Morgunblaðið - 31.01.2003, Blaðsíða 33

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 31. JANÚAR 2003 33
Í STJÓRNARSÁTTMÁLA núver-
andi ríkisstjórnar segir að lögð skuli
áhersla á að tryggja sérstaklega kjör
þeirra öryrkja, aldraðra og fatlaðra
sem lægstar tekjur hafa. Hvernig
hefur ríkisstjórnin efnt þetta fyrir-
heit? Á tímabilinu 1995–2002 hefur
kaupmáttur lífeyrisgreiðslna aldr-
aðra aukist um 13,5% en á sama tíma-
bili hefur kaupmáttur lágmarkslauna
aukist um 44%. Kjör öryrkja og aldr-
aðra hafa því dregist verulega aftur
úr í samanburði við kjör launafólks
með lægstu laun ef litið er á það tíma-
bil sem núverandi stjórnarflokkar
hafa verið við völd.
Fram til ársins 1995 var það lög-
bundið að ellilaun skyldu fylgja
launaþróun í landinu. Það var talið
eðlilegt að þegar launafólk fengi
kauphækkun fengju elli- og örorkulíf-
eyrisþegar einnig sambærilega
hækkun. En árið 1995 var skorið á
þessi tengsl og ákveðið að ellilaun
skyldu „taka mið af launaþróun“. Síð-
an hefur það verið geðþóttaákvörðun
stjórnvalda hversu mikið laun elli- og
örorkulífeyrisþega skyldu hækka í
kjölfar kauphækkana. Ekki hefur
stjórnarflokkunum tekist vel að
tryggja kjör aldraðra og örykja síðan
skorið var á tengslin milli ellilauna og
launaþróunar. Það verður tæplega
sagt að ríkisstjórnin hafi staðið við
fyrirheit stjórnarsáttmálans í því efni.
Ef vel hefði verið að verki staðið
hefði átt að hækka lífeyri elli og ör-
orkulífeyrisþega meira en sem nam
hækkun lágmarkslauna á almennum
markaði. Á þann hátt hefði mátt bæta
kjör þessara hópa. Kjörin eru
skammarlega lág og ekki hefði veitt
af lagfæringu. En það var ekki gert,
heldur farið í öfuga átt!
Ellilaun og örorkulífeyrir einstak-
linga, grunnlaun, eru nú aðeins rúmar
20 þús. kr. á mánuði, fyrir skatt. Með
fullri tekjutryggingu, heimilisuppbót
og tekjutryggingarauka getur þetta
farið í 90 þús. kr. fyrir skatt, ef ekki er
um aðrar tekjur að ræða. Auðvitað
ættu þessi smánarlega lágu laun að
vera skattfrjáls. En svo er ekki. Þeg-
ar búið er að greiða skatt af þessari
upphæð stendur eftir um 81 þús. kr.
hjá einstaklingi. Algengt er að ein-
staklingar meðal elli- og örorkulífeyr-
isþega greiði fyrir húsnæði 40 þús. kr.
á mánuði, með rafmagni og hita. Eftir
stendur þá 41 þús. kr. á mánuði fyrir
mat, fatnaði og öllum öðrum útgjöld-
um. Ekki er unnt að lifa mannsæm-
andi lífi fyrir svo lága upphæð. Jón
Magnússon lögmaður sagði í blaða-
grein fyrir skömmu að einstaklingur
þyrfti að hafa a.m.k. 150 þús. kr. á
mánuði eftir skatt til þess að geta lifað
mannsæmandi lífi. Ég tek undir það.
Ísland er eitt ríkasta land í heimi og
ætti því að sjá sóma sinn í því að leið-
rétta myndarlega kjör aldraðra og ör-
yrkja.
Á því tímabili sem Sjálfstæðis-
flokkurinn og Framsóknarflokkurinn
hafa farið með völd á Íslandi, frá 1995
til dagsins í dag hefur Framsóknar-
flokkurinn farið með málefni Trygg-
ingastofnunar ríkisins og þar á meðal
lífeyri aldraðra og öryrkja. Það er því
Framsókn sem ber ábyrgð á því
hvernig kjör aldraðra og öryrkja eru í
dag. Flokkurinn, sem einu sinni var
félagshyggjuflokkur, getur ekki stát-
að af því að hafa staðið í ístaðinu í
þessum málaflokki. Framsókn hefur
horft á kjör aldraðra og öryrkja rýrna
í samanburði við kjör láglaunafólks á
almennum markaði án þess að hafa
nokkuð gert í málinu. Og það sem
verra er: Framsókn virðist ánægð
með kjör aldraðra og öryrkja í dag.
Slæm kjör aldr-
aðra og öryrkja
Eftir Björgvin
Guðmundsson
„Það er því
Framsókn
sem ber
ábyrgð á
kjörum aldr-
aðra og öryrkja.“
Höfundur er viðskiptafræðingur.
HVAÐ hefur hent minn gamla
góða Sjálfstæðisflokk? Nú hefur það
gerst að enginn þingmaður flokksins
né borgarfulltrúi í Reykjavík and-
mælir fyrirhuguðum virkjunarfram-
kvæmdum fyrir austan. Allir ráða-
menn flokksins virðast sáttir við að
ráðist verði á hálendi Íslands og þar
framkvæmd óbætanleg spjöll á við-
kvæmri náttúru landsins. Getur ver-
ið að í þessum hópi finnist enginn
sem vill spyrna við fótum? Áður fyrr
átti flokkurinn náttúruverndarmenn
eins og Birgi Kjaran á þingi, en nú
er þar enginn. Ekki einn einasti.
Eru allir þessir fulltrúar flokksins
virkilega steyptir í sama mót eða
þora þeir ekki að tjá sig. Hópurinn
er of stór til þess að raunverulegur
einhugur sé til staðar. Hvað veldur
þessu, er það ótti við æðsta vald
flokksins eða undirgefni við sam-
starfsflokk í ríkisstjórn eða einhvern
annan? Ég leita að skýringu á ein-
hug áhrifamanna Sjálfstæðisflokks-
ins. Er kominn arfi í flokkinn?
Jafnvel í mínu bæjarfélagi, Garða-
bæ, hefur sama fyrirlitningin á nátt-
úrunni ráðið ríkjum undir forystu
sjálfstæðismanna er þeir réðust á
Arnarnesvog þótt hann væri á skrá
Ramser-náttúruverndarsamtak-
anna. Ísland er aðili að þeim sátt-
mála. Einum verktaka var úthlutað
öllum lóðum Garðabæjar á svæðinu
án þess að hann þyrfti að greiða
gatnagerðargjöld til bæjarins.
Við höfum lög sem banna mönn-
um akstur utan vega svo þeir eyði-
leggi ekki ósnortna náttúru lands-
ins. Þeir sem brjóta þessi lög fá
sektir og birtar eru myndir í dag-
blöðunum af skemmdum sem öku-
tæki valda. Nú ætlar Alþingi sem
setti ofangreind lög að samþykkja
ný lög sem heimila mestu náttúru-
spjöll í sögu þjóðarinnar. Hvað er að
gerast?
Fyrir mörgum árum samþykkti
Alþingi að flytja mætti minka inn til
landsins. Allir vita um skaðann sem
minkurinn hefur valdið í náttúru Ís-
lands. Þá voru þingmenn líka, eins
og nú, að hugsa um „þjóðarhag og
lífskjör í landinu“ svo vitnað sé í um-
mæli ráðamanna um Alcoa. Mink-
urinn hefur ekki bætt lífskjörin. Al-
coa-framkvæmdirnar á Austfjörðum
geta auðveldlega orsakað verðbólgu.
Hvað verður þá um bætt lífskjör alls
almennings? 8% verðbólga mundi
hækka skuldir þeirra sem mest
skulda Íbúðalánasjóði um kr.
700.000, það yrði meðlag þeirra með
framkvæmdunum.
Það er von mín að Sjálfstæðis-
flokkurinn stuðli að því að allir Ís-
lendingar fái tækifæri til að tjá sig
um Kárahnjúkavirkjunina í þjóðar-
atkvæðagreiðslu þegar þingkosning-
ar verða í maí á þessu ári. Það yrði
farsæl lausn fyrir land og þjóð. Þjóð-
aratkvæðagreiðsla mundi firra al-
þingismenn frá þeim vafasama
gjörningi að samþykkja eyðilegg-
ingu á náttúru Íslands, ábyrgðin
yrði þá allra landsmanna ef atkvæð-
in féllu þannig.
Þjóðaratkvæði
um Kárahnjúka
Eftir Pétur
Björnsson
„Þjóðar-
atkvæða-
greiðsla í
maí í vor yrði
farsæl lausn
fyrir land og þjóð.“
Höfundur er fyrrverandi forstjóri
Vífilfells.
Dönsk
bókmenntakynning
Norræna húsinu,
laugardaginn, 1. febrúar, kl. 16-18
Rithöfundurinn Christina Hesselholdt les upp úr verkum
sínum.
Jens Lohfert Jørgensen og Lise Hvarregaard sendikennarar í
dönsku við Háskóla Íslands kynna nýjar danskar bókmenntir.
Sendiráð Danmerkur býður upp á léttar veitingar í hléinu.
Dagskráin er styrkt af Norrænu ráðherranefndinni -
Samstarfsnefnd um Norðurlandafræðslu erlendis.
Ókeypis aðgangur.
http://www.nordice.is/
AUGLÝSINGADEILD
netfang: augl@mbl.is eða sími 569 1111