Morgunblaðið - 03.08.2002, Side 31

HEILSA
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 3. ÁGÚST 2002 31
N
Ú STENDUR sumarleyf-
istíminn sem hæst og margir
nota tækifærið til að ferðast
innalands eða utan. Víst er
að sumarfrí eru góð fyrir lík-
ama og sál, batteríin eru endurhlaðin og
menn njóta samvista við fjölskyldu og vini.
Langar flugferðir geta samt verið álag og
gott er að undirbúa sig fyrir þær. Einkum
getur flug til fjarlægra staða, sem tekur
kannski sex klukkutíma eða meir, verið
slæmt fyrir blóðrásina. Hefur jafnvel mátt
rekja blóðtappa til kyrrsetu á löngum flug-
leiðum. Hér á eftir koma nokkur heilræði
sem bætt geta líðan ferðalanga sem hyggja á ferðalög til útlanda.
Þeir sem haldnir eru sjúkdómum eða taka lyf reglulega ættu að ráðfæra sig
við lækni sinn áður en haldið er af stað. Einnig getur læknir ráðlagt um fyr-
irbyggjandi aðgerðir til að minnka líkur á blóðrásartruflunum.
Athuga hvort þörf sé á bólusetningum eða annarri fyrirbyggjandi með-
ferð.
Forðast streitu með því að fara tímanlega út á flugvöll.
Nota kerrur og önnur hjálpartæki við að flytja farangur.
Vera í þægilegum ferðafötum og skóm.
Fara í létta göngu í flugstöðinni meðan beðið er eftir brottför.
Forðast þungar máltíðir.
Drekka vatn, helst lítið í einu en oft.
Drekka áfengi, kaffi og te í hófi eða alls ekki.
Hreyfa sig öðru hverju meðan á flugi stendur.
Gera léttar æfingar í sætinu. Til dæmis fyrir háls, herðar, ökkla, kálfa,
bak og mjaðmir bæði með því að liðka liðamót og teygja úr vöðvum.
Þetta er sérstaklega brýnt á löngum flugleiðum.
Reyna að sofa eða hvílast.
Nota tækifærið og teygja úr sér og ganga um meðan beðið er eftir far-
angri.
Ef börn eru með í för þarf að gæta sérstaklega vel að líðan þeirra og
tryggja þeim hæfilega blöndu af hreyfingu, skemmtun og ró.
Góða ferð!
Anna Björg Aradóttir hjúkrunarfræðingur, Landlæknisembættið.
Heilsan í brennidepli
Á ferð og flugi
Gott er að fara vel
undirbúinn í langar flug-
ferðir, því þeim fylgir álag.
Spurning: Góðir hálsar. Bestu
þakkir fyrir fróðlega pistla. Mig
langar til að biðja lækninn að svara
vinsamlegast eftirfarandi spurn-
ingu við tækifæri: Er hægt að slá
því föstu um fullorðna tvíbura, af
útliti þeirra og fasi einu saman, að
þeir séu eineggja? Með kveðju og
fyrir fram þakklæti.
Gamall karl.
Svar: Svarið við spurningunni er
oftast já en veltum þessu aðeins
nánar fyrir okkur. Tvíburar geta
verið eineggja eða tvíeggja. Á Ís-
landi má gera ráð fyrir að a.m.k.
50–60 tvíburar fæðist á ári en þeir
eru langflestir tvíeggja. Eineggja
tvíburar verða til úr nákvæmlega
sama erfðaefninu, einu eggi og
einni sæðisfrumu, og eru þess
vegna eins og alltaf af sama kyni.
Tvíeggja tvíburar verða hins vegar
til úr tveimur eggjum og tveimur
sæðisfrumum og eru ekki líkari
erfðafræðilega en venjuleg systk-
ini en við vitum líka að stundum
eru systkini mjög lík í útliti. Oft er
talað um einræktun eða klónun
dýra og manna, um það sýnist sitt
hverjum og í mörgum löndum eru
allar tilraunir með einræktun
manna bannaðar. Einræktun
gengur oftast út á það að búa til úr
einum einstaklingi annan ein-
stakling sem er erfðafræðilega ná-
kvæmlega eins. Á það má benda að
sams konar fyrirbæri og einrækt-
un eru talsvert algeng í náttúrunni
og eitt dæmi um það er eineggja
tvíburar. Allir vita að eineggja tví-
burar líta næstum nákvæmlega
eins út og oft láta foreldrar tvíbur-
anna þá líta eins út varðandi hár-
greiðslu, klæðaburð og annað.
Þegar tvíburarnir vaxa úr grasi og
fara sjálfir að hafa skoðanir á útliti
sínu getur þetta farið á ýmsa vegu,
sumir halda áfram að vera eins
varðandi atriði eins og hárgreiðslu
og klæðaburð en hitt er líka al-
gengt að þeir geri í því að vera ólík-
ir. Nýlega var ég á ferð erlendis og
mætti þá á götu eineggja tvíbura-
systrum um sjötugt sem voru með
eins hárgreiðslu og í nákvæmlega
eins fötum og óneitanlega er þetta
nokkuð sem maður tekur eftir.
Eineggja tvíburar fá að vissu
marki sömu sjúkdómana, þ.e. þá
sjúkdóma sem eru aðallega háðir
erfðum en minna háðir umhverf-
isþáttum. Fjölmargar rannsóknir
hafa verið gerðar á tvíburum og
hafa þær leitt ýmislegt áhugavert í
ljós. Í Danmörku, Finnlandi og
Svíþjóð hafa verið gerðar ýmiss
konar rannsóknir á tæplega 45
þúsund eineggja og tvíeggja tví-
burum. Þessar rannsóknir hafa
m.a. beinst að arfgengi krabba-
meina og samkvæmt þeim virðast
flestar tegundir illkynja sjúkdóma
frekar háðar umhverfisþáttum en
erfðum. Þó kom í ljós að þrjár
krabbameinstegundir, í blöðru-
hálskirtli, brjóstum og endaþarmi
eða ristli, höfðu mun meiri fylgni
meðal eineggja tvíbura en þeirra
tvíeggja. Áfengissýki á sér fjöl-
þættar orsakir en erfðaþátturinn
er nokkuð sterkur. Rannsóknir á
fjölskyldum, tvíburum og ætt-
leiddum hafa leitt í ljós að börn
áfengissjúklinga eru í um fjórfalt
meiri hættu að verða áfeng-
issjúklingar en þeir sem eiga heil-
brigða foreldra. Nokkrar rann-
sóknir á offitu þar sem notaðir
voru tvíburar og ættleiddir sýndu
sterk ættartengsl en arfgengi of-
fitu er flókið. Tvíburarannsóknir á
sykursýki hafa sýnt að í insúl-
ínháðri sykursýki er erfðaþátt-
urinn mjög sterkur en í fullorð-
inssykursýki (gerð 2) virðist vægi
erfða og umhverfisþátta svipað.
Tvíburarannsóknir hafa enn-
fremur sýnt sterkan erfðaþátt í
þunglyndi og mígreni. Parkinsons-
veiki sem byrjar fyrir fimmtugt er
mikið arfgeng, en sú sem byrjar
eftir fimmtugt virðist hins vegar
vera að mestu óháð erfðum.
Kveðja,
Eineggja tvíburar
MAGNÚS JÓHANNSSON LÆKNIR SVARAR SPURNINGUM LESENDA
Flestir tvíburar
eru tvíeggja
 Lesendur Morgunblaðsins geta spurt
lækninn um það sem þeim liggur á hjarta.
Tekið er á móti spurningum á virkum dög-
um milli klukkan 10 og 17 í síma 5691100
og bréfum eða símbréfum merkt: Vikulok.
Fax 5691222. Einnig geta lesendur sent
fyrirspurnir sínar með tölvupósti á net-
fang Magnúsar Jóhannssonar:
elmag@hotmail.com.
Heimsferðir bjóða borgarævintýri til fegurstu borga
Evrópu á hreint frábærum kjörum með beinu flugi í
haust. Alls staðar nýtur þú þjónustu reyndra fararstjóra
okkar, sem eru á heimavelli á söguslóðum og bjóða
spennandi kynnisferðir meðan á dvölinni stendur.
Róm
26. september
5 nætur
Beint flug til borgarinnar eilífu
þann 26. september í 6 nætur.
Nú getur þú kynnst borginni fögru
með fararstjórum Heimsferða og
farið í kynnisferðir um
Vatíkanið, Colosseum og Tívolí.
Gott úrval hótela.
Sjá www.heimsferdir.is
59.950 kr.
Verð m.v. 2 í herbergi, Hotel Central,
flug, gisting, skattar og íslensk fararstjórn.
Ekki innifalið: Forfallagjald kr. 1.800
valkvætt. Ferðir til og frá flugvelli kr.
1.800.
Búdapest
Október
Fimmtudaga og mánudaga
3, 4 eða 7 nætur
Stórkostleg borg í hjarta Evrópu,
sem Íslendingum býðst nú að
kynnast í beinu flugi frá Íslandi.
Hér getur þú valið um góð 3 og 4
stjörnu hótel í hjarta
Búdapest og spennandi kynnisferðir
með fararstjórum Heimsferða.
Sjá www.heimsferdir.is
28.450 kr.
Flugsæti til Búdapest 14. okt. með
8.000 kr. afslætti. Skattar innifaldir.
Gildir frá mánudegi til fimmtudags.
Verona
26. september
5 nætur
Fegursta borg Ítalíu, þar sem þú
getur notið hins besta af ítalskri
menningu um leið og þú gengur um
gamla bæinn, skoðar svalir Júlíu og
kynnist frægasta útileikhúsi Ítalíu,
Arenunni í Verona eða ferðast um
Gardavatn og Feneyjar.
29.950 kr.
Flugsæti fyrir fullorðinn með sköttum.
Völ um 3 og 4 stjörnu hótel. Ekki inni-
falið: Forfallagjald kr. 1.800 valkvætt.
Ferðir til og frá flugvelli, kr. 1.800.
Prag
Október og nóvember
Fimmtudaga og mánudaga
3, 4 eða 7 nætur
Fegursta borg Evrópu og eftirlæti Ís-
lendinga sem fara nú hingað í þús-
undatali á hverju ári með Heims-
ferðum. Fararstjórar Heimsferða
gjörþekkja borgina og kynna þér
sögu hennar og heillandi menningu.
Góð hótel í hjarta Prag.
29.950 kr.
Flug og hótel í 3 nætur. M.v. 2 í her-
bergi á Quality Hotel, 11. nóvember,
með 8.000 kr. afslætti. Skattar innifaldir.
Gildir frá mánudegi til fimmtudags.
Barcelona
23., 27. eða 31. október
4 nætur
Einn vinsælasti áfangastaður Íslend-
inga í 10 ár. Heimsferðir bjóða nú
beint flug í lok október, sem er ein-
staklega skemmtilegur tími í borg-
inni sem er menningar- og lista-
hjarta Spánar. Fararstjórar Heims-
ferða kynna þér borgina á nýjan
hátt, enda hér á heimavelli.
53.750 kr.
Flug og hótel í 4 nætur, m.v. tvo í her-
bergi á Atlantis hótelinu 27.október,
4 nætur. Skattar innifaldir.
Bókaðu beint á netinu www.heimsferdir.is
Edinborg
11. október
2 nætur
Heimsferðir bjóða nú einstakt
tækifæri til þessarar fegurstu borgar
Englands á hreint ótrúlegum kjörum.
Beint flug þann 11. október á frábær-
um flugtíma og hér getur þú notið
3ja daga ferðar á góðum hótelum
Heimsferða í miðbæ Edinborgar.
Sjá nánar á www.heimsferdir.is
29.950 kr.
Flug og hótel í 2 nætur, m.v. tvo í
herbergi á Hanover Hotel í 2 nætur,
11. október. Skattar innifaldir.
Skógarhlíð 18, sími 595 1000. www.heimsferdir.is
.
BANDARÍSKIR vísindamenn telja
sig hafa fundið skýringuna á hvers
vegna konur lifa lengur en karlar.
Ástæðan er sú að þær sofa betur.
Greint var frá þessu í netútgáfu
Aftonbladet fyrir skömmu.
Rannsóknin sem gerð var í Há-
skólanum í Pennsylvaníu í Banda-
ríkjunum á svefni 25 karlmanna og
kvenna á þrítugsaldri, leiddi í ljós
að svefnleysi hefur minni áhrif á
konur en gagnstæða kynið.
Svefn þessa hóps var skertur um
tvær klukkustundir hverja nótt,
með þeim afleiðingum að heilsu
karlanna hrakaði meira en
kvennanna. Auk þessi leiddi rann-
sóknin í ljós að djúpur svefn
kvennanna varði lengur en karl-
anna, þær sváfu djúpum svefni í 70
mínútur en karlarnir í 40 mínútur.
Frekari rannsókna þörf
Er þessi niðurstaða talin skýra
hvers vegna konur lifa lengur en
karlar, að mati rannsakenda.
Sænski svefnfræðingurinn Tor-
björn Åkerstedt segir í viðtali við
Aftonbladet að skýringar banda-
rísku vísindamanna séu at-
hyglisverðar en rannsaka þurfi
þetta nánar og að því vinnur hann
nú í samráði við Karolinska Inst-
itutet.
Konur
sofa betur
og lifa
lengur
Stórhöfða 21, við Gullinbrú, s. 545 5500.
www.flis.is
netfang: flis@flis.is
flísar
Meðgöngubuxur
margar gerðir og litir
Póstsendum, Þumalína
Trúlofunar- og giftingahringir
20% afsláttur
www.gunnimagg.isDILBERT
mbl.is