Morgunblaðið - 17.01.2003, Blaðsíða 7

hafi verið ómetanlegur
en þegar hann byrjaði í
endurhæfingunni þar
hafði hann reynt mikið
mótlæti. „Þær eru bara
yndislegar og eiga allan
heiður skilinn. Ég var
eiginlega búin að gefast
upp. Það er full vinna að berjast
fyrir rétti sínum.“
Árni segir að Janus hafi orðið
eins og fastur punktur í tilverunni
og það hafi verið mjög mikilvægt. Í
endurhæfingunni hafi hann kynnst
tölvum í fyrsta skipti og yfirunnið
hræðslu við þær. „Þarna komum
við saman, fólk í sömu sporum og
náðum að stappa stálinu hvert í
annað. Þær hjá Janusi eru líka svo
hjálpfúsar og viljugar að fylgja
hlutum eftir. Þetta reif mig upp og
bætti líðan mína mjög. Vorið 2001
leið mér bara vel og þá hugsaði ég
með mér að ég gæti bara farið að
vinna. Hjá Janusi er svo margt
nýtilegt kennt, eins og framkoma
og hvernig á að setja saman at-
vinnuumsókn.“
Síðsumars 2001 sótti Árni um
vinnu hjá Plastprenti og fékk hana.
Þar starfar hann í prentsal og sér
um blöndun prentlita og litalager. Í
vinnunni kemur tölvukunnáttan frá
Janusi endurhæfingu að góðum
notum þar sem allir útreikningar
fara fram í tölvum sem eru svo
tengdar við litatunnurnar.
„Mér var kennt það bæði á
Reykjalundi og í Janusi að verk-
irnir eru eitthvað sem maður þarf
að sætta sig við og læra að lifa með
og láta ekki draga sig niður. Janus
hefur losað mig frá þráhyggju. Ég
ætlaði aftur á sjóinn. Þetta átti
bara að vera veikindafrí um stund-
arsakir. Stelpurnar komu mér
upp. Janus hefur hjálpað mér að
komast af stað aftur, andlega og lík-
amlega.“
Steinunn segir að áætlun eins og
Janus breyti miklu fyrir öryrkja.
„Þetta er mikil lyftistöng fyrir ör-
yrkja og breytir miklu að hafa svona
fastan punkt. Ósjálfrátt er maður
kominn niður í það að hafa ekkert
fyrir stafni. Með þessu prógrammi á
maður að passa stundvísina. Það er
allt annað líf að hafa markmið og
mæta eftir stundaskrá. Maður er já-
kvæðari, hressari, með meira þol og
lítur öðrum augum á lífið.“
Steinunn er ánægð með hópinn
sem var saman í náminu fyrir ára-
mót. Fólkið er á öllum aldri og með
mismunandi bakgrunn.
Steinunn telur að það gæti orðið
til mikilla bóta fyrir öryrkja í land-
inu ef endurhæfing öryrkja yrði með
þessum hætti fyrir alla. „Þetta er
stórkostlegt framtak. Fólk er komið
í visst lífsmynstur og hefur ekkert
sérstakt fyrir stafni. Það dregur fólk
niður að hafa enga sérstaka stefnu
og þetta lyftir fólki upp.“
einhverjum orsökum geta ekki tekið
þátt í náminu með hinum í hópnum,“
útskýrir Kristín.
Fólk tekur þátt í Janusarverkefn-
inu í að hámarki eitt ár eða þann tíma
sem endurhæfingin tekur. Margir
eru komnir út á vinnumarkaðinn áður
en árinu er lokið, en aðrir taka tvær
annir í endurhæfingu.
„Starfsfólkið gerir það sem það
hefur trú á og lítur á heildarmyndina.
Við reynum að hafa að leiðarljósi að
það er ekkert ómögulegt. Innan Jan-
usar stoppar ekkert kerfi okkur, það
eina sem stoppar okkur eru pening-
ar,“ segir Kristín og Guðrún, Unnur
og Sigríður Anna taka undir og segj-
ast hafa fullt frelsi til að hrinda sínum
hugmyndum í framkvæmd.
Fjárhagsáhyggjur geta
leitt til heilsuleysis
Starfsmenn Janusar þurfa að líta í
mörg horn þegar reynt er að aðstoða
þátttakendur. Farið er heim til þátt-
takenda ef starfsfólk metur að slíkt
komi að gagni og félagsráðgjafi býður
upp á fjölskylduviðtöl. Fjárhagur
getur stundum skipt máli og ásamt
félagsráðgjafanum hefur fjármála-
ráðgjafi Janusar, Guðbjörg Her-
mannsdóttir, aðstoðað þátttakendur í
fjármálum. Einnig hefur verið haft
samstarf við Ráðgjafarstofu um fjár-
mál heimilanna. „Ég held ég taki ekki
of sterkt til orða þegar ég segi að fjár-
hagsáhyggjur séu í mörgum tilvikum
meira hamlandi heldur en heilsu-
brestur þátttakenda. En þetta á auð-
vitað ekki við í öllum tilvikum,“ segir
Unnur.
„Ef fjármálin eru stóri bagginn
getur fólk ekki einbeitt sér í endur-
hæfingu. Fjárhagsáhyggjurnar geta
orðið svo miklar og leitt til einbeiting-
arskorts, kvíða eða svefnleysis,“ segir
Sigríður Anna.
„Við tölum ekki um sjúkdóma hér
inni. Við erum að tala um að ná betri
heilsu, setja sér markmið og efla
sjálfstraustið,“ segir Unnur. „Bjarg-
irnar sem fólkið býr yfir og að nýta
sér þær,“ bætir Sigríður Anna við.
„Það er ofsalegur kraftur sem fer
af stað þegar fólk kemur saman. Fólk
kemur með sína lífsreynslu sem það
hefur þroskast af og þetta er vanmet-
in auðlind.“
Guðrún segir að oft geti verið erfitt
að setja sig í spor þátttakendanna.
„Maður gerir það best með því að
hugsa um sínar eigin aðstæður. Ef ég
yrði að hætta í minni vinnu á morgun,
hvað myndi gerast? Við hugsum
þetta ekki öll til enda, til dæmis pen-
ingalega stöðu og hvernig kerfið tek-
ur á móti okkur. Við vitum að það er
ýmislegt þar sem betur má fara og
umræðan um vaxandi fátækt er ekki
tilviljun.“
 TÖLVUR  ÍSLENSKA  HÖNNUN  LÍKAMSRÆKT 
steingerdur@mbl.is
DAGLEGT LÍF
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 17. JANÚAR 2003 B 7
Kringlunni, sími 588 1680,
v. Nesveg, Seltjarnarnesi,
sími 561 1680.
iðunn
tískuverslun
MonariMac
Sjúkra-, aðhalds-,
flug- og nudd-
sokkar.
Græðandi,
losar þig við fótrakann
Fríhöfnin
Meyjarnar, Háaleitisbraut
SOLIDEA
BAS ET COLLANTS
„JANUS hefur komið mér að
bryggju. Ég var tekinn í slipp,“
segir vélstjórinn fyrrverandi Árni
Marz Friðgeirsson. Eftir vinnuslys
haustið 1998, þegar hann var ann-
ar vélstjóri á frystitogara sem
gerður var út frá Grindavík, var
hann úrskurðaður 75% öryrki.
Árni Marz starfar nú í prentsal
Plastprents og segir að ef ekki
hefði verið fyrir Janus endurhæf-
ingu, væri hann enn mælandi göt-
ur.
„Ég ætlaði að verða heilbrigður
aftur einn tveir og þrír. Eftir
margar læknisheimsóknir og alla
vega pælingar fékk ég að vita það
að ég væri bara ekki í
fullu standi. Ég væri ör-
yrki. Þetta var ægilegt
áfall fyrir mig. Ég hef
alltaf haft góðar tekjur
og gengið mjög vel.“
Slysið varð þannig að
Árni var að þrífa vél-
arrúmið þegar velta
kom á skipið og hann kastaðist aft-
ur fyrir sig. Árni setti vinstri fótinn
fyrir sig og lenti á honum. „Ilj-
arnar á mér kitluðu hnakkann.“
Hann brotnaði ekki en tognaði og
var allur bólginn og marinn og
lagðist í koju. Ekki var farið með
Árna í land heldur byrjaði hann að
taka vaktir aftur en fór svo til
læknis þegar skipið kom í land,
tæpum þremur vikum eftir slysið.
Þetta segja læknar að sé aðal-
ástæða fyrir örorku Árna og að
hann hefði þurft að komast miklu
fyrr undir læknishendur. Hann er
sár yfir því andvaraleysi sem hon-
um finnst útgerðin hafa sýnt og
segir að það viðgangist víðar. Árni
fór aftur á sjóinn þremur mán-
uðum síðar og stundaði sjóinn í
fimm mánuði. „Svo var ég svo gott
sem borinn í land af því ég var al-
veg kominn í klessu.“
Árni og fjölskylda hans fluttu frá
Vestmannaeyjum til Reykjavíkur í
kjölfar slyssins. Árni vann sjálf-
boðastörf hjá Byrginu og Samhjálp
árið 2000 og í lok ársins fór hann
inn á Reykjalund, var þar fram yfir
áramót og byrjaði í endurhæfingu
hjá Janusi í byrjun árs 2001.
Árni er reiður út í kerfið. „Mað-
ur gengur alls staðar á veggi og
það er eins og það sé reynt að hafa
sem mest af öryrkjum og gera
þeim eins erfitt fyrir og mögulegt
er.“ Í þessu sambandi segir hann
að stuðningur starfsmanna Janusar
hægt og rólega í skilning um að
það sem að mér var, er eitthvað
meira en sem lagast á nokkrum
dögum.“
Fastur punktur í tilverunni
Árni Marz
Friðgeirsson,
fyrrverandi
vélstjóri á
frystitogara
„ÉG vissi ekkert hvað ég átti að
gera,“ segir Auðunn Blöndal, fer-
tugur bifvélavirki frá Blönduósi
sem í nóvember árið 1999 greindist
með hættulegan erfðagalla og var
ráðlagt að hætta að vinna þá erf-
iðisvinnu sem bifvélavirkjunin er.
Þegar læknar á sjúkrahúsinu á
Blönduósi skoðuðu hann eftir að
hann hafði fengið nístandi bakverk
kom í ljós að ósæðin frá hjartanu
var öll rifin og tætt en galli Auðuns
felst í því að það vantar bindiefni í
bandvef líkamans og millilög í æða-
veggjum og það veikir æðakerfið.
Það voru millilög í ósæðaveggnum
sem gáfu sig í tilfelli Auðuns og það
getur í raun verið banvænt. Auðunn
er laus í liðum um allan líkamann og
hefur öll einkenni þessa galla. Það
fór þó framhjá öllum, honum sjálf-
um meðtöldum og áfallið gerði eng-
in boð á undan sér. Auðunn fór í að-
gerð, sett var stálloka og fjögurra
tommu bútur græddur í ósæðina.
Honum var ráðlagt að finna sér
léttari vinnu. Iðjuþjálfar á Land-
spítalanum bentu Auðuni á Janus
og hann bankaði upp á. „Þetta var
að byrja þá og í hópnum þá var að-
allega fólk sem hafði átt við bak-
verki eða -meiðsl að stríða. Ég féll
því kannski ekki alveg inn í hópinn
en það var samt ákveðið að taka
mig inn.“ Endurhæfing Auðuns hjá
Janusi hófst haustið 2000 og eftir
áramótin byrjaði hann á tölvubraut
hjá Iðnskólanum í Reykjavík. Auð-
unn skipti síðan yfir á upplýsinga-
og fjölmiðlabraut og er nú á loka-
stigi í því námi þar sem hann valdi
grafíska miðlun. „Mér hefur gengið
mjög vel. Þetta var svolítið átak að
koma sér af stað og ef ekki hefði
verið fyrir Janus, er ekki víst að
mér hefði gengið svona vel.“
Auðunn er frá Blönduósi en hann
er ákveðinn í að flytja ekki aftur
þangað aðallega vegna atvinnu-
möguleika. Hann hefur ekki unnið á
sumrin á námstímanum fyrr en síð-
asta sumar þegar hann starfaði á
varahlutalager Heklu. „Það gekk
mjög vel en stundum var ég reynd-
ar að lyfta einhverjum sjálfsskipt-
ingum og svoleiðis dóti en maður á
ekki að gera svona tilraunir því það
er aldrei að vita hvað er of erfitt
fyrir líkamann.“
Auðunn lýsir því þegar hann fékk
þær ábendingar að leita sér að öðru
starfi – bifvélavirkjunin sem hann
hafði lært í Iðnskólanum fyrir tutt-
ugu árum væri of erfið fyrir hann í
þessu líkamlega ástandi. „Mér leist
ekkert á blikuna þá. Ég vissi ekki
hvað ég ætti eiginlega að gera. Ég
hefði getað farið norður og druslast
eitthvað og verið stöðugt hræddur
um að vera í tómri vitleysu. Eða
vinna eitthvað annað sem ég hefði
enga fagmenntun í. Það var því
besta mál að komast að hjá Janusi.“
Auðunn er mjög ánægður með
endurhæfinguna. „Ég hef fengið
mikinn stuðning og hef alltaf getað
leitað til þeirra, alveg sama hvað er.
Maður getur verið viðloðandi Janus
eins lengi og maður þarf og ég leita
ennþá þangað með ýmis mál til
dæmis tengd örorkubótum og sam-
skiptum við Tryggingastofnun.
Maður er eitthvað svo einn í heim-
inum stundum og það er ómetanlegt
að hafa fólk að leita til sem þekkir
allar hliðar kerfisins. Ég fann strax
mjög jákvætt viðmót. Mér fannst
eins og mér hefði verið bjargað og
þær hjá Janusi voru mikil stoð og
stytta.“
Ómetanleg
aðstoð
Auðunn
Blöndal,
fyrrverandi
bifvélavirki
á Blönduósi