Morgunblaðið - 17.07.2002, Blaðsíða 26

26 MIÐVIKUDAGUR 17. JÚLÍ 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
TALSMENN Alcoa viljaekki láta hafa neitt eftirsér um möguleg kaupfélagsins á Reyðaráli
eða hluta Norsk Hydro í Reyð-
aráli. Fyrir liggur þó að Alcoa er
ekki beinn aðili að slíkum við-
ræðum en hins vegar standa nú
yfir viðræður í Noregi á milli for-
ráðamanna Hæfis og Norsk
Hydro en ekki er ljóst hvernig
þeim viðræðum miðar eða hvort
rætt er um að bæði Hæfi og
Norsk Hydro selji Alcoa sinn
hluta í Reyðaráli. Talsmaður
Norsk Hydro áréttar að félagið
vilji ekki standa í vegi fyrir að
annar aðili geti ráðist í álvers-
framkvæmdir á Austurlandi – en
áréttar á sama tíma að Hydro hafi
ekki gefið áætlanir sínar um ál-
versframkvæmdir á Íslandi upp á
bátinn.
Iðnaðarráðherra, Valgerður
Sverrisdóttir, telur mikilvægt að
samningar náist um kaup Alcoa á
hlut Norsk Hydro í Reyðaráli.
Nýtt mat vart rökrétt ef
umhverfisáhrif eru
svipuð eða minni
Aðspurð hvað það þýði ef fram-
kvæma þurfi nýtt umhverfismat
vegna hugsanlegra áforma Alcoa
um álversframkvæmdir á Íslandi
segir Valgerður að reynslan sýni
að nýtt umhverfismat fyrir álverk-
smiðju hér á landi taki níu til tíu
mánuði, þ.e. frá því að vinna hefj-
ist við gerð matsskýrslu og þar til
úrskurður Skipulagsstofnunar
liggi fyrir. „Eftir það tekur eftir
atvikum við kæruferli upp á þrjá
mánuði og samhliða því er heimilt
að gefa út starfsleyfi. Eftir það er
kæruferli út af starfsleyfi um það
bil tveir mánuðir. Heildarferlið
þegar um er að ræða nýtt mat
tekur því um sextán mánuði,“ seg-
ir ráðherra.
Spurð um hvað það þýði ef not-
uð verði önnur tækni við fram-
leiðslu áls en Hydro hugðist nota
segir Valgerður að farið verði í að
bera saman umhverfisáhrif nýrrar
verksmiðju Alcoa með þeirra
tækni og umhverfisáhrif verk-
smiðju Reyðaráls. „Þarna skiptir
líka máli hvaða stærð er fyrirhug-
uð á verksmiðju Alcoa. Ef um-
hverfisáhrif verksmiðju Alcoa eru
minni en eða sambærileg við fyrri
áform Reyðaráls er varla rökrétt
að eytt sé tíma og fjármunum í
nýtt mat á umhverfisáhrifum.“
Aðspurð segir Valgerður að
henni sé kunnugt um að viðræður
standi yfir um kaup Alcoa á hlut
Norsk Hydro í Reyðaráli. „Tals-
menn Norsk Hydro hafa lýst því
yfir að fyrirtækið muni ekki á
nokkurn hátt standa í vegi fyrir
álversframkvæmdum á Reyðar-
firði þótt fyrirtækið heltist úr lest-
inni. Miðað við þessa afstöðu þá
kæmi mér það á óvart ef fyr-
irtækið sýndi tregðu varðandi sölu
á hlut sínum í Reyðaráli.“
Hafa ekki gefið áætlanir
á Íslandi upp á bátinn
Aðspurður hvort Norsk Hydro
hyggist gefa upp á bátinn mögu-
lega þátttöku í álversframkvæmd-
um á Íslandi svarar Thomas Knut-
zen, upplýsingafulltrúi Norsk
Hydro, því til að Hydro hafi ekki
gefið slíkar áætlanir upp á bátinn
þótt félagið hafi ekki getað staðið
við þær tímasetningar sem lagt
var upp með. „Við höfum enn
áhuga á að taka þátt í álvers-
framkvæmdum á Íslandi en slíkar
framkvæmdir þurfa að falla að
þörfum allra aðila og þess vegna
höfum við sagt að við vildum ekki
standa í vegi fyrir eða hindra á
einhvern hátt annan aðila sem hef-
ur hug á að ráðast í framkvæmdir
á Austurlandi. Við höf
áhuga á Íslandi en ef einh
ar aðili sýnir áhuga á R
viljum við ekki gera þe
erfitt fyrir. En ég vil j
taka fram að við höfum e
okkar hugmyndir eða
upp á bátinn.“
Þegar hann er spurður
hverfismat sem lá fyrir v
versins á Reyðarfirði sem
hugðist taka þátt í að re
Knutzen að matið sé
bundið þeirri tækni sem
hugðist nota við álfra
Hann segir þarna vera
ræða tækni sem Norsk H
þróað og enn sem komið e
hvergi notuð við framleið
Þessi tækni Norsk Hydr
besta í heiminum að þeirr
aðrir álframleiðendur ráð
ir jafngóðri tækni við fra
á áli.
Skiptir mestu máli h
framkvæmdin verði s
Ásdís Hlökk Theodórsd
Fundað vegna mögulegrar sölu Norsk Hyd
Alcoa ekki þá
andi í viðræð
Möguleg kaup Alcoa á
Reyðaráli, sem er í eigu
Hæfis og Norsk Hydro,
myndu væntanlega
þýða að Alcoa gæti ráð-
ist fyrr í framkvæmdir
en ella. Arnór Gísli
Ólafsson komst þó að
því að ólíklegt er að
nýtt umhverfismat
þurfi til ef álver Alcoa
yrði svipaðrar stærðar
og Norsk Hydro
hugðist reisa.
Stjórnendur Alcoa skoðuðu aðstæður í Rey
NORÐAN Vatnajökuls á Íslandi
– þar er næststærsta víðerni
Evrópu, háslétta vatna og berg-
vatnsáa, hrjúfra gljúfra og ísi-
lagðra útdauðra eldfjalla. Á milli
þeirra er víðáttumikil freðmýri
sem er heimili þúsunda hrein-
dýra og gæsa.“
Svona hefst löng grein um Ís-
land og fyrirhugaðar fram-
kvæmdir við Kárahnjúkavirkjun
sem birtist í netútgáfu New
York Times í gær.
Í greininni, sem Donald G.
McNeil Jr. skrifar, segir að
Kárahnjúkavirkjun komi til með
að kosta þrjá milljarða dollara,
eða sem nemur 252 milljörðum
íslenskra króna eða þriðjungi
vergrar landsframleiðslu á Ís-
landi. Viðskiptavinurinn
aðeins einn, Alcoa, sem h
huga að borga þriðjung
kostnaðinum, eða 84 mill
króna.
Sagt er að virkjunarfr
kvæmdir séu gamalt deil
Íslandi. Jake Siewert, ta
Alcoa, er spurður af hve
irtækið hafi ákveðið að b
sér í þá baráttu. Hann sv
þá leið að fyrirtækið haf
„breiða samstöðu“ um fr
kvæmdirnar á Íslandi. Fy
tækið hafi skoðað aðra s
sem Indland, Brasilíu og
nam, en ljóst sé að það m
mæta mótstöðu alls staða
„Hvaða verkefni er óumd
spyr Siewert. Hann segir
New York Times með grein um
Alcoa vísar til
samstöðu um m
BETRI EN HVAÐ?
Öflug auglýsingaherferð hefur veriðí gangi undanfarna daga þar semágæti íslensks grænmetis er
hampað. Á stórum auglýsingaskiltum við
fjölfarnar götur má til dæmis sjá fullyrð-
ingar um að íslenskir tómatar, paprikur
og sveppir séu „betri“.
Betri en hvað kemur ekki fram en gera
má ráð fyrir að átt sé við framleiðslu-
afurðir annarra ríkja.
Ef einhverjum dytti í hug að láta reyna
á þessa fullyrðingu með því að bera sam-
an gæði innlendrar framleiðslu og er-
lendrar kemur hins vegar babb í bátinn.
Það virðist hvergi vera hægt að nálgast
sambærilega erlenda vöru samhliða hinni
íslensku. Óformleg könnun í nokkrum af
helstu stórmörkuðum höfuðborgarinnar
(Hagkaupum, Bónusi, Nóatúni) í gær
leiddi í ljós að hvergi voru fáanlegir fersk-
ir innfluttir sveppir í samkeppni við hina
íslensku. Hvergi fundust heldur erlendar
agúrkur. Í Hagkaupum voru í boði græn-
ar íslenskar paprikur en einungis rauðar,
gular og appelsínugular af erlendum upp-
runa. Íslenskir tómatar kostuðu 193
krónur kílóið í sömu verslun en einungis
voru til innfluttir „plómu“ og „buff“-tóm-
atar. Svokallaðir plómutómatar eru yfir-
leitt með ódýrari tómötum í öðrum ríkjum
en þeir sem auglýstir voru til sölu í gær
kostuðu eigi að síður 665 krónur kílóið.
Til gamans má geta þess að plómutóm-
atar voru í gær boðnir til sölu í breskum
stórmarkaði (Tesco) á 260 krónur kílóið
og á 266 krónur kílóið í stórmarkaði í
Massachusetts í Bandaríkjunum
(Shaw’s). Í báðum tilvikum eru tómatarn-
ir um 250% dýrari í íslensku versluninni.
Það er svo annað mál að plómutómatarnir
reyndust einungis vera til á skiltum í
grænmetisborðinu en ekki í borðinu
sjálfu.
Hvað er eiginlega að gerast? Skortur á
innfluttu grænmeti á þessum árstíma,
sem er uppskerutími á meginlandi Evr-
ópu ekki síður en á Íslandi, var lengi vel
skýrður með ofurtollum og innflutnings-
höftum. Í byrjun ársins boðaði Guðni
Ágústsson landbúnaðarráðherra hins
vegar til blaðamannafundar og greindi
frá því að ríkisstjórnin hefði samþykkt til-
lögur svokallaðrar grænmetisnefndar. Í
þeim fólst meðal annars að tollar voru
felldir niður af innfluttum agúrkum, tóm-
ötum og papriku en beingreiðslur til
framleiðenda teknar upp þess í stað.
Það er því ekki nema von að menn velti
því fyrir sér hvers vegna ekki sé nú að
finna innflutt grænmeti í samkeppni við
innlenda framleiðslu. Og það er óskiljan-
legt að innfluttir tómatar skuli vera 250%
dýrari en í erlendum stórmörkuðum.
Hvernig er verðmyndun þessarar vöru
háttað nú þegar ekki er hægt að skýra
verðmun með tollum? Eru það sölusam-
tök eða smásalan sem taka ákvörðun um
að bjóða neytendum ekki upp á valkost á
sanngjörnu verði? Minna má á í þessu
sambandi að verð á lífrænt ræktuðum
gulrótum lækkaði á einum degi úr 999
krónum í 349 krónur kílóið í einni verslun
eftir að verðkönnun var birt sem sýndi
186% verðmun milli verslana.
NÝR KJÚKLINGAFARSI?
Landbúnaðarráðuneytið tekur treg-lega í óskir Hagkaupa um að fá nið-
urfellda verndartolla af 300 tonnum af
innfluttum kjúklingum til að anna eftir-
spurn neytenda eftir þessari vinsælu
vöru. Þetta gerist þrátt fyrir að sýnt sé
fram á að skortur hafi verið á íslenzkum
kjúklingum undanfarna mánuði. Á bak-
síðu og neytendasíðum Morgunblaðsins
var t.d. ýtarleg umfjöllun um málið fyrir
tveimur mánuðum, hinn 18. maí sl., þar
sem fram kom bæði í máli fulltrúa fram-
leiðenda kjúklinga og talsmanna stór-
verzlana að framboð annaði engan veginn
eftirspurn. Jafnframt kom fram að neyt-
endur kvörtuðu yfir þessu ástandi og
raunar þurfa menn ekki annað en hafa
reynt að kaupa ferskan kjúkling á sunnu-
degi eða mánudegi undanfarnar vikur til
að vita að það er skortur á kjúklingum.
Ástæða skortsins er m.a. sú að ýmsir inn-
lendir framleiðendur hafa á ný glímt við
kamfýlóbakter- og salmonellusýkingar
eftir nokkurt hlé.
Hagkaup óskuðu eftir því í júní að fá að
flytja inn 20 tonn af frosnum kjúklingum
til að anna eftirspurn. Óskað var eftir því
við landbúnaðarráðuneytið að fá tolla
fellda niður til að innflutta varan yrði
samkeppnishæf í verði. Þessari ósk var
hafnað. Athyglisvert er að í samtali við
Morgunblaðið 11. júní sagðist Guðni
Ágústsson landbúnaðarráðherra ekkert
kannast við að skortur væri á kjúklingum
í landinu: „Það hafa engar aðrar kvart-
anir komið enn í landbúnaðarráðuneytið
um skort á kjúklingum þannig að við
þekkjum ekki vandamálið sem Hagkaup
eru að tala um,“ sagði ráðherrann. Mat
landbúnaðarráðuneytisins á kjúklinga-
skorti virðist m.ö.o. vera annað en mark-
aðarins; framleiðenda, smásala og neyt-
enda.
Þessi viðbrögð koma út af fyrir sig ekki
á óvart í ljósi sögunnar, þar sem landbún-
aðarráðuneytið hefur áratugum saman
ævinlega gengið erinda framleiðenda í
landbúnaði en horft framhjá hagsmunum
neytenda. Þó hafa t.d. lækkanir tolla á
grænmeti bent til þess að raddir neyt-
enda væru að byrja að ná eyrum stjórn-
valda. Með viðbrögðum sínum nú stuðlar
landbúnaðarráðuneytið aftur á móti að
því að viðhalda afar óheilbrigðu ástandi á
kjúklingamarkaðnum. Með því að halda
verði innfluttra kjúklinga háu með ofur-
tollum er komið í veg fyrir að innlendir
framleiðendur fái nauðsynlegt aðhald.
Fram kemur í Morgunblaðinu í dag að
a.m.k. tveir kjúklingaframleiðendur
hyggist hækka verð. Þessar verðhækk-
anir eru m.a. réttlættar með tilliti til
hækkunar á fóðri. Út af fyrir sig gætu
menn lítið sagt við þessu ef hér væri
frjáls innflutningur á kjúklingum. Neyt-
endur gætu þá snúið sér annað ef inn-
lendir framleiðendur hækkuðu verðið og
þannig hefðu þeir síðarnefndu líka hvata
til að hagræða, fremur en að velta kostn-
aðarhækkunum beint út í verðlagið.
Höftin og ofurtollarnir gera það hins veg-
ar að verkum að það er hvorki hægt að
tala um eðlilega verðmyndun né frjálsa
samkeppni á kjúklingamarkaðnum.
Landbúnaðarráðherra hefur fulla
heimild til að veita undanþágu frá ofur-
tollunum, m.a. í ljósi skorts á viðkomandi
vöru á innanlandsmarkaði. Það væri ráð
að hann tæki strax slíka ákvörðun, í þágu
hagsmuna neytenda og til þess að veita
innlendum framleiðendum hæfilegt að-
hald, í stað þess að efna enn á ný til þess
farsakennda ástands, sem hefur af og til
skapazt á undanförnum árum þegar land-
búnaðarráðuneytið hefur með öllum ráð-
um reynt að þvælast fyrir áformum verzl-
ana um að flytja inn ódýrt kjúklingakjöt.
Hitt er svo annað mál, eins og Morg-
unblaðið hefur bent á allt frá því núver-
andi búvörulöggjöf tók gildi, að það er
fráleitt að fela það í geðþóttavald land-
búnaðarráðherra hverju sinni að meta
hvenær skortur sé á tilteknum vörum eða
verð of hátt og þar af leiðandi ástæða til
að lækka tolla á innflutningi. Þessum
málum á að skipa með almennum laga-
ákvæðum um frjálsan innflutning á lág-
um eða engum tollum.