Morgunblaðið - 31.01.2003, Blaðsíða 2

Samkvæmt kínversku stjörnuspek-
inni er ár Geitarinnar núna að hefj-
ast, ári Hestsins er lokið og það ár
kemur ekki aftur fyrr en eftir tólf ár.
Um hver áramót halda Kínverjar
svokallaða vorhátíð til þess að
fagna nýju ári – hátíð sem stendur í
hálfan mánuð og má segja að hún
hafi svipað gildi í þeirra huga og
jólahátíðin hjá Vesturlandabúum.
Það er ekki óalgengt að Vestur-
landabúar kunni skil á þeim tólf
merkjum sem kínverska stjörnu-
spekin stendur saman af, Rottan,
Uxinn, Tígurinn, Kanínan, Drekinn,
Snákurinn, Hesturinn, Geitin, Ap-
inn, Haninn, Hundurinn og Villi-
svínið – þótt ekki sé beint um
stjörnuspeki að ræða, því öll merkin
eru sótt í náttúruna, eins og flest
annað sem táknrænt er hjá Kínverj-
um. Og auðvitað á hvert merki sér
sögu og þegar kafað er undir aug-
ljósustu merkingu hvers merkis,
bætast við ótal nýjar sögur. Kínverj-
ar eiga sér óþrjótandi sagnabrunn.
Til þess að útskýra bakgrunn þann
og hefðir sem kínversku áramótin
byggja á, var leitað til þeirra Zhao-
huis Shi, annars sendiráðsritara, og
Mengs Qian, menningarfulltrúa í
Sendiráði Kína, sem góðfúslega út-
skýrðu söguna.
„Nian (Ár) var skrímsli sem bjó
djúpt niðri í sjónum. Í lok hvers árs
reis það upp úr hafinu í einn dag,
drap fólk og fénað og eyddi byggð-
um áður en það stakk sér aftur í
djúpin. Eitt þorpið sem „Nian“
réðist á og lagði í rúst á hverju ári
hét „Blóm Ferskjunnar“. Til þess
að draga úr skaðanum, tóku þorps-
búar sig til og komu sér í burtu
daginn áður en von var á skrímslinu
og sneru ekki aftur fyrr en það var
farið í burtu. Eitt árið, þegar þorps-
búar voru að undirbúa brottför sína
með allt sem lifandi var, kom gam-
all rauðklæddur maður til þorpsins.
Allir þorpsbúar reyndu að fá hann
til þess að yfirgefa þorpið með
þeim til þess að bjarga lífi hans, en
gamli maðurinn sagði þeim, bros-
andi og rólegur, að hann ætlaði sér
að verða um kyrrt í þorpinu. Allir
þorpsbúarnir, nema ein gömul
kona, yfirgáfu þorpið. Eftir að hafa
mistekist að fá gamla manninn til
þess að koma sér í burtu, ákvað
hún að verða um kyrrt með honum.
Rauður pappír og flugeldar
Þegar ljóta skrímslið kom um mið-
nættið, kættist það heldur við að
sjá að eitthvað af fólki hafði orðið
eftir í þorpinu. En mikil var undrun
þess þegar það sá að húsið var allt
baðað skærum ljósum og dyrnar
þaktar rauðum pappírsborðum. Það
nálgaðist dyrnar af varfærni en þeg-
ar það átti skammt eftir ófarið, byrj-
uðu flugeldar að springa allt í kring.
Skrímslið varð skelfingu lostið og
lagði á flótta.
Um morguninn sneru þorpsbúar
sorgmæddir aftur. En þegar þeir
sáu manninn og konuna á lífi,
breyttist sorg þeirra í undrun og
gleði. Konan sagði þeim hvað hafði
gerst. Fólkið varð svo glatt að það
klæddi sig í ný föt og fóru til vina
sinna og ættingja til þess að segja
þeim tíðindin.
Allar götur síðan hefur haldist sú
hefð að skreyta með rauðum pappír
með árituðum ljóðlínum, skjóta upp
flugeldum (ljós alla nóttina) og
heimsækja vini og ættingja á fyrsta
degi nýja ársins. Smám saman, í
aldanna rás, hafa fleiri hefðir festst
í sessi, til dæmis Drekalampadans-
inn og Ljónadansinn.“
Þegar þeir Zhaohui og Meng eru
spurðir hvort einhver munur sé á
hátíðarhöldunum eftir því hvaða ár
dýrahringsins sé að hefjast, segja
þeir svo ekki vera. „Við notum þessi
dýratákn til þess að lýsa fæðingar-
ári og þá að einhverju leyti karakt-
er. Geitin er til dæmis tákn fyrir
ögun og friðsemi. Í tilefni ársins er
gefið út frímerki og það má segja
að fólk hafi árið í huga, en það hef-
ur enga skírskotun út fyrir það.
Fyrir utan dýrin tólf, sem við tengj-
um jörðinni, eru líka tíu fyrirbæri
sem við tengjum himnunum og litið
er á sem stjörnur. Þessi fyrirbæri og
dýrin tólf eru notuð til þess að
reikna út tímann og virka sem
almanak.
Til forna notaði fólk dýrin tólf og
stjörnurnar tíu til þess að útskýra
leyndardómsfull atvik í tengslum
við loftslag, umhverfi og svo fram-
vegis og það reyndi að spá fyrir um
framtíðina. Innan þess ramma eru
vissir vísindalegir útreikningar, til
dæmis hvað okkur ber að gera fljótt
og hvað við ættum alls ekki að
gera, út frá náinni skoðun á and-
rúmslofti og oft náði þetta yfir
skærur úti í héruðum. Þetta gerum
við aldrei nú til dags og það er að-
eins lítill hluti þjóðarinnar sem hef-
ur einhverja trú á slíkri speki. Rétt
eins og Vesturlandabúar, lítum við
á spáspekina sem hverja aðra
skemmtun. Þegar þú spyrð í Kína
hvaða ár sé yfirstandandi, færðu
sama svar og hér á Íslandi; árið
2003.“
Endurfundir og von um
hamingju
Hverjar eru helstu hefðirnar sem til-
heyra nýju ári?
„Á nýárskvöldi safnast fjölskyldan
saman og borðar „dumplings“ sem
eru hveitibollur fylltar kjöti og
grænmeti. Í huga okkar tákna
dumplings endurfundi fjölskyldunn-
ar og því er það svo að það er sama
hversu langt fjölskyldumeðlimir eru
hver frá öðrum, þeir reyna ávallt að
komast heim og njóta hátíðarhald-
anna með fjölskyldunni. Fimmtán
dögum síðar snæðum við aftur
dumplings, en þeir eru aðeins öðru-
vísi. Þeir tákna von um að fjöl-
skyldumeðlimir njóti hamingju á
komandi ári og nái að sameinast
aftur á næstu vorhátíð.
Vorhátíðin er talin eiga upphaf sitt
á tímum Shang keisaraættarinnar
fyrir næstum 3.800 árum. Í lok
hvers árs færði keisarinn himnun-
um svínakjöt og annan búfénað að
gjöf, sem við köllum „fórn“ til þess
að biðja um blessun guðs.
Til forna skiptu matarhefðir meira
máli en í dag, en sumt hefur hald-
ist. Þegar fjölskyldan hittist á nýju
ári, eru alltaf dumplings og máltíð-
in verður alltaf að enda á fiski.
Fiskur þýðir afgangur og þú verður
alltaf að eiga afgang frá einu ári til
annars. Það er fleira táknrænt í
þeim réttum sem við borðum. Ef
við lítum til dæmis á „dumplings“
þá eru þeir hringlaga og tákna fjöl-
skylduna, þeir eru límkenndir sem
táknar að fjölskyldan standi saman
og í lok fimmtán daga hátíðarhald-
anna eru þeir sætir sem táknar
hlýju.
Hefðir breytast
Annars er það nú svo að nú til dags
að í stað þess að elda, er algengt
að stórfjölskyldan fari öll saman út
að borða á veitingahúsi. Það hefur
enginn tíma til þess að standa í
svona stóreldamennsku og við not-
um þessa daga meira til þess að
ferðast, bæði innan lands og utan.
Árið 2000 ferðuðust til dæmis tíu
milljónir Kínverja til útlanda og það
má segja að ferðalögin nái hámarki
á þessum tíma. Til Íslands komu
meira en þúsund Kínverjar frá meg-
inlandinu.
Það er ekki heldur leyfilegt að vera
með flugelda í stórborgum Kína í
dag. Það er alltof hættulegt, en úti á
landi er enn hægt að halda í þá
hefð. Í borgunum kaupir fólk í stað-
inn vissa tegund af blöðrum sem
það leggur á jörðina og stígur á til
að sprengja – til þess að fá það rétta
hljóð sem tilheyrir áramótunum.”
Þið talið um breytingar á hefðum
og ef einhver þjóð í heiminum hef-
ur gengið í gegnum miklar og
strangar breytingar á síðustu öld,
eru það Kínverjar. Engu að síður
virðist þjóðin hafa haldið ótrúlegri
sálarró og lífsspeki ykkar virðist
ósködduð.
„Við byggjum lífssýn okkar á heim-
speki Konfúsíusar, sem felur það í
sér að við erum mun hófstilltari
andspænis erfiðleikum en kannski
þekkist á Vesturlöndum. Við leggj-
um mikla áherslu á gagnkvæman
skilning og heildin skiptir meira
máli en einstaklingurinn, öfugt við
það sem gerist á Vesturlöndum. Eitt
atriði sem er mjög táknrænt fyrir
þetta er til dæmis sendibréf. Þegar
þú færð bréf frá einhverjum á Vest-
urlöndum, er nafnið þitt ritað fyrst,
síðan gatan, svo borgin, svo landið.
Hjá okkur er þetta öfugt. Fyrst kem-
ur landið, þá borgin, svo gatan og
að lokum nafn þess sem á að fá
bréfið.“
Þeir Zhaohui og Meng eru sammála
um það að samkvæmt kínverskum
hefðum er hroki talinn einn versti
lösturinn: „Í Kína er sagt: Ef þú ert
hrokafullur, mun þér á endanum
mistakast, en ef þú ert hógvær,
muntu ná árangri. Á Vesturlöndum
er oft litið á hógværð sem veikleika
og það vill gleymast að maður sem
er hógvær í samskiptum, er það
vegna þess að hann þekkir sinn
innri styrk. Það er ekki alltaf allt
sem sýnist. Hógværðin er eins og
vatnið, sem getur verið milt og kyrrt
á yfirborðinu – en eins og við segj-
um, þá er vatn sterkasta afl á jörð-
inni.“
Í upphafi var
Árið skrímsli
Kína er einn óþrjótandi brunnur þjóðsagna og
ævintýra og það er fátt sem ekki á sér sögu um
upphaf. Þeir Zhaohui Shi, annar sendiráðsritari,
og Meng Qian, menningarfulltrúi í Sendiráði Kína
á Íslandi, segja frá tilurð Nýársins og vorhátíðinni
sem því fylgir og stendur í fimmtán daga.
Zhaohui Shi annar sendifulltrúi og Meng Qian menningarfulltrúi
í Sendiráði Kína á Íslandi.
Ævintýraferð á ári geitarinnar:
MEÐ KÍNAKLÚBBI UNNAR
TIL KÍNA
23 daga ferð, 8. - 30. maí 2003.
Víðförlasta ferð Kínaklúbbsins, hingað til.
Farið verður til Beijing, Xian, Shanghai, Chongqing,
Guilin, Yichang, Wuhan og Suzhou. Siglt verður um
gljúfrin þrjú í Jangtze fljóti, siglt eftir Li ánni og
farið eftir Keisaraskurðinum. Gengið á Kínamúrinn
- að sjálfsögðu!
Heildarverð kr. 350 þúsund. ALLT innifalið.
Uppl. gefur Unnur Guðjónsdóttir
s. 551 2596 og 868 2726
Vefsíða: www.simnet.is/kinaklubbur
Í tilefni nýársdagsins, núna
1. febrúar, fagnar Kínaklúbburinn ári
geitarinnar í Ráðhúsi Reykjavíkur kl.
16.00. Unnur mun sýna skyggnur frá
Kína, ásamt dansi frá Yunnan héraði.
Allir velkomnir!
Kínverskur
veitingastaður
Stofnaður 1987
Nýbýlavegi 20, Kópavogur.
Sími 554 5022 - Heimsendingarþjónusta
Veitingasalur
fyrir 50 manns.
Súpa dagsins og fjórir réttir
• Borðað á staðnum Kr. 1.390 á mann.
• Heimsent Kr. 1.390 á mann. Lágmark fyrir tvo.
• Sækið sjálf og takið með heim Kr. 1.250 á mann.