Morgunblaðið - 31.01.2003, Blaðsíða 26

LISTIR
26 FÖSTUDAGUR 31. JANÚAR 2003 MORGUNBLAÐIÐ
RITHÖFUNDURINN Manuel
Puig sendi leikritið Leyndarmál
rósanna frá sér 1988, skömmu eftir
fall herforingjastjórnarinnar í Arg-
entínu. Puig er þekktastur fyrir
skáldsöguna Koss kóngulóarkon-
unnar, sem síðan var unnið úr leik-
húsverk og þar á eftir kvikmynd.
William Hurt fékk einmitt óskars-
verðlaun fyrir frammistöðu sína í
myndinni 1985; var valinn besti leik-
ari í aðalhlutverki.
Í Kossi kóngulóarkonunnar
fjallar Puig um ástríður tveggja
karla í fangelsi, en í Leyndarmáli
rósanna er fjallað um tvær konur.
„Sögupersónurnar eru eldri kona,
sem hefur verið lögð inn á sjúkra-
hús eftir taugaáfall, og yngri hjúkr-
unarkona. Sú eldri hefur mikla þörf
fyrir að láta fólk sjá um sig; það
höldum við að minnsta kosti en
reyndar kemur upp úr kafinu að
hún hefur miklu meiri áhuga á að
sjá um aðra,“ segir þýðandinn og
leikstjórinn, Halldór E. Laxness, í
samtali við Morgunblaðið.
Leyndarmál
„Verkið snýst mjög skemmtilega
um það hvernig þessar konur ná
saman, þær eiga sér mörg leynd-
armál sem ekki er mikið talað um í
hinu daglega lífi en þegar við
skyggnumst inn í minningar og
martraðir þá skiljum við hvers
vegna þessar konur eru eins og þær
eru.“
Halldór segir skemmtilega frá-
sagnaraðferð notaða í verkinu.
„Þessi frægi suður-ameríski stíll –
töfraraunsæið – er notaður að hluta
til. Þetta er geysilegt raunsæi en
menn leyfa sér samt að fara inn í
minningar og láta þær verða að sen-
um og áður en þú veist eru kon-
urnar komnar í miklar samræður
við dautt fólk eða lifandi þannig að
líf þeirra krystallast í þessum
tveimur tímum sem koma fram á
sviðinu.“
Leikkonurnar eru tvær í sýning-
unni, Saga Jónsdóttir og Laufey
Brá Jónsdóttir, „og þótt þetta séu
bara tvær manneskjur er verkið
skemmtilega skrifað að því leyti að
þær eru í raun og veru miklu fleiri
og átökin verða geysileg á köflum –
eins og oft gerist í fjölskyldumál-
um.“
Halldór glottir og bætir svo við:
„Allir eiga sín leyndarmál, það er
öruggt; maður veit ekkert hvað
mamma gerði þegar hún var ung!“
Leikstjórinn bendi á að margt
fólk sé með einhvers konar framhlið
„sem við höldum að við skiljum en
undir niðri eru einhver leyndarmál
sem skýra kannski það sem við
sjáum í hinu daglega lífi. Leynd-
armál geta verið afskaplega erfið ef
menn liggja á þeim lengi, þá geta
þau orðið að sjúkdómum; breyst í
æxli.
Þar af leiðandi getur fundist ým-
islegt óhreint í pokahorninu, eins og
hjá þessum konum, þegar skyggnst
er á bak við við frontinn, framhlið-
ina.“
Og þó að sagan sé skemmtilega
einföld, eins og Halldór orðar það,
„skírskotar hún nú andsk … mikið
til annarra hluta!“
Harðstjórn
Hann heldur áfram: „Og þótt við
búum kannski ekki við harðstjórn
hér í þessu landi þá getur harð-
stjórn verið til á heimilum; mæður
og feður voru kannski harðstjórar
og fólk erfir lífsstíl annars fólks, erf-
ir hegðunarmunstrið, þannig að það
getur verið mjög skemmtilegt
hvernig fólk festist í sínum eigin
kóngulóarvef.“
En hvaða rósir eru þetta?
„Það er mikið búið að hugsa um
það, og stórskemmtilegt að einmitt
er spurt í verkinu: Hvaða rósir eru
þetta?
Það er talað um að rósir komi og
fari frá fólki, rósirnar eru náttúr-
lega bara hugarskeyti. Mafían á
Sikiley sendir mönnum rósir ef á að
taka þá af lífi og Ítalía og Argentína
eru svo skyld að rósir geta verið
hvort sem er boð um aftöku eða
gleðigjafa; eða eitthvað þar á milli,
sem getur verið ýmislegt.“
Hvers vegna valdirðu að þýða
þetta verk?
„Ég féll fyrir frásagnarstílnum;
það er svo gaman að sjá hvernig
tvær manneskjur geta allt í einu bú-
ið til heilan heim án þess að vera
mikið í einhverjum gervum og til-
heyrandi, bara af verkið er vel skrif-
að og skemmtilega byggt upp. Þetta
verk er þannig að það eru geysileg
þriller element í því. Margir halda
kannski að þetta sé hugljúft og jafn-
vel væmið en Puig náði yfirleitt
þriller elementinu inn í verk sín. Og
þó að það séu bara tvær konur á
sviðinu þá eru þær helv … góðar í
að skapa spennu því þær eru – eins
og allar góðar konur, sem við þekkj-
um best úr Íslendingasögunum –
alltaf dálítið mikið að plotta; þar er
alltaf verið að reyna að ná völdum,
stinga undan fólki og svo framvegis.
Baráttan er því endalaus og af-
skaplega mikil grimmd á köflum.“
Jafnrétti?
Annað kvöld verður frumsýnt
Uppistand um jafnréttismál. Þar er
um að ræða þrjú einleiksverk, sem
valin voru til sýninga eftir sam-
keppni sem Leikfélagið stóð fyrir í
haust. Leikararnir sem taka þátt í
uppistandinu eru Hildigunnur Þrá-
insdóttir (Maður og kona: egglos,
eftir Sigurbjörgu Þrastardóttur),
Skúli Gautason (Hve langt er vest-
ur, eftir Hallgrím Oddsson) og Þor-
steinn Bachmann (Olíuþrýstings-
mæling dísilvéla, eftir Guðmund Kr.
Oddsson.)
„Það er alltaf hægt að ræða um
karla og konur í þessu mannlega
þjóðfélagi sem við lifum í; hvort það
sé jafnrétti eða ekki jafnrétti eða
misrétti. Það er líklega ekki rætt í
þessum verkum eins og jafnréttis-
ráð talar um þessa hluti; þetta eru
litar skemmtilegar myndir og sögur
úr hinu daglega lífi og við höfum
reynt að halda forminu. Það er alltaf
hætta á því að maður fari að setja
upp einþáttunga eða leikrit og við
ákváðum hér í þessu húsi að halda
okkur innan þessa forms sem er
uppistand; það er því engin leik-
mynd en reyndar eitthvað af leik-
munum,“ segir Halldór.
Hann segir leikarann vitaskuld
þurfa að skapa persónu eins og
venjulega „en þeir hafa miklu meira
bessaleyfi til þess að ræða við áhorf-
endur en í leikþáttum.“ Halldór seg-
ir að tilraunir sem þessar þurfi allt-
af að vera í gangi; bæði að fjalla um
einhver málefni líðandi stundar og
að fá rithöfunda til þess að skrifa
fyrir leikhús. „Allir rithöfundar
þurfa að fá að skrifa, rithöfundar
þurfa að komast aðeins inn í leik-
húsið og skynja hvernig það er. Allt
eru þetta sérstök form; leikrit, ein-
þáttungar, uppistand; þetta er ekki
alveg eins, ekki frekar en að læra að
skrifa sónótur og sinfóníur.“
Uppistandið er hugsað sem lauf-
létt skemmtun. „Við hendur okkur
bara út í verkefnið og hvort einhver
verður svo dreginn fyrir Jafnrétt-
isráð verður bara að koma í ljós,“
segir Halldór.
Halldór segir gaman að rækta
þennan hluta leikhússins. „Menn-
ingaröflin vildu lengi vel ekki að
mikið væri hlegið; leikhúsið átti að
vera alvarlegt, alveg fram á áttunda
áratuginn og jafnvel þann níunda.
Menn voru á móti söngleikjum og á
móti gríni. En ég vona að komist
hefð á þetta.“ Bendir á að ýmsir hafi
fengist við þetta form lengi, „alveg
frá því gömlu karlarnir voru með
revíurnar í gamla daga, þær eru að
hluta til uppistand“. Hann er
spenntur fyrir meiru: „Ég hvet alla
sem eru með efni að sýna það leik-
húsunum; maður veit aldrei á
hverju menn sitja.“
Sveitasæla
Halldór Einarsson Laxness er
sjálfstætt starfandi: „Maður er bara í
frílansinu og heppinn að geta gert
það sem maður vill!“
Hann hefur ekki verið áberandi
hérlendis síðustu síðustu ár. Setti
upp nokkrar sýningar í Íslensku óp-
erunni á sínum tíma en hefur að vísu
tvívegis áður leikstýrt fyrir Leikfélag
Akureyrar; setti fyrst upp leikritið
Vefarann mikla frá Kasmír, sem
byggt var á samnefndri bók afa hans
og nafna, og síðan Slava á síðasta
vetri.
Þá hefur hann starfað í Kanada,
Bandaríkjunum og á Ítalíu. „Það vita
nú kannski ekki margir af því.“ Seg-
ist svo eiga 25 ára leikhússafmæli í
mars á þessu ári. Hefur leikið, leik-
stýrt og hannað, og sýningarnar eru
orðnar 50.
Halldór E. býr í Frakklandi, í
sveitasælunni 50 km fyrir utan Par-
ís og segir það mjög gott.
Hvað skyldi hann aðhafast þar?
„Ég er í ýmiss konar kennslu og
öðru tilheyrandi og framleiðslu á
einhvers konar auglýsingum og þess
háttar.“
Halldór segist ekki hafa verið
mikið starfandi við leikhús úti en
undir kennsluna flokkast endur-
menntun atvinnufólks, leikara,
söngvara og dansara, fyrir atvinnu-
málaráðuneytið og leikarasamband-
ið. „Þar er mikið tekist á við dans-
leikhús og músíkleikhús.“
Hann hefur m.a. framleitt mynd-
bönd fyrir fyrirtæki sem framleiðir
íþróttafatnað og þá komið hingað til
lands og myndað uppi á jöklum.
„Það hefur verið mjög gaman; þar
er reyndar ekki um leiklist að ræða
en fegurðin er mikil!“
Þar ríkir fegurðin ein, eins og þar
stendur.
Tvær frumsýningar hjá Leikfélagi Akureyrar um helgina undir stjórn Halldórs E. Laxness
Leyndarmál rósa
og jafnréttis
Sigurbjörg Þrastardóttir fylgist með æfingu á verki sínu, Maður og kona:
egglos. Auk þess voru verk eftir bræðurna Hallgrím og Guðmund Kr.
Oddssyni valin til sýninga í Uppistandi um jafnréttismál.
Hildigunnur Þráinsdóttir í uppi-
standi Sigurbjargar Þrastardóttur,
Maður og kona: egglos.
Morgunblaðið/Skapti Hallgrímsson
Hvaða rósir eru þetta? Halldór E. Laxness þýðir og leikstýrir verkinu
Leyndarmáli rósanna sem frumsýnt er í kvöld og Uppistandi um jafnrétt-
ismál sem frumsýnt verður annað kvöld.
Laufey Brá og Saga í Leyndarmáli rósanna: „Átökin verða geysileg á köfl-
um – eins og oft gerist í fjölskyldumálum,“ segir leikstjórinn.
Skammt er stórra högga á milli hjá Leikfélagi Akureyrar; í kvöld
frumsýnir félagið argentínska leikritið Leyndarmál rósanna og á
morgun verður Uppistand um jafnréttismál frumsýnt. Skapti
Hallgrímsson ræddi við Halldór E. Laxness sem leikstýrir hvoru
tveggja og þýddi auk þess Leyndarmál rósanna.
Höfundur: Manuel Puig.
Leikstjórn Halldór E. Laxness.
Leikmynd og búningar: Þórar-
inn Blöndal.
Þýðing: Halldór E. Laxness.
Lýsing: Ingvar Björnsson.
Hljóðmynd: Gunnar Sigur-
björnsson.
Gervi, hár og förðun: Linda B.
Óladóttir og Halldóra Vé-
björnsdóttir.
Leikarar: Saga Jónsdóttir og
Laufey Brá Jónsdóttir.
Leyndarmál
rósanna
skapti@mbl.is