Morgunblaðið - 30.01.2003, Blaðsíða 6

6 C FIMMTUDAGUR 30. JANÚAR 2003 MORGUNBLAÐIÐ


















































































NVIÐSKIPTI SJÁVARÚTVEGUR Páfinn, knattspyrnumenn og verkfallsmenn votta látnum stjórn-
anda Fiat virðingu. Walter-skammbyssa James Bond verður
framvegis framleidd í pólskri saumavélaverksmiðju.
Iðnjöfur Ítalíu er fallinn frá og
Bond bjargar pólskri verksmiðju
GIOVANNI Agnelli, höfuð Fiat-fjölskyld-
unnar ítölsku, lést á dögunum. Agnelli var
enginn venjulegur kaupsýslumaður; honum
hefur verið líkt við stofnun á Ítalíu, rétt eins
og Vatíkanið eða forsætisráðherraembættið.
Agnelli, sem var 81 árs gamall þegar hann
lést, hafði á yngri árum verið áberandi í sam-
kvæmislífi Ítalíu, en hafði á sama tíma og alla
tíð upp frá því mikil áhrif í stjórnmála- og við-
skiptalífinu.
Tengsl hans og áhrif náðu reyndar út fyrir
landamærin og meðal vina hans voru kóngar,
forsetar og forsætisráðherrar og annað áber-
andi og áhrifamikið fólk. Hafa má til marks
um það hve mikils metinn Agnelli var á Ítalíu,
að þegar útför hans fór fram síðastliðinn
sunnudag var einnar mínútu þögn á knatt-
spyrnuleikjum Ítala og tveimur dögum áður
tóku launamenn sér frí frá skipulögðum verk-
föllum. Þar að auki fékk hann þá einkunn frá
páfanum að hafa verið „einn af leiðtogunum í
sögu landsins“.
En þó flestir hafi haft þá sómatilfinningu að
sýna Giovanni Agnelli virðingu við fráfall
hans, var eitt fyrirbæri sem gerði það ekki;
hlutabréfamarkaðurinn. Agnelli hafði lengi
átt við mikil veikindi að stríða, en þegar kallið
kom tók markaðurinn engu að síður kipp og
hlutabréfin í Fiat hækkuðu um 6% innan
dagsins. Þau lækkuðu að vísu aftur, en þessi
hækkun á sér skýringar í þeim erfiðleikum
sem bílaframleiðandinn glímir við og afstöðu
Agnelli til stöðu fyrirtækisins innan fjöl-
skylduveldisins, en hann þvertók alltaf fyrir
að fjölskyldan sleppti af því hendinni.
Það var ekki Giovanni Agnelli sem stofnaði
fyrirtæki fjölskyldunnar, afi hans stofnaði
það árið 1899. Agnelli átti hins vegar mikinn
þátt í uppbyggingu þess eftir síðari heims-
styrjöldina og því veldi sem það varð. Fyr-
irtæki fjölskyldunnar eiga ekki aðeins 34%
hlut í bílaframleiðandanum Fiat, meðal eigna
eru önnur iðnfyrirtæki og fjöldi annarra fyr-
irtækja, þeirra á meðal stór dagblöð og ítalskt
knattspyrnufélag að nafni Juventus.
Þegar betur áraði hjá Fiat stóð framleiðsla
þess undir um 5% af þjóðarframleiðslu Ítalíu.
Fiat naut ýmiss konar velvildar stjórnvalda
og sumir halda því fram að erfiðleikar fyr-
irtækisins nú eigi rætur sínar að rekja til
þeirrar fyrirgreiðslu sem það naut. Fyrirtæk-
ið hafi ekki þurft að laga sig að alþjóðlegri
samkeppni heldur hafi það verið varið gegn
henni. Þegar að því kom að frjálsræði var
aukið hafi fyrirtækið ekki verið tilbúið í slag-
inn.
Þegar markaðir opnuðust dró úr pólitísk-
um áhrifum Agnelli jafnframt því sem Fiat
fór að ganga verr. Fjölskyldan hefur nú valið
yngri bróður Giovanni Agnelli, Umberto
Agnelli, til að leiða fyrirtæki sín, en óvíst er
um framtíð bílaframleiðandans Fiat eða hver
afstaða fjölskyldunnar til þess fyrirtækis
verður. Þó hefur Umberto Agnelli ekki farið
leynt með að hann beri ekki sömu tilfinningar
til Fiat og bróðir hans. Fjölskyldan hefur
engu að síður samþykkt að leggja aukið fé í
fyrirtækið, en efasemdir eru uppi um að hún
muni vera reiðubúin til að leggja fram nægi-
lega mikið fé. Til þess séu eignarhaldsfélög
hennar of skuldsett og sennilega verði ekki
vilji til að selja önnur fyrirtæki til að leggja fé
í Fiat. Enn er þetta allt óljóst, en fjölskyldan
er í það minnsta enn að reyna að bjarga fyr-
irtækinu og hefur ráðið þekktan fjárfesting-
arbanka, Schroder Salomon Smith Barney, til
að reyna að töfra fram vænlega leið til að end-
urfjármagna Fiat.
ll FYRIRTÆKI Haraldur Johannessen
Giovanni Agnelli
Einn áhrifamesti maður Ítalíu og höfuð Fiat-fjölskyld-
unnar er fallinn frá og Fiat á í miklum erfiðleikum
haraldurj@mbl.is
◆
ÁHRIFA James Bond gætir víða. Ekki fer
á milli mála að það getur verið happadrjúgt
að tengjast framleiðslu kvikmyndanna um
þennan seigasta njósnara hvíta tjaldsins með
einum eða öðrum hætti. Framleiðendur ým-
issa vörutegunda sem kappinn hefur notað,
eða sem brugðið hefur fyrir í einhverjum
þeirra tuttugu kvikmynda sem gerðar hafa
verið um hann á síðastliðnum fjórum áratug-
um, hafa óspart nýtt sér nafn hans og án efa í
mörgum tilvikum notið þess. Þetta á við um
þann drykk sem Bond vill hristan en ekki
hrærðan, ökutækið sem hann ekur um í
hverju sinni, og eyðileggur reyndar ansi oft,
úrið á handlegg hans og fjölmargt annað.
Gisting á klakahóteli á Íslandi, sem greint var
frá fyrir nokkru að aðdáendur hetjunnar
hefðu sýnt áhuga á í kjölfar nýjustu mynd-
arinnar, Die Another Day, er dæmi um
áhrifamáttinn.
Í borginni Radom skammt sunnan við
Varsjá, höfuðborg Póllands, var fyrir um átta
áratugum stofnuð vopnaverksmiðja er nefnd-
ist Lucznik. Eftir lok seinni heimsstyrjald-
innar árið 1945 var hafin framleiðsla á sauma-
vélum og ritvélum í þessari verksmiðju.
Saumavélarnar þóttu góðar og voru þær mest
seldu í Póllandi og fyrir þær var Lucznik
þekktust. Rekstur Lucznik verksmiðjunnar
gekk vel til ársins 1989 er Berlínarmúrinn
féll. Þá fór að halla undan fæti. Innflutningur
á saumavélum til Póllands jókst og Lucznik
missti þá markaðsráðandi stöðu sem fyrir-
tækið hafði á saumavélamarkaði. En þá kom
James Bond til bjargar í þessu máli eins og í
svo mörgum öðrum, að því er greint var frá í
grein í pólska vikuritinu Polityka nýlega.
Framleiðendur skammbyssunnar sem
Bond hefur leyfi Hennar hátignar til að beita
óspart, Walter PK, sömdu við stjórnendur
Lucznik verksmiðjunnar fyrir nokkrum árum
um að byssan yrði sett saman þar. Þetta gjör-
breytti stöðu Lucznik verksmiðjunnar. Þar er
nú aftur komin upp svipuð staða og var fyrir
1989 nema í stað saumavéla er vopn aðals-
merki verksmiðjunnar eins og var fyrir seinni
heimsstyrjöldina.
Haft er eftir Arkadiusz Krezel, forstjóra
iðnþróunarskrifstofu pólska ríkisins, í Polit-
yka, að það fari ekki á milli mála að James
Bond hafi bjargað Lucznik verksmiðjunni.
Þeir sem séu á höttunum eftir skammbyssum
vilji margir hverjir ekkert annað en Walter
PK eins og James Bond.
ll ÁHRIFAMÁTTUR KVIKMYNDA
Bond og saumavélar
gretar@mbl.is
Innsýn í undirstöðun
S
JÁVARÚTVEGSTENGD
menntun hefur átt mjög undir
högg að sækja hér á landi á und-
anförnum árum. Aðsókn að t.d.
Stýrimannaskólanum í Reykja-
vík og Vélskóla Íslands hefur minnkað,
sem og að sjávarútvegsdeild Háskólans á
Akureyri. Þá var starfsemi Fiskvinnslu-
skólans í Hafnarfirði hætt vorið 2001 vegna
dræmrar aðsóknar. Eins hafa nokkrir
framhaldsskólar á landinu boðið upp á sér-
stakar sjávarútvegsbrautir en á undan-
förnum árum hefur aðsóknin að þessum
námsbrautum verið afar dræm, nánast
engin. Þó má geta þess að Fjölbrautaskóli
Suðurnesja hefur haldið úti námsbraut í
netagerð og er skólinn nú kjarnaskóli í
veiðarfæragerð á landinu og hefur aðsókn
að honum verið góð. Þá hafa fjölmargir
framhaldsskólar staðið að námskeiðum til
30 brúttótonna skipstjórnarréttinda eða
hins svokallaða pungaprófs.
Á það ber hins vegar að líta í þessu sam-
hengi að störfum í sjávarútvegi hefur
fækkað mikið á undanförnum árum, sam-
hliða miklum breytingum á greininni, s.s
sameiningu fyrirtækja og stöðugri
tækniþróun og sjálfvirkni. Þannig hefur
störfum í fiskvinnslu fækkað um helming á
undanförnum tíu til tólf árum og því færri
atvinnutækifæri fyrir útskrifaða nemendur
með fiskvinnslumenntun. Sjómönnum á
fiskiskipum hefur á sama tíma fækkað um
þriðjung og skipstjórnarmönnum um
fimmtung. Stýrimannaskólinn í Reykjavík
mun þó á allra síðustu árum ekki hafa hald-
ið í við fyrirsjáanlega þ
menntuðu fólki.
Atvinnugreinin hefur
aðsókn að sjávarútvegs
því að koma í auknum m
un í greininni, bæði me
rekstur skóla og styrk
skólanna en einnig ha
Sjávarút
menntar
Aðsókn að sjávarútvegstengdu námi hefur
snarminnkað hér á landi á undanförnum ár-
um. Í umfjöllun Helga Marar Árnasonar kem-
ur fram að merkja megi töluverðar breyt-
ingar á uppbyggingu sjávarútvegsmennt-
unar á síðustu misserum, með aukinni
þátttöku atvinnulífsins.
Morgunblaðið/Alfons
Hagsmunasamtök og fyrirtæki í sjávarútvegi hafa í auknum
H ÁSKÓLINN í Reykjavík, í samstarfi við Sölu-miðstöð hraðfrystihúsanna, SÍF og Lands-samband íslenskra útvegsmanna, hefur hleyptaf stokkunum valnámskeiði í viðskiptafræði
þar sem sérstök áhersla er lögð á að efla vitund og skiln-
ing á viðskiptahlið sjávarútvegs og þýðingu hennar fyrir
íslenskt hagkerfi, auk þess að stuðla að framþróun í
greininni.
Aðdraganda þess að námskeiðið var sett á laggirnar
má rekja til þess að snemma á þessu ári komu að máli
við rektor Háskólans í Reykjavík þeir Róbert Guðfinns-
son, stjórnarformaður SH, og Brynjólfur Bjarnason, þá-
verandi forstjóri Granda, ásamt Árna Geir Péturssyni,
framkvæmdastjóra viðskiptaþróunar SH. Tilgangur heim-
sóknarinnar var sá að þeir höfðu áhuga á því að auka
þekkingu ungra íslenskra viðskiptafræðinga á sjávar-
útveginum, sem enn stendur undir stærsta hlutanum af
gjaldeyristekjum Íslendinga.
Þóranna Jónsdóttir, aðstoðardeildarforseti við-
skiptadeildar HR, segir að skólinn hafi brugðist vel við
þessum umleitunum, enda keppikefli skólans að vera í
góðum tengslum við atvinnulífið. Hafist var handa við
þróun á valnámskeiði í sjávarútvegsviðskiptafræði á
lokaári BS-náms við viðskiptadeild. „Sjávarútvegurinn
hefur þróast hratt á síðustu árum yfir í að vera skil-
greindur sem hátækniiðnaður. Ímynd háskólamenntaðra
einstaklinga á greininni tengist þó enn eldri starfs-
háttum og töldu þeir félagar bætta þekkingu á greininni
vera skilvirkustu leiðina til að breyta þeirri ímynd, meðal
annars með það að markmiði að fá fleiri vel menntaða
einstaklinga til að sækjast eftir störfum í greininni.“
Þóranna segir að frá upphafi hafi legið fyrir að um
samstarfsverkefni yrði að ræða, enda búi sjávarútveg
fyrirtækin yfir mikilli þekkingu sem nýttist vel í þróun
arvinnunni. „Þrátt fyrir að það hafi verið SH og Grand
sem vöktu fyrst máls á samstarfinu varð það úr að S
LÍÚ og SÍF voru þeir aðilar sem að lokum ákváðu að t
að sér að kosta námskeiðið og taka þátt í frekari þró
og kennslu.“
Samstarfið hófst þó á því að nemendur í markaðs
fræði II fengu fyrirlestra um viðskiptaumhverfi sjávar
útvegs og áttu í framhaldi af því að vinna áætlun um
vörumerkjastefnu fyrir nýja útflutningsvöru í sjávarút
Í lok ágúst var hleypt af stokkunum valnámskeiðinu
arútvegsviðskiptafræði þar sem 52 áhugasamir nem
endur skráðu sig til leiks. Loftur Ólafsson, lektor við
skiptadeild, sér um kennslu í námskeiðinu, en fær ti
við sig fjölmarga aðila frá samstarfsaðilunum til að
endur öðlist frekari innsýn í greinina auk þess sem n
endur heimsækja nokkur fyrirtæki innan greinarinna
„Það er von þeirra sem að samstarfinu standa að
skili fleiri viðskiptafræðimenntuðum einstaklingum
þekkingu á sjávarútvegi, fleiri viðskiptafræðimenntu
einstaklingum með áhuga á að starfa innan greinari
og auknum skilningi á og innsýn í starfsumhverfi sjá
arúvegsins meðal viðskiptafræðimenntaðra einstakl
í öðrum starfsgreinum, svo sem fjármálageiranum o
opinberum stofnunum,“ segir Þóranna.
Nauðsynlegt að allir þekki vel til
Fjölmargir gestafyrirlesarar hafa heimsótt nemendu
sjávarútvegsviðskiptafræði Háskólans í Reykjavík. M
þeirra sem fluttu fyrirlestra í námskeiðinu var Kristjá
Þórarinsson, stofnvistfræðingur LÍÚ. Hann ræddi m.a
ll FRÉTTASKÝRING Sjávarútvegsmenntun