuleiöis litiö, ein-
um þremur man ég eftir. Ég
byrjaöi á þvi útúr neyö þvi bátur
sem ég átti eyöilagöist i snjó-
flóöi. Og nú er ég aö smiöa
jiennan þarna, hef veriö aö
gripa i hann i þrjú ár eöa svo...”
Kristinn bendir útum glugg-
ann og fyrir utan stóran skúr
stendur dálitil trilla, hið feg-
ursta fley.
„Þetta er nú glæpurinn,” seg-
ir Kristinn.
— Glæpurinn?
„Jájá, ég er útlægur glæpa-
maöur og báturinn stórglæpur!
Mér skilst maöur veröi aö senda
allar teikningar suöur til
Siglingamálastofnunarinnar og
hún aö leggja blessun sina yfir
þær áöur en maöur fær aö smiöa
bát. Þetta vissi ég ekki og þvi
fór sem fór, báturinn er ólögleg-
ur og ég myndi til dæmis aldrei
fá hann tryggöan.
Þetta mál minnir mig á sög-
una um Guðmund Pantaleus-
son, sem geröi konu á Isafirði
barn fyrir mörgum öldum. Það
var nógu slæmt i sjálfu sér en
svo kom það i ljós að faðir hans
haföi barnaö þessa sömu konu
löngu áður. Guðmundur minn
hafði ekki hugmynd um að faöir
hans heföi komið nálægt
kerlingunni en hann var dæmd-
ur i betrunarhús, þetta var
sifjaspell og ég veit ekki hvaö og
hvað . . .”
— Þú skirir bátinn máski
Glæpurinn?
Kristinn hló.
Kristinn meö
„Þær spiluöu mikiö á gftar og sungu, Lorelei og ailt þaö...
„Kerlingartfkin er búin aö eyðileggja veröiö á skinnunum...”
helgarviðtcclið
Texti: Illugi
Jökulsson
Myndir:
Gunnar
Andrésson
,,Kannski trúa
menn á guð’
ár — þar til ’66 eða 7 — og svo á
tveimur þremur stööum þangaö
til ég flutti til Reykjavikur. Þaö-
an flosnaði ég upp eftir tvo þrjá
vetur og siöustu árin hef ég búiö
hér á Seljanesi, fariö noröur aö
Dröngum á vorin og verið i tvo
þrjá mánuöi yfir veturinn hjá
krökkunum minum á Bolungar-
vik. Ég skildi ekkert hvaö ég
var aö vilja til Bolungarvikur og
mér hefur ekki skilist þaö enn-
þá. Ég gæti eins vel veriö bara
hér þvi þaö litla sem ég get orðið
unniö, get ég alveg eins gert
hér, hreinsað dún og hrist.
Ég kunni ekki viö mig i
Reykjavik en þóttist þó hafa
orðið eitthvaö vitrari. Hér i
sveitinni fóru bændur á fylleri
tvisvar eöa þrisvar á ári, sér til
hátföabrigöa, en þarna suður i
Reykjavik vildu menn alltaf
vera aö drekka brennivín, ekki
til aö gera sér dagamun. Siöan
ég var þar hef ég haft ógeð á
vini og þeim hörmungum sem
þaö hefur valdið.”
„Gleymdi að
kynna mér allar
leiðslurnar”
- - Én segöu mér: hvers vegna
hafa bæirnir hér fyrir norðan
farið i eyði? Er það bara
einangrunin sem veldur eða eru
jarðirnar ekki byggilegar leng-
ur?
„Jújú, ég held að til dæmis
hér gætu tvær fjölskyldur búiö
og haft þaö ágætt við reka og
sjósókn og búskap og veiðar og
kollurnar. En það fæst enginn til
þess, enginn nema ég. Sérstak-
lega kvenfólkið, þaö þolir ekki
einangrunina. Þær verða alveg
vitlausar, blessaöar kerlingarn-
ar. Og þá er nú ekki hægt að ætl-
ast til þess aö karlmennirnir eiri
hér kvenmannslausir.”
Og Kristinn brosir og treður
sér i nýja pipu.
Við spyrjum i hvað hann verji
deginum hér i einverunni og
hann brosir ennþá breiöar.
„Ætli það sé nokkuö nema
ólund! ”
— Þú lest mikiö?
„Já, ég geri þaö. Ég er eigin-
lega alæta á bækur og nú er ég
að lesa ýmislegt um Græn-
land.”
— Svo hefurðu sjónvarp.
„Já, sjónvarp hef ég og þaö
gengur fyrir mótornum,” segir
Kristinn og brosir enn. Hann er
brosmildur maður, hann Krist-
inn. „Ég gleymdi bara aö kynna
mér allar þessar leiöslur og
takka áður en fólkiö fór svo ég
hef látið þaö alveg vera. Enda
er ég ekkert háöur sjónvarpinu
þó ég hafi sosum glápt á þaö
þegar ég hef veriö annars staö-
ar.”
— Þú ert ekki myrkfælinn
þegar þú ert hér einn?
„Onei, ég hef ekki trúna til
þess.”
— Eru menn ekki trúaðir hér
á Ströndum?
„Þaö veit ég ekki. Kannski
trúa menn á guð en það fer ekki
mikið fyrir þvi. Og hjátrúin, trú
á huldufólk og stokka og steina,
hún er alveg horfin. Sjálfur færi
ég aldrei i kirkju mér til sálu-
hjálpar enda þyrfti sjálfsagt
ekkert minna en töfra til að
bjarga minni sálu!
En einu sinni gleypti maður
við öllu. Ég var til aö mynda
voöalega hrifinn af kenningum
dr. Helga Pjeturss fyrir löngu
siöan, Nýal og öllu þvi. Þarna
hélt ég að lausnin væri nú aldeil-
is komin! En svo fór maður aö
efast. Þetta gaf sig út fyrir að
vera visindi en maður sá fljótt
aö rökin voru heldur fátækleg,
ef þau vantaöi þá ekki bara
alveg.
En menn hafa náttúrlega sina
pólitisku trú . . .”
„Þad er flökku
eðli f öllum
á heimilinu
nema mér”
En nú var lærið loksins steikt
og kartöflur soönar i flýti, Krist-
inn fór aftur i búriö og fann þar
sultu og svo var lagt á borö og
búin til sósa og vatn tekið úr
krönunum. Kristinn haföi fengiö
veisluna sina.
Undirboröum töluðum viö um
pólitik.
— Þú hefur verið talinn mikill
kommúnisti, Kristinn?
„Ojájá, ég var kallaöur rauö-
asti Moskvu-kommúnistinn á
landinu. Ég var farinn að trúa
þvi sjálfur! En maður trúöi á
Stalín þangaö til þaö kom i ljós
hvernig hann haföi veriö, þá fór
trúin aö dofna.”
— Varla veröa menn pólitiskir
af þvi aö búa afskekkt?
„Jú, einmitt,” segir Kristinn
dálitiö ákafur. „Hvers vegna?
Menn hafa svo góðan tima, tima
til aö lesa bækur og blöö ná
kvæmlega og spjaldanna á
milli. Flokksblaöiö verður bibli-
an. En þetta getur verkað öfugt
framsóknarmennirnir hérna
sveitinni máttu til dæmis ekki
lesa Timann of mikið, þá fóru
þeir að sjá aö sums staðar var
logiö með þögninni og annars
staðar voru staöreyndirnar
rangfærðar.”
Kristinn kimir.
„Og nú er ég búinn að taka
mér fri frá Þjóöviljanum, ég les
bara Timann um þessar mund-
ir...”.
Og við töluöum meira, miklu
meira. Kristinn sagði okkur frá
silungalækjunum inni Ingólfs-
firði þar sem mátti taka 130
silunga með höndunum i einni
lotu þegar hann var ungur, frá
rekaviðnum sem Rússinn sendir
honum, og frá þvi að það væri
kominn fiskur i flóann aftur.
Þar hefði varla sést nokkur titt-
ur I bráðum þrjátiu ár, nú væri
hann kominn aftur. Og honum
fannst engin ástæða til að flytja
burt.
— Þú hefur auövitaö lesið um
Bjart I Sumarhúsum.
„Jájá, ég kann vel viö Bjart
karlinn.”
— Er einhver Bjartur i þér?
„Ætli Bjartur sé ekki i okkur
öllum . . .”
Þegar viö vorum að kveðja
afsakaöi Kristinn aö geta ekki
fylgt okkur úr hlaöi: hann
þyrfti að halda hundinum inni
viö.
„Hann gæti átt þaö til aö elta
ykkur inni Ingólfsfjörö. Þaö er
flökkueðli i honum — einsog
öörum hér á heimilinu nema
mér. Jújú, það er mikið búið aö
juöa i mér að flytjast suöur eöa
vestur en ég hlusta bara ekki.
Ég hef þann hæfileika aö geta
lokað eyrunum.”
-IJ.
„Það kæmi vel til greina en
ætli ég láti ekki hann Kristjón
sonarson minn ráða nafninu.
Hann var hér fyrir norðan I vor
þegar viö vorum að taka bátinn
útúr húsi, sat og blaöaöi i bók
meöan hann fylgdist meö okkur.
Þaö var bókin um örkina hans
Nóa. Svo gellur i honum aö afi
sé alveg einsog Nói aö smiöa
örkina sina. Siðan hefur bátur-
inn heitiö örkin.”
— Smiöaröu hann úr rekavið?
„Já, hann er allur úr rekaviö.
Rekaviöurinn er miklu betri en
annar viöur, hann fúnar varla
nokkurn hlut og endist miklu
lengur.”
,,Ég á líklega
met i
uppflosnun”
Svo þagnar Kristinn og tottar
pipuna sina og starir úti bláinn.
Viö gáum aö lærinu i ofninum en
það er ekki steikt þó eldavélin
spýti inná sig allri þeirri oliu
sem hún getur. Hlutirnir ganga
hægar fyrir sig á Ströndum en
annars staðar. 1 staöinn hellum
viö uppá kaffi og tölum viö
Kristin um búskap hans á Selja-
nesi, á Dröngum og annars
staöarl
„Ég á liklega met I uppflosn-
un, þó þaö sé litill sómi að þvi
meti. Fyrst bjó ég hér á Selja-
nesi i 7 ár, siðan á Dröngum i 14
vist aö heita eldhúsiö. Má bjóða
ykkur te? Ég laga mér aöallega
te, þaö er auöveldara en aö hella
uppá kaffi. Fáiö ykkur sæti. En
segiöi mér: kunnið þiö aö
steikja kjöt? Þá mætti nú slá
upp veislu!”
Þaö lifnar yfir honum þegar
við þykjumst kunna að steikja
kjöt. Hann gripur handöxi og fer
úti skúr, kemur þaðan aftur
meö stóreflis lambslæri i hend-
inni. 1 búrinu finnur hann svo
smjörliki og salt og með þaö fer
læriö inni ofninn á gömlu oliu-
eldavélinni.
— Eldaröu þér ekkert sjálfur?
„Ég geri nú litiö af þvi. Nenni
þvi ekki! Maöur fer að veröa
einsog Lagarfljótsormurinn, ég
ét svona einu sinni á dag og þá
með hundinum. En ég hitti
leitarmennina úr ófeigsfirði um
daginn og þeir gáfu mér leifarn-
ar af nestinu sinu, ég hef veriö
aö narta i þær siöan.”
Hann glottir.
„Þaö voru annars tvær þýsk-
ar hérna fyrr i sumar og þær
voru voöalega duglegar aö baka
og elda mat. Svo spiluöu þær
mikiö á gitar og sungu, Lorelei
og allt þaö ...”
— Hvaö dró þær hingaö norö-
ur eftir?
„Ætli þaö hafi ekki verið
frygö og losti!” segir Kristinn
og brosir viö. „Þær voru aö elta
strákana mina.”
„Hundurinn
grípur ekki
frammí”
— Leiöist þér ekki aö vera hér
aleinn?
„Nei,” segir hann ákveðinn —
einum of ákveöinn? „Ég finn
ekkert fyrir einverunni. Þaö er
ekki vegna þess ég sé nein
mannafæla en ég er heldur ekki
þaö kjaftaglaöur aö ég þurfi si-
fellt aö vera gjammandi. Nú, ef
maöur er innanum fólk, þá
kemst maöur ekki aö, getur i
mesta lagi skotiö inn einni og
einni setningu. Sérstaklega auö-
vitaö ef maöur er innanum
kvenfólk.”
Hann kimir.
„Já, kvenfólkiö blessað . . .
Það er alveg búiö að taka yfir,
finnst ykkur þaö ekki lika? Þaö
fer ekki framhjá mér þegar
tengdadæturnar koma i heim-
sókn aö þær skipa körlunum sin-
um aö gera alla hluti: Skeindu
krakkanum, skiptu á barninu,
eldaöu matinn, vaskaöu-
upp, þvoöu þvott. . .! Þaö
getur sosum vel veriö aö kven-
fólkiö hafi einhvern tima veriö
kúgaö en ég held ekki. Þaö hefur
alltaf getaö ráöiö öllu sem þaö
vildi meö sinum lævisu klækja-
brögöum. Viö karlmennirnir,
viö erum bara guösvolaöir aum-
ingjar.”
Hann kimir aftur.
„Svo ég tala bara við hundinn.
Þetta er stórgáfaöur hundur og
ég tala mikiö við hann. Það hef-
ur þann kost aö hann grípur ekki
frammi fyrir mér. Hann heitir
Snaggur og er kominn i fjóröa
eöa fimmta lið af eina hundin-
um sem komst lifs af úr Geysis-
slysinu á Vatnajökli áriö 1950.
Það var Schafer-hundur en
hann Snaggur minn er orðinn
mjög blandaður. Einu sinni átti
ég reyndar dótturson þessa
Vatnajökulshunds. Hann var
kallaöur Snati og var geysilega
stór og grimmur. Hann var
notaöur til að drepa tófur, hann
hljóp þær uppi og beit þær. Svo
þegar hann fór að eldast missti
hann flýtinn en þá kom minkur-
inn og Snati fékk jafnmikinn
áhuga á honum og tófunni.”
,,...svo kom
grimmdin upp
í þeim”
— Þið reynduö aö ala upp
minka hér á Seljanesi, er þaö
ekki rétt?
„Jú. Viö tókum hvolpa úr
greni og settum þá i búr, ætluö-
um aö prófa hvort hægt væri aö
gera þá gæfa. Og þaö gekk
sæmilega til aö byrja meö, meö-
an þeir voru litlir. Þeir fóru til
dæmis i mannamun og tóku vel
þeim sem gaf þeim aö éta. Svo
þegar þeir fóru aö eldast kom
grimmdin upp i þeim, þeir lentu
i illindum innbyröis og viö sett-
um hundana á þá. Nei, eölinu
veröur ekki breytt.
Tófan hins vegar, þaö hefur
tekist aö gera hana gæfa. Eina
tófu vissi ég um sem var kelin
einsog köttur, þótti fjarskalega
gaman aö láta gæla viö sig. Hún
er skrýtiö sambland úr hundi og
ketti, tófan.”
— Þú vilt ekki láta útrýma
tófunni?
„Nei, mér er fremur vel við
tófuna. Hún drepur auövitaö
eitthvaö af æöarfugli en þaö er
ekki mikiö, held ég. Nú, svo eru
dæmi um aö tófan hafi drepið
minka ...”
— Æöarfugl, já. Þú ert meö
mikiö æöarvarp noröur á
Dröngum.
„Eitthvaö er þaö, já. Viö
byggöum utan um kolíurnar hús
i vor, þaö eru svona kassar sem
eru bara opnir aö framan, ætl-
um aö athuga hvort þær fengj-
ust til aö verpa i þeim. Viö vor-
um reyndar hræddir um að
kollurnar litu ekki viö þessu en
þegar viö komum næst, þá var
goggur útúr hverjum bás. Varp-
iö er svo þétt þarna aö þær hafa
ekki i önnur hús aö venda. Jújú,
þetta er ágæt vörn gegn vargin-
um.
Þaö er gaman aö fást viö
kollurnar, þaö er aö segja ef
maöur er ekki hræddur viö
flærnar af fuglinum. Ég hef
aldrei látið þær á mig fá, þó
maöur sé stundum svartur
uppá lappir þegar maöur er að
fást við dúninn. Krakkarnir
voru dálitiö hvumpnir yfir
flónni, sumir.”
Kristinn brosir og fær sér i
pipu.
„Þaö var mikil afturför þegar
lúsinni og flónni var útrýmt.
„ÆTLI BJARTUR SE EKKI
I OKKUR ÖLLUM..
Kristinn Jónsson á Selja*
nesi í Helgarviðtali