Morgunblaðið - 19.01.2003, Blaðsíða 2

2 B SUNNUDAGUR 19. JANÚAR 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Þ
að er síðdegi og yfir Bessa-
stöðum ríkir kyrrðin. Enginn
á ferli utan heimaríks hrafns
sem flýgur upp krunkandi og
kvartandi yfir ónæðinu þegar
ég ek í hlað.
En Dorrit Moussaieff tekur
mér opnum örmum, talar við
mig íslensku og býður mér
inn í bjarta og hlýlega stofu
forsetabústaðarins. Hún
skenkir mér kaffi en drekkur
sjálf íslenskt vatn. Útsýnið
frá stofuglugganum er fallegt
og friðsælt, tún og tjarnir sem
birtan daðrar við í ljósaskipt-
unum, og ég spyr hvernig það
sé fyrir konu úr stórborginni
að vakna á Bessastöðum?
„Það er munaður,“ segir
hún. „Það er yndislegt að
vakna við fuglasönginn og umhverfið er svo fallegt. Það eina
sem getur angrað menn hér er vindurinn. Hann virðist koma
úr öllum áttum. Á veturna finnst mér þó oft erfitt að vakna í
myrkrinu, einkum þegar ég þarf að vera komin á fætur
klukkan sex svo ég geti náð flugvélinni og verið mætt á skrif-
stofuna mína í London á hádegi.“
Mér finnst sú ferð ganga ansi hratt og fæ þá skýringu að
hún sé aldrei með farangur og því gangi allt fljótar. En hún
hefur mætt myrkrinu á morgnana með forláta lampa sem
hún kveikir á og þá er sem sólarljós flæði um herbergið. Hún
segist reyndar líka vakna við fuglasöng í húsinu sínu í Lond-
on, og ég spyr hvort hún sé kannski fædd þar? Hún neitar
því, segist vera fædd í Jerúsalem. Þá gríp ég tækifærið, spyr
með fornum Íslendingasvip hverra manna hún sé?
Hún segist með ánægju vilja hverfa með mér aftur í ald-
irnar, hún hafi yndi af sögu en kjósi að tala ensku í þeirri ferð.
Sem er þó langt frá því að vera móðurmál hennar.
Seldu við Silkiveginn
Um föðurætt Dorrit Moussaieff eru til áreiðanlegar heim-
ildir. Hana má rekja aftur til ársins 1260 þegar hún var í Cor-
doba á Spáni og var hluti af fjölmennasta gyðingasamfélag-
inu þar í borg. Forfeðurnir voru fræðimenn, læknar og
kaupmenn.
„Á þeim tíma voru Márar við völd á Spáni og í Norður-
Afríku og þurftu að verja borgir sínar kristnum mönnum. Oft
bitnuðu þau átök á gyðingum og svo fór að þeir urðu að flýja
til Marokkó, þar sem einn forfaðir minn gerðist læknir músl-
imaleiðtoga. Þeir urðu að skilja eigur sínar eftir í Cordoba, en
þeim tókst þó að koma undan safni handrita og eru mörg
þeirra nú í eigu föður míns.
Hundrað og fimmtíu árum síðar urðu þeir að flýja til
Egyptalands, því enn voru þeir ofsóttir, en urðu þó ekki sáttir
við tilvist sína og afkomu þar. Þeim fannst þeir þurfa að finna
lífi sínu nýjan farveg og ákváðu að flytjast til Jerúsalem og
gerast kaupmenn. Þar byggðu þeir upp fjölskyldufyrirtæki
og sérhæfðu sig í að kafa eftir perlum og finna gimsteina, sem
þeir seldu meðal annars til ættar Djengis Kahn. Þeir ferð-
uðust til Austurlanda eftir Silkiveginum fræga, fóru norð-
urleiðina í áttina til Kína og loks til Bukara, þar sem þeir
stofnuðu annað fjölskyldufyrirtæki. Það er fyrirtækið sem
foreldrar mínir reka núna. Bukara, sem er í Úsbekistan og
þekkt fyrir langa hefð í gullsaumi og silkivefnaði, stendur við
Silkiveginn. Hún var því ákjósanlegur staður fyrir höf-
uðstöðvar fyrirtækisins.
Það eru til góðar heimildir um þá sem hönnuðu skartgrip-
ina en sá þekktasti þeirra á síðari tímum er án efa Carl Fab-
ergé. Verk hans eru nú í helstu skartgripasöfnum heims.
Hann hannaði skartgripi fyrir rússneska keisarann og raun-
ar flestar konungsfjölskyldur Evrópu.
Ég átti því láni að fagna að sjá verk eftir hann, sem ég hafði
ekki áður séð, þegar ég fór til Moskvu. Þar ræddi ég við Pútín
forseta og af því að við gátum spjallað saman á þýsku og
þurftum ekki túlk urðu samræður okkar góðar. Hann spurði
hvað mig langaði helst að sjá og ég sagði að mig langaði til að
sjá skartgripina sem væru í Kreml, þá sem ekki væru hafðir
frammi á sýningum. Hann var svo vinsamlegur að lofa mér að
fara niður þar sem þeir voru geymdir. Ég var leidd inn í stórt
herbergi fullt af skartgripum. Flestir þeirra voru ætlaðir
karlmönnum. Þetta var mér ógleymanleg stund en það flögr-
aði líka að mér að kannski hefði það ekki verið undarlegt þótt
þeir tækju keisarafjölskylduna af lífi á sínum tíma, þjóðin
svalt heilu hungri meðan keisarinn sat á stærstu demöntum
veraldar.“
Flóttinn til Ísraels
Ættin bjó í Bukara í nokkur hundruð ár og þar stendur hús
hennar enn. „Á hverju ári reyndu forfeðurnir að fara í píla-
grímsferð til Jerúsalem. Það voru erfiðar ferðir og hættu-
legar, sumir týndu lífinu, aðrir komust á leiðarenda. Sú hefð
var að mæður fóru til Jerúsalem til að fæða börn og elstu syn-
irnir fæddust flestir þar, einkum á átjándu og nítjándu öld.
Eftir ofsóknir í Rússlandi í lok nítjándu aldar fluttist loks öll
ættin til borgarinnar. Þar hóf hún viðskipti við araba, sem
seldu einnig gimsteina, og báðir aðilar högnuðust vel. Á þeim
tíma ríkti vinátta milli gyðinga og araba og besti vinur lang-
afa míns var arabi. Þegar faðir minn fæddist hafði amma ekki
næga mjólk handa honum, svo það var arabísk kona sem
hafði hann á brjósti.
Langafi minn eignaðist fjögur börn og hann sendi þrjú
þeirra út í heim til að stofna fyrirtæki. Eitt fór til Kína, annað
til Ameríku og þriðja til Evrópu. Afi minn var sá sem fann
hina sérstöku bleiku perlu, sem kennd er við ána Mississippi í
Ameríku.
Faðir minn, Shlomo Moussaieff, fæddist í Jerúsalem. Hann
átti ellefu systkini og þau bjuggu með foreldrum sínum á
mörgum stöðum, í Tókýó, Genúa, Hawaii og í Palestínu. Það
var fyrir stofnun Ísraelsríkis. Dæturnar, sem voru níu tals-
ins, voru allar sendar til Englands í skóla, synirnir fengu
menntun sína heima. En faðir minn átti við sama vandamál
að stríða og ég síðar. Hann var lesblindur. Á þeim tíma höfðu
menn ekki hugmynd um hvað lesblinda var. Hann átti í erf-
iðleikum með nám og það olli föður hans, sem var kominn af
lærdómsmönnum, miklum vonbrigðum.
Þegar faðir minn var sautján ára braust stríðið út og hann
gekk í breska herinn. Í átökunum við stofnun Ísraelsríkis
létu margir lífið. Faðir minn var tekinn til fanga og var einn
af fjörutíu sem komust lífs af. Það varð honum til bjargar að
hann talaði arabísku og hafði lag á að tala fólk á sitt band.
Hann hafði kvænst móður minni þremur vikum áður en hann
lenti í fangelsi. Hún var fimmtán ára þegar þau kynntust og
átján ára þegar þau giftust.
Móðir mín, Alísa, fædd Sommernitz, er frá Vínarborg.

D o r r i t M o u s s a i e f f
Leiðin til Bessastaða
Forfeður Dorrit Moussaieff seldu konungum gimsteina í
aldaraðir og hún fetaði í fótspor þeirra eftir að hafa starfað
sem innanhússhönnuður og blaðamaður. Hún hverfur aftur
í tímann, segir frá ætt sinni og uppeldi, en einnig frá áhuga-
málum og störfum, allt þar til leið hennar lá til Bessastaða.
Kristín Marja Baldursdóttir