Morgunblaðið - 01.09.2002, Qupperneq 2

2 B SUNNUDAGUR 1. SEPTEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
„VIÐ keyptum jörðina Vindás í Rang-
árþingi eystra fyrir 18 árum, fern vina-
hjón, til að halda þar hesta. Sambúðin
hefur alla tíð gengið glimrandi vel og
einna helst að komi upp pirringur í hópn-
um ef einhvern vantar,“ segir Friðrik
Pálsson, stjórnarformaður SÍF.
Af þessum átta manna vinahópi eru all-
ir fæddir og uppaldir úti á landi, nema
eiginkona Friðriks, Ólöf Pétursdóttir
dómstjóri. Það er hins vegar löngu búið
að kristna hana til dreifbýlislífs og reynd-
ist greinilega ekki erfitt verk. Þegar hóp-
urinn kom sér fyrst fyrir á jörðinni var
hins vegar ekki algengt að höfuðborg-
arbúar ættu jarðir þar í sveit. „Örn heit-
inn Johnson hjá Flugleiðum átti jörð
skammt frá okkur og var þar með hesta.
Nú hefur hins vegar orðið gríðarleg
breyting og fjölmargir höfuðborgarbúar
eiga jarðir eða landskika í Landeyjunum,
Fljótshlíðinni og á Rangárvöllum, svo
dæmi séu nefnd. Það lætur líklega nærri
að tíunda hver jörð hafi verið lögð undir
annað en hefðbundinn búskap, til dæmis
hestamennsku eða skógrækt. Og þetta á
enn eftir að aukast,“ segir Friðrik.
Vinahjónin deila öll einu stóru íbúðar-
húsi, sem var á jörðinni þegar þau keyptu
hana. „Hvert par á sitt herbergi og sam-
starfið gengur stórvel. Við erum oftast
þarna öll saman í hestamennskunni og
tökum öll þátt í heyskap. Það er gríð-
arlegt verk að halda jörðinni við, við
þurfum að halda við húsum og girðingum
og heyja fyrir hestana.“
Þegar Friðrik er inntur eftir því
hversu marga hesta þau eigi hikar hann
eins og hestamanna er vani, en gerir svo
svar Jóns í Skollagróf að sínu: „Ja, svona
tveimur færri en í fyrra.“
Hann bætir því þó við, að fyrir utan
vinina átta hafi nokkur börn þeirra sýnt
sérstakan áhuga á hestamennskunni, svo
líklega séu um 12 manns sem þarna haldi
hesta og hestarnir séu 3–4 á mann. Og
svo má reikna.
Friðrik segir að þegar svo margir séu
um kostnaðinn verði hann viðráðanlegur
fyrir hverja fjölskyldu. Ef menn séu í
hestamennsku á annað borð þurfi alltaf
að kosta töluverðu til, t.d. leigja beitiland
og kaupa hey, en þessi lausn hafi gefist
mjög vel. „Við erum ekki nema um
klukkustund að aka hingað og það er
fært allt árið. Á meðan dætur okkar Ólaf-
ar voru litlar flutti hún með þær að Vind-
ási á sumrin og ég fór þangað hverja
helgi. Farsímar og tölvur hafa gert það
að verkum að við höfum getað eytt mikl-
um tíma þarna. Þá eru sumir meðeigenda
okkar komnir á eftirlaun og leita mikið í
sveitasæluna.“
Kaup höfuðborgarbúa á
jörðum eru oft atvinnu-
skapandi, því oft ráðast
nýbúarnir í ýmsar fram-
kvæmdir.
Kaupendur eru fyrst
og fremst fólk á
höfuðborgarsvæð-
inu, en það færist
einnig í vöxt að Ís-
lendingar búsettir er-
lendis kaupi sér land.
Nú eiga menn kost á
að selja jörðina
sína, eða skika úr
henni, á betra
verði en áður
bauðst.
fremst fólk á höfuðborgarsvæðinu, en það fær-
ist einnig í vöxt að Íslendingar búsettir erlendis
kaupi sér land, byggi þar hús og dvelji þar hluta
úr ári. „Þessi kaup eru ekki bundin við þá sem
eru sestir í helgan stein,“ segir Magnús. „Áhugi
fólks á landinu er að aukast mjög. Ég hef selt
fasteignir í 16 ár og í upphafi var áberandi að að-
eins einstaka efnamaður réðist í jarðakaup.
Núna ráða miklu fleiri við slík kaup. Höfuðborg-
arbúar hafa keypt upp ótrúlega margar jarðir
og spildur á Suðurlandi, í Borgarfirði, sunnan-
verðu Snæfellsnesi, í Dölunum og á Barða-
ströndinni. Þetta eru bæði heilar jarðir og svo
spildur sem eru allt frá fimm og upp í 100 hekt-
arar að stærð. Þetta er viðbót við sumarbú-
staðamarkaðinn, því fólk kaupir stærri jarðir og
byggir heilsárshús, sem ég kýs að kalla frí-
stundahús.“
Lögheimili í sveitinni
Jarðakaup höfuðborgarbúa þýða ekki að
kaupendurnir ætli sér að setjast í helgan stein.
Margir eiga þess kost að dvelja töluvert á jörð
sinni en halda áfram störfum sínum í borginni,
til dæmis með tölvufjarvinnslu og símafundum.
Þrá fólks eftir að komast burt úr borgarskar-
kala lýsir sér einnig í því, að hús í litlum þétt-
býliskjörnum nærri Reykjavík seljast nú betur
en áður.
Færst hefur í vöxt að fólk flytji lögheimili sín í
nýju heilsárshúsin, þrátt fyrir að eiga áfram
íbúðir eða hús í borginni. Þar ráða fjölskyldu-
aðstæður þó miklu. Fólk sem komið er á miðjan
aldur og á uppkomin börn hikar ekki við að
flytja lögheimili sitt, enda þarf það ekki lengur á
þjónustu leikskóla eða grunnskóla í
Reykjavík að halda. Þar sem ráðsett
fólk er í miklum meirihluta þeirra
sem koma sér upp heilsárshúsi ut-
an borgarmarkanna er slíkur lög-
heimilisflutningur lítið mál og í
mörgum tilvikum vill fólk leggja sitt
af mörkum til nýju heimahaganna
með því að greiða skatta þar.
Allir vilja golfvöll
Þótt flestir jarðakaupendur búi á höfuð-
borgarsvæðinu og vilji eignast jörð sem næst
borginni, þá hefur eftirspurn eftir jörðum um
allt land aukist, eins og Magnús Leópoldsson
nefndi. „Ef jörð er lengra í burtu, til dæmis á
Austfjörðum, þá er algengara að 4–5 aðilar taki
sig saman um kaupin. Oft eru stór íbúðarhús á
þessum jörðum og eignin nýtist vel þegar fleiri
eru um kaupin.“
Í eina tíð gerði fólk ekki meiri kröfur til sum-
arhússins en að þar væri rennandi vatn, hiti og
rafmagn, að sögn Magnúsar. Sundlaug í ná-
grenninu var mikill plús. „Núna spyrja allir um
næsta golfvöll,“ segir hann. „Það á jafnt við um
þá sem eru að kaupa sér jarðir og þá sem eru að
leita að lóð undir sumarbústað.“
Magnús býst við að áhugi höfuðborgarbú-
anna á jörðum haldist næstu árin. „Heimasíðan
okkar er mjög vel sótt og því greinilegt að
margir eru að velta fyrir sér jarða-
kaupum. Þessi viðskipti
eru hins vegar annars
eðlis en hefð-
bundin
íbúðakaup,
landbúnaðarins veita ekki lán til jarðakaupa
nema til búskapar, þar sem búseta á jörðinni er
algjört skilyrði og kaupandinn þarf jafnframt að
leggja fram áætlun um landbúnaðarframleiðslu
á jörðinni. Höfuðborgarbúar, sem kaupa sér
jarðir, falla ekki undir þá skilgreiningu.
Fjölmennt í Fljótshlíð
Fljótshlíðin, sem er í hálfrar annarrar
klukkustundar akstursfjarlægð frá Reykjavík,
er ágætt dæmi um útrás höfuðborgarbúanna,
sem hafa margir keypt þar jarðir eða jarðar-
skika og byggt þar heilsárshús. Þar hafa hesta-
menn, sem margir gegna góðum stöðum í borg-
inni, keypt heilu jarðirnar, sem og
verslunareigendur í Reykjavík og margir
stunda skógrækt. Þeir bændur, sem sitja enn á
jörðum sínum, hafa margir selt úr þeim væna
skika, til forstjóra, flugmanna, lækna og fleiri.
Þá eru fjölmargir sumarbústaðir í Fljótshlíð-
inni.
Hæsta verðið næst borginni
Magnús Leópoldsson, fasteignasali í
Fasteignamiðstöðinni við Skipholt, hef-
ur sérhæft sig í sölu jarða. Hann stað-
festir að jarðir í nágrenni Reykjavík-
ur séu eftirsóttastar, þótt nú sé áhugi
að aukast á jörðum um land allt.
Verðið sé þó sýnu hæst næst borg-
inni. Kaupendur eru fyrst og
Í
BÚAR höfuðborgarsvæðisins eru
farnir að leita í sveitasæluna. Þeir
kaupa sér jarðir, eða spildur úr jörð-
um, byggja heilsárshús og búa jafn-
vel þar meirihluta ársins, þrátt fyrir
að halda einnig heimili í borginni og
stunda þar vinnu. Eðli málsins sam-
kvæmt eru jarðir í nágrenni höfuð-
borgarsvæðisins eftirsóttastar og
verð á þeim hefur hækkað töluvert á
síðustu misserum. Ekki er þó enn svo komið að
margir kaupendur berjist um hvern skika sem
losnar, en áhuginn fer greinilega mjög vaxandi.
Skiptar skoðanir eru um ágæti þessarar þró-
unar. Sveitarfélög taka nýjum íbúum fagnandi,
enda kærir sig enginn um mannlausar sveitir,
og ekki skemmir fyrir ef nýbúarnir flytja lög-
heimili sitt í „frístundahúsið“ og greiða skatta
til sveitarfélagsins. Sem dæmi má nefna, að ný-
verið kom fram í fréttum að skattakóngur Suð-
urlands í ár er forstjóri úr Reykjavík.
Kaup höfuðborgarbúa á jörðum eru oft at-
vinnuskapandi, því oft ráðast nýbúarnir í ýmsar
framkvæmdir og þá þarf að byggja og mála,
draga rafmagn í húsið og aka möl í innkeyrslu,
svo dæmi séu tekin. Bændur, sem vilja bregða
búi, sjá nú fram á að geta selt jarðir sínar við
ágætu verði, sem áður hefði ef til vill verið óger-
legt. En þær raddir heyrast einnig, að það sé
synd og skömm að sjá góðar bújarðir breytast í
stórar einbýlishúsalóðir borgarbúanna. Ef nýju
eigendurnir dvelja eingöngu í húsum sínum um
helgar getur verið dauflegra í sveitinni en var á
meðan búið var þar, en þó óneitanlega líflegra
en ef jörðin færi alveg í eyði.
Frá veiði til hesta og skógræktar
Fátt virðist geta snúið þessari þróun við. Í
eina tíð var fátítt að borgarbúar ættu landspild-
ur og jafnvel heilar jarðir. Einna helst voru það
auðugar fjölskyldur, sem héldu gamla ættar-
óðalinu í sinni eigu. Auðkýfingar fyrri tíma
keyptu einnig jarðir með veiðiréttindum. Nú
eru veiðifélög um flestallar ár, svo þeir sem
kaupa land að á ganga beint inn í veiðifélag
landeigenda.
Fyrir allmörgum árum fór að bera á því að
hestamenn úr borginni tækju sig saman um
kaup á jörðum til að geta sinnt áhugamáli sínu
þar. Skógræktarfólk fylgdi í kjölfarið og leitaði
eftir landspildum þar sem það gæti komið sér
upp afdrepi og plantað trjám. Í fæstum tilvikum
hafði fólk í huga að búa á jörðinni, en nú ber
meira á að fólk vilji dvelja þar a.m.k. hluta úr
ári.
Jarðakaupendurnir eru einstaklingar eða í
sumum tilvikum hópar einstaklinga. Stéttar-
félög eiga að vísu jarðir víða og hafa byggt
marga sumarbústaði, en sá markaður virðist
vera að mettast, svo fátítt er að stéttarfélög fal-
ist eftir jörðum.
Lán fyrir öðru heimili
Ekki er hægt að fá
lán frá Íbúðalána-
sjóði til að kaupa eða
byggja sumarbú-
staði, en öðru máli
gegnir um heilsárs-
hús. Ef fólk stenst
greiðslumat, þá fær
það íbúðalán, þótt það
eigi annað hús, eða jafn-
vel önnur hús.
Þegar fólk kaupir
jarðir er algengt að lán
hvíli á þeim og kaupendur
yfirtaki þau lán. Oft eru
lánardrottnar ýmsir lána-
sjóðir landbúnaðarins og
þá gildir sú regla, að
vextirnir hækka
þegar jörðin er ekki
lengur nýtt til
búskapar og
verða sambæri-
legir almennum
markaðsvöxtum.
Lánasjóðir
Burt úr
borgar-
skarkala
„Tveimur færri en í fyrra“