Morgunblaðið - 24.01.2003, Page 3

DAGLEGT LÍF
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 24. JANÚAR 2003 B 3
FYRIR rúmum fjötutíu ár-um, 6. febrúar 1958, birtiMorgunblaðið frétt þarsem segir meðal annars:
„Nú á síðasta aldarfjórðungi hafa
ýmis átthagafélög tekið upp þann sið
að hafa þorrablót og láta bera þar á
borð íslenskan mat, verkaðan að forn-
um hætti: reyktan, súrsaðan og mork-
inn. Matur sá, sem þarna hefur verið
á borðum, hefur verið torfenginn ella,
og hefur það verið sælkerum bæjar-
ins nokkurt áhyggjuefni. Má reyndar
telja fullvíst, að átthagafélag Stranda-
manna og önnur slík samtök séu góð-
ur félagsskapur, en ekki er til þess
ætlast, að þar komi aðrir en þeir, sem
geta rakið ættir sínar í viðkomandi
héruð, svo að ýmsir hafa ekki átt þess
neinn kost að snæða það góðmeti,
sem hér um ræðir.
Hinn hugkvæmi
veitingamaður í
Nausti við Vestur-
götu, Halldór Grön-
dal, hefur nú gert
ráðstafanir til að hér
verði bót á ráðin. Frá
og með deginum í dag
geta menn fengið þar
í veitingahúsinu sér-
staklega tilreidda ís-
lenska máltíð, en þar
sem allmikið þarf fyr-
ir öllum undirbúningi
að hafa verður ekki
unnt að selja matföng
þessi nema keypt sé máltíð handa
þremur saman hið fæsta.
Maturinn verður reiddur fram í
trogum. Hafa þau verið smíðuð sér-
staklega fyrir veitingahúsið eftir trogi
í Þjóðminjasafninu...“
Samkvæmt heimildum bauð
Naustið meðal annars upp á súr svið,
lundabagga, hangikjöt, súrsaða
hrútspunga, hákarl, bringukolla,
glóðarbakaðar flatkökur og rúgbrauð
með smjöri, svo nokkuð sé nefnt.
Mæltist þetta vel fyrir og landfleyg
varð vísa, sem Helgi Sæmundsson
orti af þessu tilefni og Naustið notaði
síðan öðru hvoru í auglýsingum:
Inni á Nausti aldrei þver
ánægjunnar sjóður.
Þorramaturinn þykir mér
þjóðlegur og góður.
Víst er að framtak veitingamanns-
ins í Naustinu varð til að festa í sessi
þann sið að „blóta þorra“ með matar-
og drykkjuveislum á þessum árstíma
og er siðurinn enn í hávegum hafður
þótt á síðustu árum hafi þeim fjölgað
sem harðneita að leggja sér þennan
mat til munns. Í frétt Morgunblaðsins
hér að framan er tal-
að um „íslenskan
mat, verkaðan að
fornum hætti: reykt-
an, súrsaðan og
morkinn.“ Þar er
ennfremur talað um
„góðmeti“. Ekki er
víst að forfeður okkar
hefðu samþykkt það
orðalag. Miklu frem-
ur er líklegt að þeir hafi kviðið því að
þurfa að „þreyja þorrann og góuna“
með þessu fæði, sem var tilkomið af
illri nauðsyn. Aðrar geymsluaðferðir
á matvælum voru ekki fyrir hendi.
Skiptar skoðanir
Þeirri staðreynd verður hins vegar
ekki haggað að margir nútímamenn
hafa talið sér trú um að þorramatur-
inn sé bæði „þjóðlegur og góður“ eins
og Helgi Sæm. orðaði það. Hér verð-
ur ekki reynt að bera brigður á þá
skoðun manna. Hins vegar er freist-
andi að rifja upp andstæðar skoðanir,
sem meðal annars má lesa um í
ágætri grein sem einn af matgæðing-
um Morgunblaðsins, Steingrímur
Sigurgeirsson, ritaði í blaðið á þorra
árið 1995 undir yfirskriftinni: Þetta er
ógeðslegt. Í grein sinni segir Stein-
grímur meðal annars:
„Gamlar hefðir þurfa ekki endilega
að vera góðar. Sumar eru þess eðlis
að þær mættu vel falla í gleymsku. Ég
geri mér fyllilega grein fyrir að ég til-
heyri mjög fámennum minnihluta
þessarar þjóðar þegar ég held því
fram að þorramatur sé slík hefð.“
Steingrímur gerir síðan stuttlega
grein fyrir því hvers vegna þorramat-
urinn fær magann á honum til að
herpast saman og segir meðal annars:
„Útlit. Það skiptir miklu máli
hvernig maturinn lítur út. Fagur-
grænt grænmeti, blóðrautt nautakjöt
eða litríkir ávextir endurspegla fersk-
leika. Það gerir þorramaturinn ekki.
Hann er litlaus, náfölur, grár og
gugginn og hefur yfir sér skemmt og
óheilbrigt yfirbragð.“
Um ilminn af matnum segir Stein-
grímur: „Þorramatur ilmar ekki. Það
er af honum óþefur. Hrútspungar,
súrt slátur og annað af því tagi lyktar
líkt og mjólkurvara sem gleymdist í
ísskápnum áður en
maður hélt í langt frí
til útlanda. Skápurinn
bilaði degi síðar og
það kom hitabylgja.
Annar þorramatur,
s.s. hákarl, minnir af-
ur á móti einna helst á
einhver efni sem
hægt væri að nota ef
salernið stíflaðist.“
Ekki er Steingrím-
ur hrifnari þegar
kemur að bragðinu:
„Það er nautn að
finna bragðið af góð-
um mat. Þorramatur
bragðast hins vegar þannig að menn
sjá sig tilknúna til að skola því burtu
með brennivíni. Miklu brennivíni og
helst áður en þeir finna bragðið.“
Um menningarlega þáttinn segir
Steingrímur: „Hver er menningin á
bak við vinsældir þorramatarins? Ég
held að hluti skýringarinnar sé að
hann höfði til frumeðlisins, einhverrar
víkingataugar í þjóðarsálinni. Eitt af
því helsta sem skilur manninn frá
dýrunum er siðmenningin við matar-
borðið. Í þorraveislu er hægt að strika
þá siðmenningu út með einu penna-
striki, grípa sviðakjamma með hönd-
unum, plokka út augun með puttun-
um, ropa, kneyfa öl og hafa hátt.
Mannasiðir verða afkáralegir í þessu
umhverfi.“
Annar matarsérfræðingur Morg-
unblaðsins, Kristín Gestsdóttir, vill
hins vegar gera gott úr þessu og í
þætti sínum Matur og matgerð 1997,
setur hún fram hugmyndir um „þor-
rasnakk“ og „þorraskyi“, sem fylgir
hér með, lesendum til gamans og
aðdáendum þorrablóta og þjóðlegra
hefða til uppörvunnar.
Þorramaturinn þjóðlegi
Ungir Íslendingar á þorrablóti erlendis. Af viðbrögðum stúlkunnar lengst
til hægri má ráða að henni finnist lyktin af hákarlinum miður góð.
Auglýsing frá Naustinu frá
því um 1960.
svg@mbl.is
Harðfiskurinn hefur lengi verið
viðurkennt snakk, en skemmti-
legt er að klippa hann með skær-
um í ferkantaða litla bita.
Hákarl þekkja allir unnendur
þorramatar, en hann er líka við-
urkennt snakk. Stingið tann-
stönglum í bitana.
Súran hval má skera í litla ten-
inga og stinga tannstönglum í.
Hangikjöt má skera í teninga
og stinga tannstönglum í.
Sviðasultu, blóðmör og lifr-
arpylsu má skera í teninga, setja
tannstöngla í og borða eins og
það kemur fyrir eða dýfa í
þunna, súra ídýfu. Sjá hér á eftir.
Hrútspunga má líka skera í
teninga, stinga tannstönglum í
og dýfa í áðurnefnda ídýfu.
Laufabrauðsdeig má skera
undan glasi og búa til lítil laufa-
brauð.
Flatbrauðsdeig má líka skera
undan glasi og búa til lítil flat-
brauð, eða skera hið keypta í
litla geira.
Rófur má sjóða (ekki of lengi),
skera í teninga og setja með
slátrinu, sviðunum, hangikjötinu
og og hrútspungunum.
Hráar rófur, hráar gulrætur
og hrátt hvítkál má skera í þunn-
ar sneiðar eða ræmur og dýfa í
þykka ídýfu. Sjá hér á eftir.
Þunn ídýfa
Helmingi meira er notað af mat-
arolíu en sítrónusafa. t.d. 1 dl
sítrónusafi og 2 dl matarolía.
Steinselja er klippt út í og allt
sett í hristiglas og hrist vel. Sós-
an þykknar þegar sítrónusafinn
og matarolían blandast saman.
Þykk ídýfa
1 dós sýrður rjómi
1 msk. mæjonsósa
2 tsk. tómatsósa
1–2 tsk. sætt relish eða annað
hliðstætt
2 skvettur af tabaskósósu
salt milli fingurgómanna
Allt hrært saman og sett í skál.
Hrært skyr
1 dós óhrært skyr í
ferköntuðum
dósum. (Það er hið
upprunalega skyr.)
1–2 msk. sykur
eða meira ef vill
1–1½ dl mjólk
Allt hrært vel saman, helst í
hrærivél. Borðað með rjóma-
blandi eða tómum rjóma.
Jarðarberjaskyr –
búðingur
1 stór dós jarðarberjaskyr
1 lítil dós hreint skyr
2 egg
1 peli rjómi
1 pk. jarðarberjahlaup frá Toro
2 dl sjóðandi vatn
1. Leysið hlaupduftið upp í
helmingi minna sjóðandi vatni en
stendur á pakkanum. Kælið án
þess að hlaupi saman.
2. Hrærið saman jarðarberja-
skyrið, hreina skyrið og eggin,
setjið kalt hlaupið út í.
3. Þeytið rjómann og setjið
saman við. Hellið í skál og látið
stífna.
Þorrasnakk
og þorraskyr
Að hætti Kristínar Gestsdóttur
MARBERT
www.forval.is
NÝTT NÝTT
MARBERT eru sérfæðingar í farða,
og hefur nú rannsóknarstofu MARBERT
tekist að búa til nýja tegund farða sem
sameinar kosti allra annarra farða sem
þú hefur áður kynnst. Það er blautt
viðkomu líkt og kökufarði en matt líkt
og púðurfarði.
Anti-age
Compact Powder Foundation
er fyrir allar húðgerðir. Þökk sé þeirra
sérstöku vítamínbættu og kremkenndu,
en þó 100% olíulausu formúlu, mattar
það feita og blandaða húð og nærir
þurra. Það endist vel á húðinni og
jafnar út misfellur. Áhrifin eru einstök.
Silkimött en jafnframt geislandi áferð
og húðin verður mjúk og vel varin.
Þessi einstaka nýjung frá MARBERT
inniheldur vörn 15.
Líttu við á næsta
MARBERT útsölustað og prófaðu!