Morgunblaðið - 03.08.2002, Qupperneq 11

FRÉTTIR
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 3. ÁGÚST 2002 11
MORGUNBLAÐINU hefur bor-
ist eftirfarandi yfirlýsing frá
Gísla Má Gíslasyni formanni
Þjórsárveranefndar:
„Í tilefni af viðtali við Friðrik
Sophusson forstjóra Landsvirkj-
unar í Morgunblaðinu 1. ágúst er
rétt að eftirfarandi komi fram.
1. Landsvirkjun gerði sam-
komulag við forvera Náttúru-
verndar ríkisins árið 1981 um að
Náttúruverndin ákveði hvort
Norðlingaölduveita skerði nátt-
úruverndargildi Þjórsárvera
óhæfilega, að undangengnum
rannsóknum og að framkvæmdir
væru háðar því að svo verði ekki.
Nú hefur Náttúruverndin að und-
angenginni umsögn Þjórsárvera-
nefndar, sem Landsvirkjun á að-
ild að, komist að því að
Norðlingaölduveita skerði nátt-
úruverndargildi Þjórsárvera og
fellst Náttúruverndin því ekki á
framkvæmdina. Það er því samn-
ingsrof að halda áfram að reyna
að þröngva framkvæmdinni upp á
þjóðina.
2. Þjórsárveranefnd komst að
þeirri niðurstöðu í ljósi skýrslu
Landsvirkjunar um mat á um-
hverfisáhrifum að framkvæmdin
ylli umtalsverðum og óafturkræf-
um umhverfisáhrifum og komst
Náttúruvernd ríkisins að sömu
niðurstöðu. Í ljósi þess gerir
hvorki undirritaður né Náttúru-
vernd ríkisins ráð fyrir að Skipu-
lagsstofnun fallist á framkvæmd-
ina.
3. Með svokölluðum mótvæg-
isaðgerðum sem Landsvirkjun
sendi lýsingu á til Skipulagsstofn-
unar féllst Landsvirkjun á þau
sjónarmið að áhrif Norðlinga-
ölduveitu væru umtalsverð og
óafturkræf. Þessar mótvægisað-
gerðir eru ný útgáfa af 6. áfanga
Kvíslaveitna, sem Þjórsárvera-
nefnd féllst ekki á í einróma sam-
þykkt í júní 2001. Þessi fram-
kvæmd mun hafa umtalsverð
umhverfisáhrif og er jafnframt
brot á samkomulaginu frá 1981,
en þar var samið um að í Kvísla-
veituáföngum yrðu einungis tekn-
ar austurþverár Þjórsár og
upptakakvíslir af Sprengisandi.
Með 6. áfanga er verið að seilast í
vesturkvíslir Þjórsár. Rétt er að
það komi fram að fulltrúi Lands-
virkjunar fékk samþykki forstjór-
ans til að standa að þessari sam-
þykkt með símtali af fundinum og
því er með öllu óskiljanlegt að
forstjórinn ætli að ganga á bak
orða sinna.
4. Við framkvæmd Kvíslaveitna
5 var skurður úr Þjórsárlóni í
Kvíslavötn hafður svo stór að
hann getur tekið viðbótarvatn úr
6. áfanga. Þetta var gert án sam-
ráðs við Náttúruvernd ríkisins og
áætlunum um 6. áfanga haldið
leyndum. Fyrirhuguð fram-
kvæmd kom í ljós þegar yfirmað-
ur Landsvirkjunar fór að tala um
6. áfanga í vettvangsferð í Þjórs-
árver og varð fyrirtækið þá að
viðurkenna að þessi áform voru á
prjónunum.
5. Sveitarstjórn Skeiða- og
Gnúpverja hefur lýst andstöðu
sinni við frekari framkvæmdir í
Þjórsárverum. Það væri ótrúleg
kúgun af hálfu Landsvirkjunar að
þvinga fram aðra ákvörðun í mál-
inu, en sveitarstjórnir hafa full yf-
irráð um landnýtingu í sínum
sveitarfélögum.
Forstjóra Landsvirkjunar á því
að vera ljóst að ég geri ekki ráð
fyrir að fallist verði á umrædda
framkvæmd, því öll gögn sýna
óumdeilt að Norðlingaölduveita
mun valda umtalsverðum og óaft-
urkræfum umhverfisáhrifum.
Aftur á móti geri ég ráð fyrir að
Landsvirkjun muni reyna að
hnekkja þeirri ákvörðun.“
Yfirlýsing
frá formanni
Þjórsárveranefndar
verði stofnaður þjóðgarður. Með
þjóðgarði væri hægt að skapa jafn
mörg störf og fengjust með álveri;
jafnvel fleiri, fullyrðir hann. „Það
tæki bara lengri tíma að koma á
þjóðgarði en að byggja virkjun og
álver, en það þýddi að það yrði
ekki eins ofboðslega mikil þensla í
þjóðfélaginu og verður ef af virkj-
un og álveri verður.“
Jóhann tekur fram að Fugla-
verndarfélagið sé langt í frá á móti
virkjunum sem slíkum. „Við vorum
t.d. ekki á móti Vatnsfellsvirkjun,
Sultartangavirkjun eða Búðarháls-
virkjun. Við erum hins vegar á
móti Kárahnjúkavirkjun vegna
þeirra gífurlegu óafturkræfu
áhrifa sem hún mun hafa á náttúr-
una.“
Enginn orkusölusamningur
Árni Finnsson, formaður Nátt-
úruverndarsamtaka Íslands, segir
eins og aðrir umhverfisverndar-
sinnar, að svæðið norðan Vatna-
jökuls sé eitt stærsta ósnortna víð-
ernið í Vestur-Evrópu. „Og það
var engin tilviljun að Skipulags-
stofnun lagðist gegn framkvæmd-
inni, enda veldur hún umtalsverð-
um umhverfisáhrifum,“ segir hann.
Það er fleira sem Árni er ekki
sáttur við varðandi Kárahnjúka-
virkjun. Hann minnir til að mynda
á að Finnur Ingólfsson, þáverandi
iðnaðarráðherra, hafi haldið því
fram á Alþingi, þegar umræður
fóru þar fram um Fljótsdalsvirkj-
un, að það yrði ekki farið út í
framkvæmdir nema fyrir lægi
orkusölusamingur. „Þessi orku-
sölusamningur liggur ekki fyrir,“
segir Árni. „Samt hyggjast stjórn-
völd heimila Landsvirkjun að hefja
framkvæmdir í sumar.“ Vísar Árni
þarna m.a. til lagningu vegar frá
Laugarfelli að Kárahnjúkum. „Mér
sýnist því sem þessar framkvæmd-
ir í sumar helgist ekki bara af
framkvæmdagleði heldur líka af
eins konar pólitískri þörf stjórn-
valda til að hefja framkvæmdir
fyrir kosningar. Það er miður.“
Árni minnir einnig á í þessu sam-
bandi að skv. mati Náttúrufræði-
stofnunar Íslands muni fyrrgreind-
ur vegur valda umtalsverðum
náttúruspjöllum.
Ólafur Andrésson, sem sæti á í
stjórn Náttúruverndarsamtaka Ís-
lands, leggur áherslu á, eins og
Árni, að með Kárahnjúkavirkjun
sé verið að ganga á óendurnýj-
anlegar auðlindir; annars vegar
með því að fórna víðerninu og hins
vegar með myndun Hálslóns. Enn-
fremur bendir hann á að sérfræð-
ingar samtakanna hafi komist að
þeirri niðurstöðu að Kárahnjúka-
virkjun yrði ekki arðbær. „Þeir
fullyrða að hún verði það alls ekki
ef tekið er tillit til þess umhverfis
sem verður fórnað vegna hennar.“
Ólafur segir jafnframt að samtökin
leggi áherslu á að opin umræða
fari fram um virkjanir á borð við
Kárahnjúkavirkjun. Og breytist
forsendur slíkra framkvæmda –
eins og nú, þegar ákveðið var með
yfirlýsingu við Alcoa, að minnka
fyrirhugað álver í 295 þúsund
tonna ársframleiðslu – verði að
taka umræðuna upp aftur að nýju.
„Það er mikilvægt við nýjar að-
stæður að taka aftur upp spilin og
spá betur í þau; athuga hvort aðrir
kostir eru í stöðunni; hvort ekki sé
hægt að breyta einhverju við fram-
kvæmdirnar þannig að þær fái
ekki falleinkunn í faglegu mati hjá
Skipulagsstofnun. Við hjá Náttúru-
verndarsamtökunum munum
leggja áherslu á að opna þessa um-
ræðu að nýju en því miður er eins
og það sé þegjandi samþykki hjá
Landsvirkjun og stjórnmálamönn-
um að forðast umræðuna.“
arna@mbl.is
RÆTUR fyrirtækisins Mosaik,
sem fagnaði nýlega hálfrar aldar
afmæli, má rekja til Tórínó á
Norður-Ítalíu. Þaðan kom Giov-
anni Ferrua steinsmiður þremur
árum eftir lok síðari heimsstyrj-
aldarinnar og með honum sonur
hans, Walter, þá fimmtán ára. Og
nú, rúmum 55 árum eftir að Giov-
anni lagði í norðurvíking til þess
að að vinna við byggingu Þjóð-
minjasafnsins, eru það afadæt-
urnar þrjár, Nives Elena, Íris og
Sonja Irena, og móðurbróðir
þeirra, Þórhallur Birgir, sem
stjórna og vinna í fyrirtækinu.
Ekki skortir þau starfsreynsl-
una: dæturnar eru svo að segja
aldar upp í fyrirtækinu og Þór-
hallur Birgir hefur starfað hjá því
frá sextán ára aldri eða frá árinu
1966. Fjölskyldan er ekki bara
samheldin í vinnu heldur einnig í
búsetu, Walter og kona hans búa á
Seltjarnarnesi, allar dæturnar og
einnig Þórhallur Birgir.
Legsteinar, steinsmíði
og sögun
Mosaik hefur um hálfrar aldar
skeið starfað á sviði steinsmíði. Nú
er raunar svo komið að aðalfram-
leiðsluvara Mosaik er legsteinar
og allt sem þeim tengist auk stein-
smíði úr íslensku grjóti, marmara
og graníti og steinsögun. Walter
segir að fyrstu árin hafi aðallega
verið framleidd steinsteypt hand-
rið, sem enn megi sjá víða um
borgina, gifslistar auk þess sem
Mosaik hafi lagt svokölluð „terr-
aso“-gólf. Walter hætti rekstri fyr-
irtækisins árið 1996 þegar hann
var 63 ára, en hann var þá kominn
með töluverða slitgigt segir Pála,
kona hans. Walter vill ekki gera
mikið úr því: „Ég hefði svo sem
getað gengið um fyrirtækið með
hendur í vösum og gefið skipanir.
Nei, það var langbest að leyfa
dætrunum og Þórhalli Birgi að
spreyta sig og þau hafa staðið sig
mjög vel. Auk þess á ég svo mörg
barnabörn og hef nóg annað við
tímann að gera.“
Engar róttækar
breytingar á rekstrinum
Systurnar og Þórhallur Birgir
segjast ekki hafa gert neinar rót-
tækar breytingar á rekstrinum
þegar þau tóku við fyrirtækinu
enda hafi allt verið í góðum skorð-
um.
„Umsvifin hafa þó smám saman
verið að aukast en reksturinn hef-
ur að öðru leyti verið nokkuð stöð-
ugur frá ári til árs en það er alltaf
langmest að gera á sumrin. Okkur
finnst æ algengara að greitt sé
fyrir legsteina og uppsetningu
þeirra úr dánarbúum enda á fólk
oft eignir en áður fyrr var það oft-
ast ein fjölskylda sem lagði út fyr-
ir þessum kostnaði.“
Vírsög sem notuð er til þess
að saga stuðlaberg í sundur
Reyndar vorum við að fjárfesta í
stórri vél,“ segja þau, „sem okkur
hafði dreymt um að eignast í mörg
mörg ár. Þetta er eins konar
tölvustýrð vírsög sem notuð er til
þess að saga stuðlaberg í sundur
en það var erfitt og seinlegt að
gera það með blaðsögum þar sem
þær saga takmarkaða dýpt í einu.“
Þau segja að það séu vissulega
tískusveiflur í legsteinum: „Stuðla-
bergið hefur verið ákaflega vin-
sælt og er alltaf að sækja á.
Við setjum líka upp legsteina og
það er auðvitað mest að gera í því
yfir sumarið og lengur ef vel viðr-
ar; sumarið er því alltaf annasam-
asti tíminn hjá okkur.“
Fyrirtækið Mosaik heldur upp á fimmtíu ára afmælið
Morgunblaðið/Golli
Frá föður til sonar til dætra
NÚ STANDA fyrir dyrum viðræð-
ur eigenda Landsvirkjunar um
vatnsréttindi á Þjórsársvæðinu, að
sögn Helga Bjarnasonar, skrifstofu-
stjóra á orkusviði í iðnaðarráðu-
neytinu. Samkvæmt úrskurði
óbyggðanefndar um réttindin frá í
mars síðastliðnum eru þau í eigu
ríkisins en ekki Landsvirkjunar
eins og áður hafði verið talið.
Helgi segir að búið sé að úr-
skurða að í Árnessýslu vestan
Þjórsár eigi ríkið réttindi frá Búr-
felli og upp úr og þetta sé í sam-
ræmi við þjóðlendulögin frá árinu
1998. Hvað varði vatnsréttindi á
lögbýlum fyrir neðan Búrfell sé
engin ástæða til að ætla annað en
að þeir samningar standi, sem
gerðir voru þegar ríkið keypti
vatnsréttindi þar af Titan-félaginu
árið 1953.
Viðræður hefjast
með haustinu
Helgi segir að í austanverðri
Rangárvallasýslu sé í gangi á veg-
um miðhálendisnefndarinnar mál
sem ætla megi að fari á svipaðan
hátt og í Árnessýslu þar sem að-
stæður séu sams konar. Ekki sé
vitað hvenær sá úrskurður fellur en
þær viðræður sem væntanlega
verða milli eignaraðila muni snúast
um að ríkið afhendi Landsvirkjun
þau virkjunarréttindi sem það fær
væntanlega í hendur eftir þennan
dóm. Þetta hefjist ekki fyrr en með
haustinu svo enn sé of snemmt að
segja til um hvernig þetta verður
gert en bréfaskipti hafi farið fram
milli ráðuneytisins og Reykjavík-
urborgar um málið.
Helgi bendir á að leggi ríkið
vatnsréttindin á Þjórsársvæðinu inn
myndi það auka hlut sinn í Lands-
virkjun. Hann segir aðeins hafa
borið á góma að Landsvirkjun
greiddi ríkinu gjald fyrir vatnsrétt-
indin með auðlindagjaldi, eða í eitt
skipti fyrir öll, en sá háttur hafi
stundum verið hafður á. Umræða
um auðlindagjald sé þó pólitískt
mál.
Vatnsréttindi á Þjórsársvæðinu
Viðræður standa
fyrir dyrum
TEKJUSKATTS- og útsvarsstofn
einstaklinga hækkaði um 40,8 millj-
arða frá árinu 2000 til 2001 eða um
10,4%. Launahækkun á sama tíma
var enn meiri eða um 12,6% í heild
en þessar tölur koma fram í vefriti
fjármálaráðuneytisins.
Í frétt vefritsins segir að þessi
hækkun svari til 11,8% hækkunar á
hvern framteljanda. Til samanburð-
ar má nefna að hækkun launavísi-
tölu var á sama tíma 8,9% og hækk-
un á vísitölu neysluverðs var 6,7%,
segir þar einnig. „Út úr þessum töl-
um má lesa að launahækkunin á
árinu 2001 hafi orðið nokkru meiri
en launavísitalan gefur til kynna,
sem m.a. getur stafað af samsetn-
ingarbreytingum á vinnumarkaði
o.fl. Vinnutími var nær óbreyttur
milli 2000 og 2001 og atvinnuþátt-
taka breyttist mjög lítið þannig að
þeir þættir skýra ekki þennan mun.
Þessar tölur gefa til kynna að kaup-
máttur launa hafi aukist allt að 2%
meira á síðasta ári en áður var talið,
eða sem nemur um 4%,“ segir einn-
ig í áðurnefndri frétt.
Laun hækk-
uðu um 12,6%
milli ára
Fjármálaráðuneytið