Morgunblaðið - 27.12.2002, Blaðsíða 18

UMRÆÐAN
18 FÖSTUDAGUR 27. DESEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Rauðarárstíg 14-16,
sími 551 0400,
Kringlunni,
sími 568 0400,
www.myndlist.is
Hefur þú fjárfest í myndlist á þessu ári?
ÞETTA er skaðræðishugmynd, en
hún gæti orðið að veruleika fyrr en
menn grunar. Engir fjármunir fást
til að reka TF-LIF, hvað þá önnur
tæki sem Landhelgisgæslan (LHG)
rekur fyrir ríkisins hönd. Þetta verð-
ur væntanlega næsta skref í sparn-
aði í ríkisrekstri, aðhaldi og hagræð-
ingu, það á víst að leggja
varðskipunum einu af öðru. Annað
er ekki hægt að lesa úr atburðum og
aðgerðum stjórnvalda síðustu miss-
eri varðandi málefni LHG. Hvað á að
knýja fram með þessu algera skeyt-
ingarleysi gagnvart LHG? Hvað
telja menn sig græða? Eða spara?
Hverju reikna menn með að starfs-
menn LHG geti áorkað með því að
„gefa skít í þá“ og segja þeim að ekki
séu fjármunir á lausu til að stofnunin
geti starfað eðlilega? Þetta hét í
mínu ungdæmi vestur á fjörðum „að
ulla framan í fólk“!
Eru ráðamenn alveg að tapa glór-
unni? Ætla þeir kannski að tapa ær-
unni líka þegar næsta stórslys verð-
ur og LHG hefur engin ráð til að
sinna skylduverkefnum sínum sök-
um peningaleysis? Hverjar eru efnd-
irnar um nýtt og öflugt varðskip sem
allir voru sammála um að við þyrft-
um eftir snjóflóðin mannskæðu á
Flateyri og í Súðavík? Þjónustuskáli
fyrir alþingismenn er nýlegt dæmi
um forgangsröðun í molum. Að vísu
þarfur fyrir þingmenn sem sinna
störfum sínum og skyldu gagnvart
þjóðinni, en óþarfur liðleskjum sem
sitja á þingi til þess eins að þiggja
fyrir það laun. Og 7% launahækkun
til æðstu manna ríkisins? Á árs-
grundvelli eru það talsverðir pening-
ar. Senn líður að kosningum og þá
skulum við sjá hvort þjóðin sam-
þykkir svona framkomu. Óbreyttur
launamaður borgar háa skatta en
stórfyrirtækin með sinn ofurhagnað
borga enga skatta! Og svo skal spar-
að í þjónustunni við landsmenn. Við
verðum að leggja rækt við þá sem
bera björg í bú. Bara hreinlega verð-
um! Þetta eru fjárráðamenn þjóðar-
innar, stýrimenn þjóðarskútunnar
að verða að búnir að eyðileggja fyrir
okkur. LHG er í svelti. Og hvað með
það? Við þurfum ekki þessi varðskip,
það er ekkert sem þeir eru að gera
þar um borð hvort sem er. Bull! Við
eigum í höggi við grimm náttúruöfl
hér við land sem eira ekki þeim sem
valsar um í kæruleysi og telur sig yf-
ir náttúruöflin hafin. Og við eigum
sannarlega í höggi við eiturlyfja-
smyglara og viðlíka misyndismenn
sem sjá sjóleiðina til landsins sem
eina af mörgum leiðum fyrir ógeðið
sem þeir eitra börn þjóðarinnar með.
Sjóslys, snjóflóð, mengunarslys og
umferðarslys? Hvað gerum við í
þeim tilvikum? Ekkert, við erum bú-
in að selja (eða leggja) björgunar-
tækin fyrir hallalaus fjárlög og lægri
stýrivexti. Andvirðið fór í að greiða
sölulaun af óseldum bönkum, kost-
gæfnisathuganir, byggingu sendi-
ráða o.m.fl.
Talað hefur verið um að manns-
lífið kosti 120-150 milljónir. Mér
dettur ekki í hug að rengja þá tölu,
nema mér finnst hún heldur lág.
Munið þið hvað TF-LIF reyndist
okkur vel í mars 1997? Í þremur sjó-
slysum á 10 dögum björguðust millj-
arða verðmæti í mannslífum. Ég get
nefnt fleiri dæmi, en geri það ekki,
því þið skiljið hvað ég meina. Við er-
um búin að vinna að því hörðum
höndum að verja sjálfstæði okkar og
landhelgina, fara í stríð við heims-
veldi til að verja fiskinn í sjónum,
auðlindina okkar. Við erum meðal
fremstu þjóða í að tileinka okkur
tækni og viða að okkur búnaði til
björgunarmála til sjós og lands. Við
eigum tækin, stjórnstöðina, þyrlur,
skip og þrautþjálfaðan mannskap, en
nú á að koma í veg fyrir að við getum
notað bjargræðið af einhverju viti.
Í fullri hreinskilni, hvað halda
menn að gerist þegar landhelgin sem
svo hart var barist fyrir verður orðin
óvarin fyrir ágangi þjóða sem eru
búnar að ganga af eigin lögsögum
dauðum og sjá gull í sjónum hér?
Hver á að verja landhelgi okkar þá?
Kannski stöðvarstjórinn á Kára-
hnjúkum? Geir og Grani? Sendiherr-
ann í nýju japönsku 850 milljóna
höllinni? Ég spyr.
Ég gæti skrifað fleiri blaðsíður af
svipuðum toga og þessar hugleiðing-
ar sem hér eru komnar. Sennilega
geri ég það í fyllingu tímans. Hver
eru rökin fyrir þessu fjársvelti? Á að
reka þetta á loftinu einu og láta al-
menning í landinu borga reksturinn
(þjónustuna) með samskotum og
söfnunum, þjónustu sem LHG á
samkvæmt lögum að veita? Eru
ráðamenn virkilega svo tregir, að
þeir skilji ekki að fólkið í landinu vill
að bjargræðið sé til staðar? Yndis-
legt, velviljað og hugsandi fólk um
allt land er að gefa peninga í söfnun
fyrir nætursjónaukum, en ríkið
krefst þess að meira verði sparað ...!
Þetta er móðgun við þetta góða fólk
og væri ekki úr vegi að dómsmála-
ráðherra, yfirmaður LHG, kæmi
fram opinberlega og útskýrði með
gildum rökum hverju þetta sætir og
hver framtíðarsýn ríkisins er varð-
andi þessi mál.
Að lokum, er virkilega enginn
frambærilegur stjórnmálamaður í
þessu landi sem tilbúinn er að leggja
okkur lið í baráttunni? Ef einhver er
í leit að atkvæðum fyrir komandi
kosningar, þá er ég hér með eitt sem
er falt, og ég veit um fleiri atkvæði
sem féllu með þeim sem eitthvað létu
sig málið varða. Starfandi ráðamenn
fengju meira að segja atkvæðið mitt
ef bætt verður úr hið snarasta.
TF-LIF
verður seld
Eftir Friðrik
Höskuldsson
„Eru ráða-
menn alveg
að tapa glór-
unni?“
Höfundur er starfandi stýrimaður/
sigmaður hjá LHG.
VEGNA skrifa undirritaðs á síð-
kastið er rétt að líta á bestu rökin
gegn fyrningarleið, en þau er að
finna á heimasíðu LÍÚ (www.liu.is):
Fyrningarleið eykur óvissu!
Lágmörkun óvissu er mikilvæg til
að auka arðsemi atvinnugreina. Í nú-
verandi kerfi getur Alþingi hvenær
sem er innheimt kvóta bótalaust, en í
fyrningarleið myndu útgerðir leigja
kvótann til 5–20 ára. Óvissu núver-
andi kerfis má því líkja við að búa í
lánshúsnæði þar sem eigandinn get-
ur hvenær sem er vísað manni á dyr,
og fyrningarleið við að leigja hús-
næðið og hafa 5–20 ára uppsagnar-
frest. Ljóst ætti að vera að leigunni
fylgir minni óvissa, en það er vissu-
lega ódýrara að borga enga leigu.
Fyrningarleið fylgir opinber
kvótamarkaður sem kostar sitt!
Markaðir eru grundvöllur mark-
aðshagkerfa, og því virkari sem þeir
eru, því meiri er hagkvæmnin. Þann-
ig flytjast framleiðsluþættir til
þeirra sem geta skapað úr þeim mest
verðmæti. Kvóti er þar engin und-
antekning. Þetta vita útgerðarmenn
og hafa á seinustu árum hópast með
fyrirtæki sín á opinberan hlutabréfa-
markað.
Fyrningarleið
er eignaupptaka!
Alltaf hefur legið fyrir í lögum að
auðlindin er þjóðareign, en ekki eign
kvótaþeganna. Kvótaþegar hafa því
aldrei getað selt eignarkvóta sem þeir
hafa aldrei eignast. Verðlagning þess
kvóta sem þeir hafa selt hefur þess
vegna ætíð endurspeglað þá óvissu að
breyting gæti orðið á kerfinu og kvót-
arnir innkallaðir. Hæstiréttur hefur
einnig staðfest að innköllun á kvóta sé
ekki bótaskyld eignaupptaka.
Kvóti yrði of dýr
í fyrningarleið!
Nú ákveða stjórnmálamenn auð-
lindagjald en í fyrningarleið yrði
kvóti seldur á markaði. Á markaðn-
um yrði verð kvóta of hátt fyrir þann
meginhluta landsmanna sem ekki
kann að reka hagkvæma útgerð.
Þeir sem aftur á móti kunna það
munu sjá sér hag í því að kaupa
kvóta. Fyrir þá yrði kvótinn ekki of
dýr.
LÍÚ bendir einnig á að fyrning-
arleið sé þjóðnýting, sósíalismi, rík-
isvæðing og miðstýring, og að þeir
eiginleikar séu slæmir. Ekki get ég
mælt á móti slæmum einkennum
þeirra eiginleika en rök skortir aftur
á móti til að tengja þá við fyrning-
arleið.
Á móti ofangreindum rökum er
aftur á móti að finna mörg önnur
með fyrningarleið sem OECD, Al-
þjóðagjaldeyrissjóðurinn, Samtök
iðnaðarins, auðlindanefnd (Jóhannes
Nordal), Starfsgreinasambandið,
105 prófessorar við HÍ, fjölmargir
hagfræðingar (Þorvaldur Gylfason,
Markús Möller, Jón Steinsson),
Frjálslyndir, Vinstri grænir, Sam-
fylkingin, fjöldi sjálfstæðismanna
(Pétur Blöndal, Gunnar Birgisson),
fjöldi framsóknarmanna (Kristinn
H. Gunnarsson) taka allir undir.
LÍÚ um fyrn-
ingarleið
Eftir Guðmund Örn
Jónsson
Höfundur er verkfræðingur með
meistaragráðu í viðskiptafræði.
„Alltaf hefur
legið fyrir í
lögum að
auðlindin er
þjóðareign,
en ekki eign kvótaþeg-
anna.“
ÞÁTTASKIL urðu á íslenskum
fjármálamarkaði með gildistöku
EES-samningsins árið 1994 og ann-
arra laga sem stórjuku frelsi í fjár-
magnsflutningum og bankaþjónustu.
Afleiðingin varð sú að íslenskir bank-
ar og fjármálafyrirtæki brutust á
fáum árum úr kyrrstöðu til kraftmik-
ils fjármálamarkaðar. Þessar breyt-
ingar hafa aukið samkeppnishæfni
landsins og eiga án efa stóran þátt í
þeim árangri að landsframleiðsla
þjóðarinnar hefur aukist um 30% síð-
an 1995.
EES-samningurinn olli einnig
þáttaskilum á íslenskum vátrygg-
ingamarkaði en með gildistöku hans
fengu evrópsk tryggingafélög heimild
til að bjóða þjónustu sína hérlendis.
Margir fögnuðu þessum breytingum
og vonuðust til að þær myndu binda
enda á fákeppni og samtryggingu ís-
lensku tryggingafélaganna sem fram
að þessu höfðu skipt markaðnum
bróðurlega á milli sín.
Fáir tryggingamiðlarar
Segja má að íslenski vátrygginga-
markaðurinn sé enn fremur óþrosk-
aður þótt átta ár séu nú síðan EES-
samningurinn tók gildi. Frá upphafi
var ljóst að smæð íslenska markaðar-
ins og yfirburðastaða íslensku trygg-
ingafélaganna myndi ekki gera það
eftirsóknarvert fyrir erlend félög að
opna útibú hérlendis. Mörg erlend fé-
lög bjóða Íslendingum samt þjónustu
sína fyrir milligöngu sjálfstæðra vá-
tryggingamiðlara.
Fremur fáir vátryggingamiðlarar
eru enn starfandi hérlendis en það er
einkenni margra þroskaðra trygg-
ingamarkaða að mikill meirihluti við-
skipta fer fram fyrir milligöngu
þeirra, t.d. í Bretlandi. Hér heldur
það hins vegar aftur af þróuninni að
flest íslensku tryggingafélögin vilja
ekki eiga samstarf við vátrygginga-
miðlara. Er það miður því vátrygg-
ingamiðlun kemur jafnt neytendum
sem tryggingafélögum til góða.
Hvert er hlutverk miðlara?
Vátryggingamiðlari er óháður
milliliður milli kaupanda tryggingar
og tryggingafélags. Hlutverk hans er
að leita uppi hagstæðustu kjör fyrir
viðskiptavini og sinna sérþörfum
þeirra. Víða erlendis er komin löng
reynsla á starfsemi slíkra miðlara og
þar þykir meirihluta neytenda sjálf-
sagt og eðlilegt að leita eftir þjónustu
þeirra.
Á hinum þróaða breska trygginga-
markaði ganga dæmigerð viðskipti
þannig fyrir sig að viðskiptavinur
kemur á skrifstofu miðlara og leggur
spilin á borðið. Hvaða eignir hann vilji
tryggja og hvers konar trygginga- og/
eða sparnaðarform hann telji henta
sér. Miðlarinn veitir honum ráðlegg-
ingar og setur síðan saman pakka,
sem miðaður er við þarfir þessa við-
skiptavinar. Miðlarinn hefur síðan
samband við nokkur tryggingafélög,
gefur þeim kost á að bjóða í pakkann,
og nær þannig fram bestu hugsan-
legu kjörum fyrir viðskiptavininn.
Viðskiptavinir íslenskra trygginga-
félaga kvarta gjarnan undan löngum
og flóknum samningstexta í skilmál-
um og tilhneigingu félaganna til und-
anbragða þegar tjón verður. Margir
kannast við að kaupa tryggingu af
tunguliprum sölumanni en mæta allt
öðru viðmóti þegar þeir koma síðar til
að fá tjón sitt bætt.
Ein helsta ástæða þess að þjónusta
miðlara hefur náð að festa sig ræki-
lega í sessi í mörgum öðrum löndum,
er sú að miðlarar gegna því lög-
bundna hlutverki að vera fulltrúi
kaupanda gagnvart tryggingafélagi.
Þeir eru sérfræðingar í því að ráða í
smáa letrið og veita viðskiptavinum
upplýsingar um hvað það nær ekki til.
Reyni síðan á trygginguna með tjóni,
er það hlutverk miðlarans að verja
rétt vátryggingartaka.
Hlutleysi og gegnsæi viðskipta
Strangar kröfur eru gerðar til vá-
tryggingamiðlara samkvæmt lögum
um vátryggingastarfsemi frá árinu
1994 og reglugerðum settum á grund-
velli þeirra, en þeim er ætlað að
tryggja hlutleysi miðlara og gegnsæi
viðskipta. Kveðið er á um að miðlar-
inn skuli gæta hagsmuna beggja aðila
og veita vátryggingartaka leiðbein-
ingar og ráðgjöf eftir að samningur er
kominn á. Miðlara ber ávallt að benda
vátryggingataka á hagkvæmustu
leiðina hverju sinni og er óheimilt að
þiggja aðrar greiðslur frá trygginga-
félagi en þær sem eru þóknun vegna
viðkomandi viðskipta. Þá er miðlari
skyldugur til þess að gefa upp hversu
há þóknunin sé, fari viðskiptavinurinn
fram á það.
Eins og áður sagði, eru margir sem
kvarta undan vinnubrögðum og sam-
tryggingu íslensku tryggingafélag-
anna og hefur margoft verið deilt á
þau fyrir samráð, skort á samkeppni
og flókin og ógegnsæ viðskipti.
Reikna má með að hægt yrði að draga
verulega úr þessum göllum og auka
ánægju með þjónustuna ef kerfið yrði
gert gagnsærra og almenningi auð-
veldað að leita sér hlutlausrar ráð-
gjafar en nú er. Neytendur jafnt sem
tryggingafélög ættu því að fagna vax-
andi starfsemi íslenskra vátrygginga-
miðlara og leitast við að efla þennan
litla en ört vaxandi hóp.
Bætt vinnubrögð á
vátryggingamarkaði –
mikilvægt hlutverk miðlara
Eftir Andrés
Magnússon
„Neytendur
jafnt sem
trygginga-
félög ættu
að fagna
starfsemi íslenskra vá-
tryggingamiðlara.“
Höfundur er framkvæmdastjóri
Samtaka verslunarinnar – FÍS.