Vísir - 13.10.1980, Blaðsíða 16
vtsm
16
Mánudagur 13. október 1980
Mánudagur 13. október 1980
vlsm
21
LEYSINGAR 1 RUSS i
LANDI KOIHIi A RÆNI )-
UM Á STRðNDUM V IVAN SKÚGARHÖGGSMAÐUR EL
SENDIR ÞEIM ALLTAF EITTHVAÐ AF REKA
Þegar fer a6 hausta i Sovétrikjunum tekur Ivan skógarhöggs-
maöur til starfa. Hann býr sig út meö nesti og nýja skó og arkar svo
sem ieiö liggur inn i skógana miklu sem teygja sig allt frá landa-
mærum Finniands I vestri og austur aö Beringssundi. Þar þraukar
hann veturinn viö aö höggva niöur trén og koma þeim fyrir i heljar-
miklum stöflum viö árnar stóru sem renna i noröur — Dvinu sem
fellur I Hvita hafiö, Ob og Énisei sem falia I tshafiö. Þegar ísa leysir
á vorin og árnar ryöja sig fleytir ivan siöan timbrinu sinu niöur eftir
ánum og aö sögunarmylium og pappirsverksmiöjum er standa viö
árósana. Alltaf sieppur einhver hluti trjánna hans á haf út og stund-
um, þegar leysingar eru snöggar og miklar, máski heilu flotarnir.
Þá veröur ivan hnugginn en vestur á isiandi kætast bændur á
Ströndum.
Spýtan reyndisttólf metrar á lengd og Guömundur bóndi reiknaöi út
aö úr henni fengjust u.þ.b. 120 giröingarstaurar sem gera 120 þús-
und krónur.
Hverju kætast bændur..?
Þaö er nefninlega taliö aö
mestallur sá rekaviöur sem
bændur á Ströndum, og reyndar
á öllu Noröurlandi, fá á fjörur
sinar sé frá Ivan skógarhöggs-
manni i Sovétrikjunum kominn.
Þaö er óljóst hversu lengi
drumbarnir eru aö reka úr
Barentshafi, Hvita hafi, Is-
hafinu — sumir segja 2-3 ár
aörir 10-12. En þegar þeir eru
einu sinni komnir uppi fjöru
sleppa bændur þeim ekki út
aftur^ af þeim er fé að fá.
Mest rekur á veturna. Þaö er
dauöur timi fyrir Stranda-
bændum sem aðra bændur, litiö
aö géra nema gefa kindum og
kúm aö eta og drekka. Svo þeir
hafa nógan tima til að sinna
viönum, bjarga þeim drumbum
upp á land sem gætu rekiö á haf
út aftur og jafnvel draga þá
heim til bæjar. Aöalannatiminn
i sambandi viö rekann er samt á
Hjónin í Stóru-A vik, Hulda Kjörenberg og Guömundur Jónsson.
Meöan Visismenn stóöu viö I Stóru-Avik i Arneshreppi var ekki nóg meö aö á fjörur ræki einhverja þá lengstu spýtu sem sést haföi, niöri I fjörunni var og einhver sú gildasta. Þaö eru börn Stóru-Aivikur hjónanna, Jóna og
Benedikt, sem sitja klofvega á drumbnum.
vorin, eftir aö ærnar hafa boriö
lömbum sinum. Þá er tekið til
viö aö breyta drumbunum i
giröingarstaura og kannski sitt-
hvaö fleira. Fyrir ekki mörgum
árum voru þeir eingöngu klofnir
sundur meö meitlum og þung-
um sleggjum og þaö var mikiö
verk og erfitt. Svo hélt vélvæö-
ingin innreiö sina einsog oft vill
veröa og nú eru á flestum bæj-
um stórar og öflugar sagir sem
vinna erfiöustu verkin. Sumir
segja reyndar aö gömlu, íleyg-
uöu staurarnir séu sterkari en
hinir söguðu en þaö er önnur
saga...
Rekaviður á einum bæ.
En tökum nú dæmi. Einn bær-
inn i Arneshreppi á Ströndum
heitir Stóra-Avik og er á flestan
máta dæmigerður fyrir aöra
bæi i sveitinni. Þar búa Guö-
Texti: ,
lllugí Jökulsson
Myndip’f
Gunnar V.
Andrésson
mundur Jónsson og Hulda
Kjörenberg meö þremur börn-
um sinum, auk þeirra eru á
bænum móöir Guömundar,
Unnur Jónsdóttir og gamal-
gróinn húskarl Guðmundur
Steindórsson. A bænum eru 190
fjár sem þætti ekki mikið viöast
annars staöar, enda hugsa þeir
meira um það Strandabændur
aö komast sæmilega af en safna
auöi. Kýr eru tvær i Stóru-Ávik
og aöeins til heimabrúks,
hreppurinn er alltof afskekktur
til að þaöan sé hægt aö selja
mjólk. Og einsog aörir bændur
fer Guðmundur á grásleppu á
vorin og hiröir úr henni hrognin.
Loks er svo rekinn frá honum
Ivan.
Stóra-Avikin hefur fremur
langa strandlengju sem snýr
ágætlega viö noröaustri, aöal-
rekaáttinni, svo þar er góður
reki oftastnær. Þaö er misjafnt
hvaö Ivan sendir mikiö á ári,
flest árin vænan slatta, einstaka
sinnum íitiö sem ekkert og svo
koma ár þegar allar fjörur bók-
staflega fyllast af reka. Siöast-
liöinn vetur var sæmilegur og i
vor sagaöi Guðmundur um það
bil 2000 staura. Staurarnir eru
siöan seldir, ýmist fyrir milli-
göngu kaupfélagsins á staönum
eöa þá manna sem eiga vörubila
og koma á þeim norður til aö
kaupa staura. Rekaviöar-
bændur selja staurinn á 1000
krónur stykkið en kaup-
endurnir, bændur á rekalausum
jöröum vegagerðin o.fl., kaupa
hann talsvert dýrara veröi.
Að bjarga fallegri spýtu.
Meöan viö Visismenn nutum
gestrisni Stóru-Avikurhjón-
anna bárust fréttir af geysi-
langri spýtu sem rekiö haföi upp
i klettana i utanveröri Kol-
grafarvik i bæjarlandinu. Þaö
gat allt eins veriö aö spýtuna
tæki út i næsta óveöri svo Guö-
mundur bóndi héit af staö á
dráttarvélinni til aö bjarga
henni upp á þurrt land. Þaö
reyndist hægara sagt en gert.
Spýtan sat föst I klettunum svo
þaö varð aö bregöa utan um
hana spotta sem fest var i
dráttarvélina kippa svo I. En þá
festist annar endinn á dálitlum
steini i sjónum og sat þar blý-
fastur um hriö. Eftir langa og
stranga mæöu voru menn um
þaö bil aö gefast upp, dráttar-
vélina var búin aö spóla sig
langar leiöir niöur i jöröina og
reipið haföi slitnaö tvisvar sinn-
um, þá loksins hoppaöi endinn
upp af steininum og eftirleikur-
inn var auöveldur.
Spýtan reyndist vera rúmlega
tólf metra löng, „ein sú allra
lengsta sem ég hef séö rekna
hér á fjöru”, sagöi Guömundur
bóndi. Hún verður ekki söguö
fyrr en næsta vor en úr henni
ættu aö fást 120 staurar, á nú-
gildandi verölagi 120 þúsund
krónur.
Ivan getur svo huggaö sig viö
þaö aö þetta væna tré er ekki
eitt þeirra sem hann svitnaöi viö
að höggva fyrir nokkrum árum:
rótarhnyðja á öörum endanum
benti til þess aö tréö sáluga
heföi staöiö einhvers staöar ná-
lægt vatni en rifnaö upp með
rótum og borist út i sjó. Sjórinn
hafði svo séð um aö hreinsa af
þvi allan óþarfa, svosem
greinar, laufskrúö og rótar-
flækju, hann skilaöi þvi tilbúnu
tilsögunar. — IJ