Morgunblaðið - 29.01.2003, Blaðsíða 36

MINNINGAR
36 MIÐVIKUDAGUR 29. JANÚAR 2003 MORGUNBLAÐIÐ
✝ Áslaug Skúla-dóttir var fædd í
Danmörku 1. ágúst
1924. Hún andaðist á
Líknardeild Land-
spítalans 20. janúar
síðastliðinn eftir
stutta sjúkrahúsvist.
Foreldrar hennar
voru þau Kristjana
Jensína Kristjáns-
dóttir frá Ísafirði, f.
2. des. 1898, d. 11.
júlí 1949, og Skúli
Skúlason úrsmiður
og verslunarmaður á
Ísafirði, f. 10. júlí
1888, d. 19. apríl 1957. Kristjana
var dóttir hjónanna Kristjáns
Helga Kristjánssonar á Ísafirði, f.
14.7. 1871, d.19.4. 1931, og Jónínu
Jónsdóttir frá Ósi við Steingríms-
fjörð, f. 26.9. 1865, d. 3.4. 1928.
Systkini Kristjönu voru Guðrún
Jörgína á Ísafirði, f. 1893, d. 1971,
og Lúðvík í Reykjavík, f. 1894, d.
1971. Skúli var sonur hjónanna
Skúla Eiríkssonar, f. 10.10. 1853,
d. 23.1. 1907 (sonur Eiríks á Brún-
um) og Ragnhildar Sigurðardótt-
ir, f. 28.4.1851. Hálfbræður Ás-
laugar, samfeðra, eru Guðmund-
ur Skúlason, húsasmíðameistari á
Ísafirði, f. 1921, og Jón Ásgeirs-
son tónskáld í Reykjavík, f. 1928.
Áslaug dvaldi með móður sinni
tvö fyrstu ár ævi sinnar í Dan-
mörku, en flutti síðan með henni
til Ísafjarðar og skömmu síðar
svo til Reykjavíkur. Móðir Ás-
laugar gerist ráðskona hjá Barða
Guðmundssyni þjóðskjalaverði og
konu hans frú Teresíu Guð-
mundsson veðurstofustjóra og bjó
þá á heimili þeirra við Ásvalla-
götu í Reykjavík.
Áslaug gekk í Landakotsskól-
ann og síðar í Verslunarskóla Ís-
lands og útskrifaðist þaðan vorið
1941. Frá útskrift
frá Verslunarskól-
anum vann Áslaug á
skrifstofu Sænsk-ís-
lenska frystihússins
til vorsins 1943, er
hún hóf starf hjá
Samninganefnd ut-
anríkisviðskipta í
Reykjavík. Árið
1945 fer Áslaug til
Svíþjóðar og gerist
sendiráðsritari við
sendiráð Íslands í
Stokkhólmi. Áslaug
starfaði sem sendi-
ráðsritari og síðar
sem sendiráðsfulltrúi við sendi-
ráðið í Stokkhólmi til ársins 1955,
er hún flytur til Bonn í Þýska-
landi og starfar þar við sendiráð
Íslands þar til ársins 1964, er hún
flytur aftur til Stokkhólms. Þar
starfaði hún á sínum gamla vinnu-
stað til 1987, er hún kemur til
starfa við utanríkisráðuneytið í
Reykjavík. Í Reykjavík starfaði
hún síðan til september 1991, er
hún flytur aftur til Stokkhólms og
starfaði þar sem sendiráðsfulltrúi
til sjötíu ára aldurs 1994. Þá flyt-
ur hún alfarið heim til Íslands eft-
ir 49 ára samfellt og farsælt starf
hjá utanríkisþjónustunni. Áslaug
var heiðursfélagi í Íslendinga-
félögunum í Stokkhólmi og
Gautaborg.
Áslaug var sæmd sænskum og
finnskum orðum fyrir vel unnin
störf við samskipti ríkjanna.
Áslaug var mjög virk í fé-
lagsstarfi Íslendinga í Stokk-
hólmi, aðstoðaði Ísendinga, sem
þurftu á því að halda í Svíþjóð og
var mjög vel látin í starfi.
Áslaug var ógift og barnlaus.
Útför Áslaugar fer fram frá
Dómkirkjunni í dag og hefst at-
höfnin klukkan 15.
Hún Áslaug frænka hefur kvatt
okkur í hinsta sinn. Innan við tveir
mánuðir liðu, frá því hún greindist
með krabbamein, þar til yfir lauk. Við
söknum hennar öll en vitum þó innst
inni að úr því sem komið var þá var
best fyrir hana að mega kveðja á
þessari stundu. Nánasta frænkan hélt
í hönd hennar þegar hún kvaddi.
Áslaug og faðir okkar Hafsteinn O.
Hannesson voru systrabörn. Minn-
ingarnar um frænkuna í Svíþjóð
hrannast upp. Þegar við vorum að
alast upp vestur á Ísafirði þá voru
ekki komin jól nema pakkinn frá Ás-
laugu væri kominn. Það var alltaf
mest spennandi pakkinn og alltaf var
hann harður. Á þessum tímum var
vöruúrval fyrir vestan ívið minna en í
höfuðborg Svía og tókst henni því
ætíð að senda okkur mjög svo fram-
andi hluti.
Árið 1945 þá rúmlega tvítug að
aldri flutti Áslaug til Stokkhólms og
hóf störf í sendiráðinu þar. Vistin varð
ívið lengri en ætlað var í byrjun eða
þar til 1994 er hún lét af störfum fyrir
aldurs sakir. Allan þennan tíma bjó
hún í Stokkhólmi fyrir utan níu ára
tímabil í Bonn í Þýskalandi á sjötta
áratugnum og fjögur ár sem hún
starfaði í utanríkisráðuneytinu hér
heima. Öll þessi ár sem hún bjó fjarri
heimahögum þá gleymdi hún aldrei
uppruna sínum og tryggð hennar við
ættingjana hér á landi og fjölskyldur
þeirra var mikil.
Áslaug var alltaf hress og frískleg.
Hún var hrókur alls fagnaðar og
börnin töluðu alltaf um hana sem
hressu og skemmtilegu frænkuna.
Litla munnharpan hennar var alltaf á
sínum stað í veskinu og var hún
óspart þeytt við mikinn fögnuð við-
staddra.
Áslaug var mikil listunnandi og
naut fagurrar hljóm- og leiklistar og
fóru fáir listviðburðir fram hjá henni.
Að öðrum ólöstuðum er eflaust eng-
inn sem hefur greitt götu íslenskra
náms- og listamanna í Stokkhólmi
eins og hún gerði áratugum saman.
Þeir eru ófáir Íslendingarnir, sem
hún hefur aðstoðað og fjölmargir
þeirra búið um lengri eða skemmri
tíma í íbúð hennar þar.
Að eðlisfari var Áslaug með ein-
dæmum nákvæm og reglusöm Hún
var draumastarfskraftur hvers vinnu-
veitanda. Það var sama hvaða verk-
efni hún fékkst við, hvert smáatriði
var útfært á fullkominn hátt. Sem
dæmi um reglusemina þá ritaði hún
dagbók alla daga og hafði gert slíkt
áratugum saman. Síðasta daginn sem
hún fyllti út í bókina var miðvikudag-
urinn einungis fimm dögum áður en
hún andaðist. Um leið og hún vissi í
hvað stefndi, þá hóf hún strax und-
irbúning að og skipulagði síðasta
mannfundinn sem við öll tökum þátt í
nú.
Í lokin viljum við ásamt móður okk-
ar Kristínu Bárðardóttir, kveðja
þessa hressu og skemmtilegu frænku
okkar og biðjum fyrir því að vistin á
nýjum stað verði henni góð.
Bárður, Guðrún Kristjana
og Hannes.
Ég kynntist henni fyrst þegar ég
kom til Stokkhólms ungur stúdent
haustið 1954. Það var svona til siðs að
rölta upp í sendiráð og segja á sér
deili, láta vita af sér, hvar maður væri
búinn að koma sér fyrir. Síðar gerði
maður sér ferð til að kíkja í blöðin. Og
spjalla við Áslaugu.
Hún var þá búin að starfa í sendi-
ráðinu til nokkurra ára og hafði allt í
hendi sér. Talaði sænsku eins og inn-
fædd væri og vissi skil á flestum hlut-
um. Hún bjó líka yfir þeirri þægilegu
glaðværð sem heimóttarleg ung-
menni þurftu á að halda í sínum nýja
og ókunna heimi.
Það verður að segjast eins og er, að
þó að Stokkhólmur væri bæði vetr-
arfríður og sumarblíður, var hann ívið
drungaleg borg á þessum árum og
ólíkt skemmtilegri í dag. Til þess að fá
sér vínglas þurfti að borða líka og það
kostaði talsvert meira en í mötuneyti
stúdenta sem yfirfærslan okkar var
miðuð við. Og bjórinn var bannaður,
Svíar voru ekki fremur en Íslending-
ar taldir siðferðilega hæfir til að inn-
byrða þann voðalega drykk.
Það var því ekki svo lítils virði að
fullkomið traust og hald var í sendi-
ráðinu okkar. Þar var úrvalsfólk eins
og Birgir Möller sem hélt góðri tón-
list að okkur krökkunum. En ekki síst
var það að þakka Áslaugu Skúladótt-
ur sem var ekki bara afbragðs starfs-
kraftur, heldur líka hinn skemmtileg-
asti félagi. Það kom engum á óvart,
þegar Helgi P. Briem sendiherra var
fluttur til Bonn, að hann bauð Ás-
laugu að flytjast með sér. Hún þáði
það og átti nokkur ágæt ár í Þýska-
landi. En svo kom hún aftur á gamlar
slóðir og stýrði bæði nýlendunni og
sendiráðinu með fágætri ljúfmennsku
í áratugi.
Ég kynntist Áslaugu vel og hafði á
henni miklar mætur. Var reyndar
ekki einn um það. Kom þar ævinlega
við síðar ef ég átti leið til Stokkhólms.
Hún var gestrisin með afbrigðum,
hafði hæfileika til að láta fólki líða vel í
návist sinni og töfra fram eitthvað
skemmtilegt á borðið. Hún var spaug-
söm, vel heima um flest, tónelsk, hafði
gaman af leikhúsi og eignaðist nokkra
góða vini úr leikhúsheiminum, bæði
ytra og hér heima.
Ég hef oft velt því fyrir mér í
hverju þeir hæfileikar hennar voru
fólgnir sem gerðu það að manni
fannst hún vera eins og sendiráðs-
starfsmaður á að vera.
Í fyrsta lagi var hún ráðagóð. Ef
einhver vandi kom upp, vafðist aldrei
fyrir henni hvernig þann vanda leysa
skyldi. Og hún gekk í málið af örlátri
festu.Í öðru lagi þekkti hún sænskt
þjóðfélag eins og lófa sinn og fylgdist
vel með hvort sem var í pólitíkinni,
efnahags- og atvinnumálum eða
menningunni.
Það mátti fletta upp í henni um þá
Íslendinga sem í Svíþjóð dvöldust um
hennar daga. Það mátti líka fletta upp
í henni um þær nýlendur sem áður
höfðu haldið til í Stokkhólmi. Undir
sendiráðið í Stokkhólmi heyrði líka
Finnland og einnig þar þekkti hún
skil á hlutum. En þó að hún byggi
langdvölum erlendis, fylgdist hún
jafnvel með því sem gerðist hér
heima, kom eins oft heim og aðstæður
leyfðu og hafði heilbrigða forvitni á
það sem hér var að gerast. Í fyllingu
tímans fluttist hún svo heim og starf-
aði þá á Norðurlandaskrifstofu utan-
ríkisráðuneytisins og enn komu hæfi-
leikar hennar og reynsla í góðar
þarfir.
Ævi manns er stundum öðruvísi en
við má kannski búast. Ekki hygg ég
að þessa vestfirsku stúlku hafi grunað
í æsku, hver yrði lífsferill hennar, og
ekki verður sagt að hún hafi fengið
allt upp í hendurnar í fyrstu. En hún
var vel af Guði gerð, lífleg og aðlað-
andi. Og hún nýtti vel hæfileika sína.
Hennar góða greind og góða skap
áttu þar sinn þátt, en líka samvisku-
semi, verkhæfni og ósérhlífni. Vinum
sínum var hún bæði trygg og gleði-
gjafi og því er hennar sárt saknað.
Blessuð sé minning Áslaugar
Skúladóttur.
Sveinn Einarsson.
Starfsfólk utanríkisþjónustunnar
eyðir drjúgum hluta starfsævinnar
fjarri ættjörð. Sendiráðin eru flest lít-
il og útsendir starfsmenn þurfa að
snúa bökum saman í misframandlegu
umhverfi til að takast á við þau marg-
víslegu verkefni sem upp geta komið
og krefjast skjótrar úrlausnar. Fólk
reiðir sig hvert á annað og umgengst
starfsfélagana meir utan vinnu en al-
gengt er á öðrum vinnustöðum. Vinir
og ættmenni heima eru víðsfjarri og
samstarfsmenn koma að hluta í
þeirra stað. Það má líkja þeim
tengslum sem þannig skapast við fjöl-
skyldubönd.
Nú hefur verið rofið stórt skarð í
þennan óeiginlega frændgarð við
andlát Áslaugar Skúladóttur. Áslaug
var trygglynd og ræktaði vináttu ekki
aðeins við þá sem áttu því láni að
fagna að vinna með henni heldur tók
hún fagnandi öllum öðrum starfs-
mönnum utanríkisþjónustunnar. Mér
er í fersku minni fyrir tæpum 24 ár-
um síðan þá nýbyrjaður í ráðuneytinu
þegar hún kom inn til mín, ekki til
þess að leggja mér lífsreglurnar held-
ur til að bjóða mig velkominn. Frá
fyrsta degi var sem hún ætti í mér
hvert bein. Hið sama veit ég að gilti
um aðra.
Fjarlægð var engin hindrun þegar
hún hafði ákveðið að senda sínar mús-
íkölsku afmæliskveðjur. Áslaugu varð
ekki barna auðið en innan þjónust-
unnar var hún sem ættmóðir. Í ár-
legri móttöku utanríkisráðherra milli
jóla og nýárs sem haldin var fyrir
fjórum vikum streymdu nýir og gaml-
ir vinir til hennar og tók hún öllum
með sinni venjulegu glaðværð. Hún
vissi þá að hverju stefndi en lét á engu
bera og kvaddi við þetta tækifæri sinn
gamla starfsvettvang.
Áslaug Skúladóttir var einn af
frumherjunum í íslensku utanríkis-
þjónustunni. Hún kom til starfa í
sendiráði Íslands í Stokkhólmi haust-
ið 1945, þá aðeins 21 árs gömul. Þar
starfaði hún í tíu ár samfleytt en árið
1955, eftir að ákveðið hafði verið að
setja upp sendiráðsskrifstofur í Bonn,
varð það úr að hún fór þangað og var
þar næstu níu árin. Þá hvarf hún aftur
til Stokkhólms þar sem hún var til
ársins 1987 þegar hún var skipuð
deildarstjóri í utanríkisráðuneytinu.
Árið 1991 tók hún við starfi sendiráðs-
fulltrúa í Stokkhólmi og gegndi því
þar til eftirlaunaaldri var náð 1. ágúst
1994. En starfsorkan var óskert og
eftir að heim var komið tók hún að sér
ýmis verkefni. Það var fjarri henni að
setjast í helgan stein. Starfsferill
hennar spannaði því að lokum liðlega
hálfa öld og er ólíklegt að margir
muni getað leikið það eftir henni hér
eftir.
Í hugum margra verður Áslaug
ævinlega tengd sendiráði Íslands í
Stokkhólmi. Þar var hún vinmörg og
þekkingu hennar á staðháttum var
við brugðið. En hvar sem hún kom að
verki komu eiginleikar hennar í ljós,
samviskusemi og metnaður fyrir Ís-
lands hönd, tungumálakunnátta, ein-
stök lipurð og lag á því að vinna fólk á
sitt band, hlýja og glaðværð. Hún gat
jafnframt verið föst fyrir og eðlislæg
kátínan skerti hvergi sannfæringar-
kraft og myndugleika þegar því var
að skipta. Við starfsfólk utanríkis-
þjónustunnar kveðjum Áslaugu með
þakklæti og virðingu.
Gunnar Snorri Gunnarsson.
Á sólbjörtum sumardegi árið 1965
stóð glæsileg kona á Arlanda-flugvell-
inum við Stokkhólm. Hún var komin
þangað til að taka á móti nýja sendi-
ráðsritaranum, konu hans og tveggja
ára dóttur. Hún heilsaði með hlýju
brosi og bauð þau hjartanlega vel-
komin til Svíþjóðar. Síðan fylgdi hún
þeim inn til Stokkhólms og í íbúðina á
Karlbergsvägen sem tekin hafði verið
á leigu fyrir þetta fólk. Hún hafði fyllt
í ísskápinn svo að aðkoman mætti
vera sem best.
Frá þessum degi var Áslaug besta
vinkona okkar Ragnheiðar og Ás-
gerðar, dóttur okkar, og nær dagleg-
ur gestur á heimilinu þau fimm ár
sem við bjuggum í Stokkhólmi. Alltaf
var hún tilbúin til að gefa góð ráð,
hvort sem var um aðlögun að siðum
og venjum í framandi landi eða starf-
semi í sendiráði lýðveldisins. Veitti
ekki af fyrir fjölskyldu sem dottið
hafði inn í utanríkisþjónustu Íslands
mánuði áður en flutt var til Svíþjóðar
og vissi hvorki hvað þar sneri upp eða
niður.
Vináttan frá Stokkhólmi hefur
haldist um öll ár þótt lengra hafi verið
milli funda en á þeim tíma. Við Ragn-
heiður höfðum verið að hlusta á síð-
ustu jólagjöfina hennar, geisladiskinn
með söng Kristins Sigmundssonar,
þegar hún hringdi og sagði okkur
hvert stefndi. Þá rifjaðist enn upp í
huga okkar lítið samtal sem átti sér
stað í Stokkhólmi fyrir nær fjörutíu
árum.
Eins og gerist með börn þurfti að
segja Ásgerði, dóttur okkar, sögur á
kvöldin áður en hún fengist til að
sofna. Fyrsta veturinn var saga H.C.
Andersen um litlu stúlkuna með eld-
spýturnar efst á vinsældalistanum
hjá henni. Einn daginn kom ég heim
úr vinnunni og sagði þær fréttir að
séra Bjarni, vígslubiskup, sem skírt
hafði Ásgerði, væri dáinn. Um kvöldið
sátu þær inni í stofu, Áslaug og Ás-
gerður, og segir þá Áslaug við þá
tveggja ára: Jæja, Ásgerður mín,
hvað segirðu í fréttum? Ja, svaraði
barnið, hann séra Bjarni er dáinn.
Hvað segirðu, svaraði Áslaug. Og úr
hverju ætli hann hafi dáið? Ja, hann
kveikti víst á eldspýtu, svaraði barnið.
Nú hefur þessi trygga vinkona
okkar kveikt á sinni eldspýtu. Blessuð
sé minning Áslaugar Skúladóttur.
Hannes Hafstein.
Með Áslaugu Skúladóttur er fall-
inn í valinn einn ágætasti starsfmaður
íslensku utanríkisþjónustunnar. Hún
hóf störf í Svíþjóð með Vilhjálmi Fin-
sen sendifulltrúa árið 1945. Lengst af
eða í nærri 40 ár starfaði hún við
sendiráðið í Stokkhólmi.
Áslaug var sérstaklega vel af guði
gerð. Hún var mjög greind og í alla
staði hinn besti starfsmaður. Henni
var lagið að laða að sér fólk og því
mjög vinmörg. Frá henni streymdu
ríkulegir persónutöfrar með glað-
værð og glettni.
Minningin um Áslaugu er bæði ljúf
og björt og full af gleði og gáska sem
einkenndi hana alla tíð. Jafnvel síð-
ustu vikurnar eftir að hún vissi að
hverju stefndi spjallaði hún við mann
eins og venjulega og sagði frá ein-
hverju skemmtilegu. Henni var gefið
undravert æðruleysi og kjarkur sem
vekur hjá manni bæði aðdáun og auð-
mýkt.
Við vorum svo lánsöm að starfa
með Áslaugu við sendiráðið í Stokk-
hólmi árin 1977 til 1982. Hún var okk-
ur ómetanleg bæði vegna frábærrar
kunnáttu sinnar í sænsku og ekki síð-
ur fyrir að opna fyrir okkur innsýn í
sænskt þjóðfélag. Segja má að Áslaug
hafi þekkt bókstaflega alla þá sem
æskilegt var fyrir okkur að kynnast
vegna nauðsynlegra samskipta við
bæði sænska borgara og ekki síður þá
fjölmörgu Íslendinga sem búsettir
eru í Svíþjóð.
Aldrei var komið að tómum kofun-
um þegar leitað var ráða eða upplýs-
inga hjá Áslaugu. Hún hafði ótrúlegt
minni og hafði til dæmis á hraðbergi
fleiri tugi ef ekki hundruð símanúm-
era, þannig að sjaldan þurfti að nota
símaskrána þegar Áslaug var nálæg.
Árum saman var það venja hennar að
hringja til fjölda vina sinna á afmæl-
isdögum þeirra og spila afmælissöng-
inn fyrir þá á munnhörpu. Með ár-
unum varð þessi músík gædd vaxandi
tilþrifum. Annað sem mjög er mikils-
vert í skaphöfn hvers einstaklings og
Áslaug átti í ríkum mæli var orð-
heldni og sá eiginleiki að hallmæla
aldrei nokkrum manni.
Margt fleira mætti nefna til að
minnast þessarar ágætu konu en hér
verður látið staðar numið og henni að-
eins vottað af heilum hug þakklæti
okkar fyrir margar ánægjustundir og
áralanga vináttu.
Hólmfríður G. Jónsdóttir og
Ingvi S. Ingvarsson.
Sómakonan og góður granni, Ás-
laug Skúladóttir, er látin eftir stutt
veikindi.
Okkur finnst það ótrúlegt, því ekki
eru nema fáar vikur síðan vitað var að
illkynja sjúkdómur hefði tekið völdin.
Áslaug tók því með slíku æðruleysi að
aðdáunarvert var. Sagði að þessu yrði
ekki breytt, hún hefði oftast átt gott
og skemmtilegt líf sem bæri að þakka
fyrir.
Áslaug var lágvaxin, myndarleg
kona, með dökkt hár og stór augu og
skipti vel litum. Hún var mikill húm-
oristi, víðlesin og ákaflega ungleg og
hefði getað verið tíu árum yngri en
hún var. Okkur fannst hún vera
heimskona því hún talaði mörg tungu-
mál, enda starfaði hún stóran hluta
ævi sinnar í utanríkisþjónustunni og
dvaldi m.a. mörg ár í Þýskalandi og
Svíþjóð. Einnig var hún menningar-
lega sinnuð, sótti mikið leikhús og
tónleika og fylgdist vel með því sem
var að gerast á þeim vettvangi.
Áslaug var einn af frumbyggjum
Rekagranda – var í Bygg-ung sem
átti að vera mjög hagstætt fyrir
byggjendur, en endaði með endalaus-
um bakreikningum og málarekstri.
Það átti afskaplega illa við hana því
hún vildi hafa alla hluti á hreinu og
ekki skulda neinum neitt. Frá upphafi
skráði hún byggingarsögu hússins og
lóðarinnar og var ekki komið að tóm-
um kofunum ef okkur vantaði dag-
setningu á einhverjum framkvæmd-
um.
Heimilið hennar bar vott um mikla
smekkvísi, búið listaverkum og falleg-
um munum sem hún hafði eignast.
Vini átti Áslaug ótalmarga, bæði hér
og erlendis, enda löðuðust allir að
henni, bæði börn, fullorðnir og dýr,
því hún fékk mann til að finnast mað-
ur vera sérstakur í návist hennar. Til
dæmis lagði hún sig fram um að muna
afmælisdaga og mætti þá á svæðið
ÁSLAUG
SKÚLADÓTTIR