Morgunblaðið - 15.12.2002, Blaðsíða 34

SKOÐUN
34 SUNNUDAGUR 15. DESEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
UPPHAF greinar
minnar, er ég byrjaði að
skrifa fyrir meir en
fimm vikum og bið
Morgunblaðið nú vin-
samlega birta, var mál-
tækið hafa skal það sem
sannara reynist. Grein-
in er skrifuð af því til-
efni að mér blöskrar
áróður annars ágætra
sjálfskipaðra verndara
náttúru Íslands. Þeir
telja sig vera þá einu réttu og sönnu.
Það sem þeir segja er um margt upp-
loginn hálfur sannleikur og því helber
lygi, finnst mér.
Þegar ég fór fyrst á gæsaveiðar til
þess að fá í jólamatinn þann rétt er ég
vandist í Þýzkalandi fann ég nýja
vini, blessaðar gæsirnar. Ég þurfti nú
að taka á honum stóra mínum þegar
ég veiddi eina og reytti hana strax
heita úti í móa. Tel ég mig hreint ekki
minni náttúruvin en suma sem helst
vilja reka tugi og hundruð þúsunda
gesta eins og sauði um hálendi Ís-
lands til þess að græða fé af þeim.
Mér finnst að við eigum ekki síður að
nýta auðlind hins sírennandi vatns.
Eitthvað verður að gera til þess að
halda úti háskólum í grasa- og fugla-
fræðum. Sumt af því gefur reyndar
eitthvað af sér, annað ekki. Lands-
virkjun hefur síðustu árin gefið af sér
í sjóð hvert ár fjóra, fimm, sex millj-
arða í seðlum eftir að allt var borgað.
Með slíkum peningum má borga allar
skuldir upp á segjum sextán árum.
Tuttugu og fimm ár teldust mjög
góður kostur fjárfestinga, fjörutíu
má semja um sem grunn raforku-
verðs, en eftir afskriftatíma mala
þessar virkjanir gull í hundrað ár.
Búrfellsvirkjun var borguð upp á
tuttugu og fimm árum af Ísali einu,
þrátt fyrir fleiri notendur orkunnar.
Nú segja menn sumir svo, jafnvel
talnafræðingar, – virkjanamenn eru
að gera bölvaða vitleysu! Reynslan
kennir okkur annað og ég held að við
ættum bara að treysta Landsvirkjun.
Nóg er annars eftirlitið með þeim.
Fjölmiðlafárið
Já, mér hefur fundist að ég og við-
horf mín væru sem Davíð litli er risi
gegn tvíhöfða, jafnvel þríhöfða þursa
fjölmiðla, sem meðal annars njóta
kynngi frábærs flugmanns og
myndasmiðs, ástmögurs þjóðarinnar,
sem ýmist fljúgandi fælir þúsundir
gæsa upp úr sefgrasi sínu á Eyja-
bökkum eða sýnir aðrar byggðir
sömu fugla vel fyrir ofan virkjanalón
neðan Þjórsárvera. Einn hinn frá-
bærasti ljósmyndari landsins, Ragn-
ar Axelsson, útbýr stórgóðar ljós-
myndir fyrir Morgunblaðið. Ég veit
ekki hví hann tók ekki myndir af
Shangri-la. Svæðin, sem sýnd eru og
prentast ýmist yfir
fimm eða sex dálka, eru
ekki af lónsstæðinu fyr-
irhugaða og því hrein
lygi nema sannara
kunni að sannast.
Áróðurslið andstæð-
inga umræddrar land-
nýtingar prentar svo þessar myndir
ljósmyndara blaðsins yfir áróðurs-
skjali fjögurra hundraða manna. Ég
staðhæfi hér, eftir að hafa klöngrast
klukkutímum saman í jeppa sonar
míns á svæðið til þess að kynna mér
aðstæður að þetta fólk flest hefur
aldrei komið þarna inn eftir. Margir
láta blekkjast af áróðri hinna miklu
náttúrumeistara og landsmálavitr-
inga. Jafnvel aðstoðarforstjóri
Landsvirkjunar má þola það að fá
mynd með andstæðum áróðri fyrir
ofan annars góða grein sína í Morg-
unblaðinu. Einn af þessum baráttu-
mönnum, Sigþrúður Jónsdóttir, tók
upphafsorðin af mér í Morgunblaðinu
9. október sl. er hún sagði: hafa skal
það sem sannara reynist! Hún hag-
ræðir síðan sannleikanum með því að
búa til ný náttúruleg mörk friðlands-
ins. Þá dregur hún upp feril í fimm
kílómetra fjarlægð frá fyrirhuguðum
lónum, hefur þau þá frekar tvö heldur
en eitt, allt til þessa að prenta rautt
yfir grænt. Hví ekki tíu kílómetra. Ég
finn ekki töluna fimm í auglýsingu
um friðland. Kannski er hún tilbúin af
greinarhöfundi.
Vatnið vonda
Ræða má vafaatriði um bakvatns-
áhrif. Kynni þeirra að gæta einhver
hundruð metra. Svo kemur nú í út-
varpið frægur flaggaberi og segir að
lónið muni tæma verin af vatni! Hinir
vísindamennirnar segja að það sé
verið að fylla þau.
Þær gæsir sem ég hefi kynnst fæl-
ast ekki vatn. Fái hinir ógrónu melar
næst lóninu vökvun neðan frá stækk-
ar gósenlandið jafnvel. Vatnið, er nú
liggur í verunum stendur þarna í 10–
40 cm hæð undir yfirborði á sumrin,
vel yfir ánni og tollir þar af einhverj-
um ástæðum. Þjórsá er mun lægra,
sýnist mér. Hins vegar eru allar
kvíslarnar, Innri- og Fremri-Múla-
kvísl, Miklakvísl svo og Blautakvísl í
600 metra hæð eins og gróðurlendið.
Þessar ár eru sem áveituskurðir í ald-
ingarði. Við árnar dálítið neðar eins
og Hnífá, Litlu Hnífá, Svartá og Ey-
vindafenskvísl er dálítill gróður næst
áveitunni en minni hærra. Austan
Þjórsár er Þúfuverskvísl með gróðri
allt um kring tæplega 600 metra háu
flatlendinu. Þetta er vissulega flókið
og hinir ágætu náttúrufræðingar við-
urkenna að þeir viti lítið um þetta allt.
Þó segja þeir þetta allt fara í kaf ef
lónið er gert í 578 metra hæð. Vatnið
er vont! Þeim finnst réttara að segja
sem svo, það er vissara að fara ekki út
að labba. Komið gæti bíll upp á gang-
stétt og keyrt á mig. Ég er eins og
eitt fífl fyrir framan tuttugu vitringa
sem spyr. Gæti ekki verið að nýjar
gróðurlendur mynduðust rétt fyrir
ofan vatnsborð nýja lónsins? Þjórs-
árver mundu stækka!
70 ferkílómetra áveita
Þjórsárver eru í 600 metra hæð. Á
landabréfi sér maður að gróðurinn er
allt um kring árnar, en þær eru mitt í
undralandinu. Hærra er lítill eða eng-
inn gróður. Mér sýnist augljóst að
þar vanti meira vatn. Nýja lónið
mundi væntanlega hækka grunn-
vatnsborðið. Eru um 70 ferkílómetr-
ar neðan 600 metra en ef til vill u.þ.b.
50 ferkílómetrar neðan 590 metra.
Eitthvað sogast þetta upp og ofan á
bætist regnvatnið og leysingavatn.
Mætti ekki græða landið okkar? Það
mætti setja fyrirstöður í Hnífárnar,
Svartá og ónefnda á rétt sunnar
hennar og veita vatni dálítið út í ný-
ræktina. Verði vatnið of mikið ofar í
verunum, sem ég trúi reyndar ekki,
mætti ræsa það fram. Erum við
bændur ekki sérfræðingar í þeim efn-
um? Skurðirnir þyrftu þó ekki að
vera þráðbeinir og mættu hlykkjast
dálítið um landið neðan Blautukvísl-
ar. Guð gaf mönnum landið og dýrin
svo margfaldast mættu. Sagði hann
nokkuð að bara mætti lesa gamlar
skræður en ekkert nýtt skrifa? Nær
væri þessum fjórum hundruðum
landverndarmanna að taka landið í
fóstur, heldur en að þumbast gegn
landvernd. Landsvirkjun sér um
grunnvökvun. Ég skora á hann Rikka
úr Höfnunum, en hann hvetur menn
til þess að tileinka sér gróðurreiti um
landið, að skipuleggja og raða mönn-
um fjórum saman á ferkílómetra.
Hver sæi um 250 x 250 metra spildu.
Þeir gætu borið skít og gamalt gras á
svæðið, sett varnarnet ofan á svo
uppgræðslan gengi eitthvað þegar á
okkar lífdögum. Síðar kæmi gambur-
mosi, jafnvel mosalyng og sums stað-
ar mýrastör og klófífa.
Niðurlag
Nú, ég fór þarna inn eftir og tók
myndir, sem ég bið blaðið að birta.
Þetta eru myndir af hrífandi melum,
mörgum lítt eða ekkert grónum, svo
og árkvíslum jökulárinnar. Fram-
tíðarsýn mín er fallegt gróðurlendi
með myndarlegt vatn í miðju. Einnig
er hér mynd af uppblásnu barði við
Bólstað. Ég spyr, hvar var lónið,
þegar vindar og vatn surfu þessa
þúfu?
TILGANGURINN
HELGAR MEÐALIÐ
„Mér sýnist
augljóst að þar
vanti meira
vatn.“
Eftir Svein
Guðmundsson
Höfundur er verkfræðingur.
Þjórsá og kvíslar hennar. Myndirnar tók Benedikt Sveinsson.
Melur – Hágöngur í baksýn.
Rofabarð.