Morgunblaðið - 01.02.2003, Blaðsíða 43

MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 1. FEBRÚAR 2003 43
✝ Þórdís PálínaEinarsdóttir
fæddist á Höfða í
Vopnafirði 17. maí
1908. Hún lést í
Hulduhlíð, dvalar-
heimili aldraðra á
Eskifirði, 25. janúar
síðastliðinn. Þórdís
Pálína var yngsta
barn hjónanna Ein-
ars Pálssonar og
Guðnýjar Benedikts-
dóttur. Einar og
Guðný voru Skaft-
fellingar sem bjuggu
tímabundið á Vopna-
firði en fluttust árið 1910 til Eski-
fjarðar þar sem þau eignuðust
sitt framtíðarheimili. Hálfsystkini
Þórdísar Pálínu voru Auðbjörg
Brynjólfsdóttir og Páll Einarsson,
alsystkini hennar voru Ragnhild-
ur Rannveig, Benedikt, Sigurlaug
Stefanía, Jóhanna Borghildur,
Þorsteinn, Sveinn Mikael og
Brynjólfur.
Hinn 27. maí 1928 giftist Þórdís
Pálína Páli Guðnasyni frá Vöðl-
um í Vöðlavík, d. 28. október
1977. Þau bjuggu í nokkur ár í
Vöðlavík en fluttust
árið 1934 til Eski-
fjarðar og keyptu
bernskuheimili Þór-
dísar Pálínu en þar
átti hún sitt heimili
frá árinu 1914 til
dánardags, að und-
anskildum árunum í
Vöðlavík. Undanfar-
in ár dvaldist Þórdís
Pálína í Hulduhlíð,
dvalarheimili aldr-
aðra á Eskifirði, og
naut þar góðrar
umönnunar. Þórdís
Pálína og Páll eign-
uðust fimm börn. Þau eru Anna f.
28. september 1929, hún á tvö
börn, sex barnabörn og fimm
barnabarnabörn; Brynjólfur, f. 8.
maí 1931; Guðný Ragnhildur, f.
21. júlí 1934, hún á fjögur börn og
ellefu barnabörn; Þórunn, f. 7.
mars 1939, hún á eina dóttur og
fimm dótturdætur; og Rannveig,
f. 23. febrúar 1947, hún á þrjú
börn.
Útför Þórdísar Pálínu fer fram
frá Eskifjarðarkirkju í dag og
hefst athöfnin klukkan 14.
Amma mín var lágvaxin kona, fé-
lagslynd, glettin og spaugsöm en ör í
skapi, hún hafði stórt og hlýtt
hjarta, henni þótti mjög vænt um
fjölskylduna sína og frændgarðinn
allan, henni þótti líka vænt um
tengdafólkið sitt, nágrannana,
vinnufélagana og samferðafólkið yf-
irleitt.
Amma vann árum saman í „hrað-
inu“ og gegndi þar trúnaðarstörfum,
hún vann líka mikið að verkalýðs-
málum og var lengi formaður Verka-
kvennafélagsins Framtíðar á Eski-
firði, hún sat mörg Alþýðusam-
bandsþing og var árið 1977 kjörin
heiðursfélagi verkamannafélagsins
Árvakurs.
Ömmu féll aldrei verk úr hendi,
hún hafði gaman af að sauma föt,
hún saumaði mikið á sjálfa sig og
okkur barnabörnin og handbragðið
var til fyrirmyndar. Hún heklaði líka
mikið. Yrði hún vör við að sér hefðu
orðið á smávægileg mistök hikaði
hún ekki við að rekja upp margra
daga vinnu og byrja upp á nýtt því
óaðfinnanlegt skyldi stykkið verða.
Ég heyrði ömmu stundum segja
að sér leiddist þetta eilífa matar-
stúss en ekki sveikst hún um og hafi
einhvern tíma komið fyrir að ekki
var heit máltíð á hennar borðum á
slaginu kl. 12.00 og 19.00 hefur or-
sökin verið óviðráðanleg.
Ung að árum réð amma sig til
sveitastarfa að Vöðlum í Vöðlavík.
Það var mikið gæfuspor fyrir hana
því hún krækti í einn bóndasoninn á
bænum, hann Pál. Þau voru sam-
hent hjón þótt ekki væru þau lík,
hvorki í útliti né skapferli, hann með
hærri mönnum, rólegur, yfirvegaður
og heimakær, hún lágvaxin og nett,
félagslynd og ör í skapi en vinnu-
semina, réttlætiskenndina og heið-
arleikann áttu þau sameiginlega.
Fyrstu hjúskaparárin bjuggu afi
og amma í Vöðlavík en félagslynda
kaupstaðarstúlkan fann sig ekki í
sveitinni og heimakæri bónasonur-
inn taldi ekki eftir sér að flytja með
henni á mölina.
Ömmu þótti mjög vænt um húsið
sitt sem var hennar heimili nær
samfellt í 89 ár, foreldrar hennar
létu byggja húsið og fyrir þau var
það mun meira en bara heimili, það
var fastur samastaður fyrir fjöl-
skyldu sem hafði á erfiðum tímum
þurft að hrekjast landshluta á milli.
Ég kveð ömmu mína með miklum
söknuði, ég veit hvað henni þótti
vænt um mig og ég vona að hún hafi
vitað hvað mér þótti vænt um hana.
Þórdís Pála.
Á borðinu fyrir framan mig stend-
ur mynd af tveimur eskfirskum
stúlkum tekin árið 1922. Sú yngri er
vinstra megin og stendur. Hún er 14
ára, flatbrjósta, ósköp sakleysisleg á
svip og hátíðleg alvara í öllu yfir-
bragði hennar eins og títt er á göml-
um myndum af fólki sem var að
„sitja fyrir“ í fyrsta sinn og vissi
ekki nema þetta kynni að verða í
eina skiptið á ævinni; klædd ljósum
kjól úr smárósóttu efni, skiptum í
tvennt: pils og hálferma blússu með
mjóu belti úr sama efni; hárið er
ókrullað, skipting í vinstri vanga,
sléttgreitt aftur. Þetta er smáfríð
stúlka og ábyrgðarfull að sjá. Hin er
18 ára og til muna konulegri, komin
með þrýstinn barm og öll umfangs-
meiri en hin; hún situr með hægri
hönd á hné og leggur vinstri höndina
yfir úlnliðinn á þeirri hægri; klædd
stutterma dökkum kjól með ljósum
doppum; brjóstnál en ekki aðrir
skartgripir sýnilegir. Hún horfist
djarfmannleg í augu við myndavél-
ina. Hún skiptir vinstra megin eins
og hin og hefur brugðið bylgjujárni í
vangalokkana báðum megin. Lagleg
stúlka og einarðleg. Ég fékk þessa
mynd að gjöf fyrir nokkrum árum
og fylgdi með að móðir mín hefði
saumað kjólana báða og gefið stúlk-
unum.
Þetta eru konurnar sem næst
móður minni höfðu af mér mestan
vanda árið sem ég ekki svaf og raun-
ar lengi eftir það. Hin eldri er Jó-
hanna Magnúsdóttir systkinabarn
við föður minn, sú yngri Þórdís Ein-
arsdóttir móðursystir mín.
Þessi barngæsla hefur í sögunni
verið talin með erfiðustu verkum
sem mætt hafa á austfirskum konum
fyrr og síðar. En ekki varð þeim
frænkum mínum varanlega meint af,
því Jóhanna varð tæplega 92 ára og
núna á dögunum féll Dísa frá komin
hátt á nítugasta og fimmta ár.
Ég man að vonum ekkert eftir
þessu ónæðissama vökuári sem var
fyrsta ár ævi minnar. Elsta atvik
sem ég man úr skiptum okkar Dísu
frænku er frá vorinu 1927. Við átt-
um þá heima á Mjóeyri rétt utan við
þorpið, Dísa orðin 19 ára og í ein-
hvers konar lausavist hjá systur
sinni. Ég var ákaflega útsækinn á
þessum aldri, en það hét á máli full-
orðinna „að stelast að heiman“. Eitt
sinn sem oftar gerði ég tilraun til að
komast óséður inn í bæ en sást til
mín úr eldhúsglugganum og Dísa
send af stað að stöðva fangann á
flóttanum.
Þegar ég er kominn inn í miðja
Mjóeyrarvík verður mér litið um öxl,
sé óvin nálgast á hlaupum og tek til
fótanna en geld þess hve klofstuttur
ég var, svo óðfluga dregur saman
með okkur Dísu. Nú voru góð ráð
dýr. En mér vill það til happs að ég
er á hnéháum gúmmístígvélum sem
ég hafði nýlega eignast. Þegar sýnt
var að ég yrði bráðlega gripinn óð ég
út í sjó eins djúpt og stígvélin leyfðu.
Dísa var á lágskóm, gott ef ekki
sauðskinnsskóm, svo ég þóttist held-
ur en ekki vel settur og horfðist ögr-
andi í augu við hana. Hún skipaði
mér að koma í land, en mér datt vit-
anlega ekki í hug að veikja vígstöðu
mína með því. Þannig stóðum við um
stund, ég vígreifur, Dísa vandræða-
leg eins og hún væri að hugsa hvað
væri nú til ráða. En allt í einu gerir
hún það sem mér hafði síst dottið í
hug að byndi enda á draum minn um
bæjarferðina: stökk út í sjóinn, þreif
í öxlina á mér og dró mig í land.
Segir ekki Steinarr skáld að í
draumi sérhvers manns sé fall hans
falið? Ég varð svo hissa og skömm-
ustulegur að ég fór ekki einu sinni
að grenja, heldur leyfði Dísu að leiða
mig heim í hlað að 15 krökkum Mjó-
eyrar ásjáandi.
Skömmu eftir að þessi atburður
gerðist réðst Dísa kaupakona að
Vöðlum í Vöðlavík og varð henni ör-
lagarík heimanför, því að þar kynnt-
ist hún mannsefni sínu, Páli Guðna-
syni, stórmyndarlegum öðlingi. Þau
hófu búskap að Vöðlum en fluttust
1934 til Eskifjarðar og þar stóð
heimili þeirra upp frá því til æviloka.
Foreldrar hennar Guðný Benedikts-
dóttir og Einar Pálsson höfðu árið
1914 reist sér lítið hús útá Hlíðar-
enda og búið þar síðan, seinustu árin
ásamt Brynjólfi syni sínum. En nú
var Brynjólfur og fjölskylda hans
nýflutt búferlum til Vestmannaeyja,
svo að íbúð þeirra stóð auð og í
henni settust Dísa og Páll að. Einar
afi var þá orðinn 75 ára og amma
Guðný að nálgast sjötugt. Þeim var
ómetanleg ellistoð að fá ungu hjónin
í húsið til sín. Megum við niðjar
þeirra vera Dísu og Páli eilíflega
þakklát fyrir hve vel þau reyndust
gömlu hjónunum til hinstu stundar.
Það var fyrir tveimur árum að ég
fór í heimsókn til Dísu sem þá var
orðin vistmaður í Hulduhlíð.
„Hvernig líður þér, Dísa mín?“
spurði ég.
„Bærilega,“ sagði hún, „ég er ekk-
ert farin að stirðna, og það á ég því
að þakka hve mikið ég þurfti að
hlaupa á eftir þér þegar þú varst lít-
ill. Nú er ég ákveðin í að verða
hundrað ára.“ Þetta var ekkert frá-
leit bjartsýni, því Steinunn móður-
systir hennar fyllti öldina og aðeins
betur. En svona fór nú þetta, að
þrátt fyrir góða þjálfun hjá mér
tókst þeim gamla þrjóti sem aldrei
þreytist að ná henni fyrr en hún
hugði. Og sú kemur tíð að hann veð-
ur út í til að þrífa í öxlina á mér og
þá dugir ekkert minna en vöðlur.
Dísa hefur nú kvatt síðust af tíu
systkinum að réttu hæfi því hún var
þeirra yngst. Hún skilaði ævistarfi
sínu með sæmd. Blessuð sé minning
hennar.
Einar Bragi.
Fallin er frá í hárri elli móður-
systir mín Þórdís Einarsdóttir, síð-
ust af tíu börnum Einars Pálssonar
og Guðnýjar Benediktsdótttur. Þór-
dís fluttist til Eskifjarðar frá Vopna-
firði tveggja ára gömul með foreldr-
um sínum og tveim systkinum,
Borghildi móður minni, sem þá var
tólf ára, og Brynjólfi, sjö ára. Hin
börnin þurftu foreldrar hennar að
láta frá sér eftir að þau voru hrakin
úr Suðursveit.
Dísa ólst svo upp á Eskifirði hjá
foreldrum sínum. Eftir að Borghild-
ur systir hennar gifti sig og stofnaði
heimili var hún mikið hjá henni og
passaði okkur systkinin þangað til
hún sjálf gifti sig. Hún réð sig, ung
stúlka, í kaupavinnu út í Vöðlavík.
Þar kynntist hún manninum sínum
Páli Guðnasyni, miklum sæmdar-
manni. Þau hófu búskap á Vöðlum
þar sem Páll var uppalinn og bjó
ásamt systkinum sínum og gömlum
föður. Líka voru á heimilinu tvö
systkinabörn hans. Dísa settist inn í
þetta heimili og þar fæddust tvö
elstu börnin hennar við erfiðar að-
stæður. Dísa undi sér aldrei í Vöðla-
vík og þegar Brynjólfur bróðir
hennar flutti til Vestmannaeyja 1933
keyptu þau af honum húsið sem hún
hafði alist upp í og fluttu á Eski-
fjörð. Á loftinu bjuggu foreldrar
hennar og var það mikið lán fyrir
þau að fá ungu hjónin í húsið og þau
voru þeim hjálpleg í ellinni. Þarna
átti Dísa heima þar til hún gat ekki
lengur, heilsunnar vegna, séð um
heimili og flutti þá í Hulduhlíð, dval-
arheimili aldraðra á Eskifirði.
Framan af vann Dísa heima á
heimilinu eins og flestar húsmæður
hér á Eskifirði á þeim tíma, enda
nóg að starfa að koma upp fimm
börnum, sauma og prjóna allan fatn-
að á fjölskylduna og heyja handa
kúnni og hirða hana. Svo bættist lít-
ill sólargeisli við á heimilinu, dótt-
urdóttir hennar og nafna, Þórdís
Pála, sem hefur verið ömmu sinni
mikill gleðigjafi og hjálparhella.
Dísa fór að vinna í Hraðfrystihúsi
Eskifjarðar 1953 og vann þar í 20 ár,
lengi í eftirlitinu. Þá lét hún sig ekki
muna um að ganga tvisvar á dag ut-
an af Hlíðarenda og inn í frystihús
og til baka en seinni árin var farið að
keyra fólkið. Dísa var stéttvís kona
og vann með þeim sem börðust fyrir
bættum kjörum launafólks. Hún var
í Verkakvennafélaginu Framtíð og
formaður þess frá 1962 þar til það
var lagt niður og og sameinaðist
Verkamannafélaginu Árvakri 1971.
Í sameinaða félaginu var Dísa gerð
að heiðursfélaga. Hún sat mög Al-
þýðusambandsþing. Líka starfaði
hún í Kvenréttindafélagi Eskifjarð-
ar meðan það var til. Hún var mjög
virk í báðum þessum félögum.
Þótt það kæmi mér ekki á óvart
að frænka mín færi að kveðja þenn-
an heim þá stakk það mig sárt í
hjarta þegar mér var sagt að hún
væri dáin.
Við Hilmar minnumst hennar með
þakklæti sem okkar tryggasta heim-
ilisvinar. Örlát var hún og hafði un-
un af að gefa. Nutum við þess sem
og börn okkar og barnabörn og allt
hennar skyldulið.
Börnum hennar, barnabörnum og
öðrum ástvinum sendi ég innilegar
samúðarkveðjur.
Sigrún Sigurðardóttir.
ÞÓRDÍS PÁLÍNA
EINARSDÓTTIR
Við kynntumst sem unglingar, eins
og gerist og gengur, þegar við hitt-
umst á böllum eða við önnur tæki-
færi og urðum fljótt ágætis kunn-
ingjar. Við brölluðum margt á
þessum árum og lentum í ýmsum
eftirminnilegum ævintýrum sem
gaman var að rifja upp seinna. Eins
og ósjálfrátt þróaðist þessi kunn-
ingsskapur okkar Mumma upp í
vináttu sem aldrei hefur fallið
skuggi á.
Mummi var elstur í hópi sex
systkina. Þegar ég kynntist Guggu
systur hans og við fórum að búa
saman, sá ég fljótt að hann var góð-
ur „stóri bróðir“. Þau, elstu systk-
inin, voru ákaflega samrýnd og
hann tók mér vel sem verðandi
mági.
Mesta happ í lífi Mumma var
þegar hann fór til Keflavíkur og
kynntist henni Siggu sinni, þessari
elskulegu konu, sem hann svo gift-
ist árið 1971. Fyrstu árin bjuggu
þau í Keflavík en fluttu til Horna-
fjarðar 1980 og byggðu sér ein-
býlishús. Fjölskyldan stækkaði
fljótt svo það var marga munna að
metta. Þá kom sér vel að húsbónd-
inn var duglegur að stunda sjóinn
og dugnað hefur Mumma aldrei
skort. Þrátt fyrir að börnin yrðu
fimm, öll fjörug og fyrirferðarmikil,
sást aldrei fis á heimilinu, það sá
húsmóðirin um, því þrifnari kona en
hún Sigga finnst varla á jarðríki.
Mummi var góður heimilisfaðir og
þau hjónin samhent í að skapa gott
og fallegt heimili fyrir sig og börn
sín.
Eftir að við Mummi gerðumst
virðulegir heimilisfeður var öllu
meiri ró yfir kunningsskap okkar
heldur en á unglingsárunum. Síð-
ustu árin löbbuðum við hjónin
stundum til Mumma og Siggu, eða
þau til okkar, til að spjalla yfir
kaffibolla. Það var alltaf gaman að
spjalla við þau og alltaf um nóg að
tala. Þó að starfsvettvangur okkar
Mumma væri gjörólíkur og áhuga-
málin líka, höfðum við alltaf nóg að
tala um. Mummi hafði ákveðnar
skoðanir á flestum hlutum, lét þær
ópart í ljós og hafði gaman af að
rökræða. Þá hló hann annað slagið
sínum stutta lága hlátri og brosti
þess á milli. Reyndar var Mummi
oftast brosandi og ég minnist þess
ekki að ég sæi hann skipta skapi.
Þegar ég hugsa til baka finnst mér
að þessar notalegu heimsóknir okk-
ar hefðu mátt vera þéttari. Ég
sakna þeirra stunda virkilega.
Ég og fjölskylda mín sendum
Siggu, börnum, tengdabörnum og
barnabörnum innilegar samúðar-
kveðjur og vonum að sá sem öllu
ræður styðji þau og styrki í sorg-
inni.
Sigurður Örn Hannesson.
Með nokkrum fátæklegum orð-
um vil ég minnast frænda míns og
vinar, Guðmundar Sigurðssonar,
eða Mumma eins og hann var alltaf
kallaður. Við Mummi kynntumst
þegar móðir mín, föðursystir
Mumma, fór með mig í heimsókn
frá Eskifirði á sínar gömlu heima-
slóðir að Skálafelli í Suðursveit, þar
sem Mummi ólst upp ásamt systk-
inum sínum. Í sveitinni var sumar
og sól og í nógu að snúast og það er
mér enn í fersku minni hvað þessi
frændi minn var stór og sterkur og
hvað hann kunni vel til allra verka.
Hann var greinilega mikill fjörkálf-
ur, hvers manns hugljúfi og í miklu
uppáhaldi hjá ömmu, sem nánast
sló eign sinni á strákinn. Krakk-
arnir á bænum litu upp til Mumma
og kunnu því vel að láta hann ráða
ferðinni í leik og starfi.
Nokkrum árum síðar, þegar
Mummi og fjölskylda hans voru
flutt úr sveitinni og til Hafnar í
Hornafirði bjó ég á heimili foreldra
hans og systkina vetrarlangt og
gekki í unglingaskóla á Höfn.
Mummi var þá orðinn háseti á afla-
skipinu Gissuri hvíta, en á línuver-
tíðinni var hann í landi og beitti og
á þeim tíma vorum við herbergis-
félagar á Skólabrú. Haft var á orði
að Mummi væri fljótastur allra sjó-
manna á Hornafirði að beita línu og
ljóst að hann var mjög eftirsóttur í
skiprúm af útgerðarmönnum á
Höfn, sem vel kunnu að meta ungan
og duglegan sjómann. Þennan vet-
ur höfðum við frændurnir mikið
saman að sælda og ég fékk að kynn-
ast því hversu ljúfur og góður
drengur hann var. Ég leit upp til
Mumma og var montinn af því að
eiga hann að vini, en verst þótti mér
að vera fjórum árum yngri og geta
ekki verið með honum á sjó.
Minning mín um Mumma er fyrst
og fremst bernskuminning, en þrátt
fyrir það er myndin af honum í hug-
anum afar skýr. Hár og grannur,
dökkhærður strákur með stríðnis-
glampa í augum og hvers manns
hugljúfi, það var Mummi og þannig
mun ég alltaf minnast hans.
Ég sendi Siggu og börnunum,
barnabörnum, systkinum og öðrum
ættingjum mínar innilegustu sam-
úðarkveðjur og vona að fögur minn-
ingin um góðan dreng lini sorgina
og veiti ykkur öllum styrk.
Benedikt Sveinsson.
AFMÆLIS- og minningar-
greinum má skila í tölvupósti
(netfangið er minning@mbl.is,
svar er sent sjálfvirkt um leið
og grein hefur borist) eða á
disklingi. Ef greinin er á disk-
lingi þarf útprentun að fylgja.
Nauðsynlegt er að tilgreina
símanúmer höfundar og/eða
sendanda (vinnusíma og heima-
síma). Ekki er tekið við hand-
skrifuðum greinum.
Um hvern látinn einstakling
birtist ein aðalgrein af hæfi-
legri lengd á útfarardegi, en
aðrar greinar séu um 300 orð
eða 1.500 slög (með bilum) en
það eru um 50 línur í blaðinu (17
dálksentimetrar). Tilvitnanir í
sálma eða ljóð takmarkast við
eitt til þrjú erindi. Einnig er
hægt að senda örstutta kveðju,
HINSTU KVEÐJU, 5–15 lín-
ur, og votta virðingu án þess að
það sé gert með langri grein.
Greinarhöfundar eru beðnir að
hafa skírnarnöfn sín en ekki
stuttnefni undir greinunum.
Frágangur
afmælis- og
minningargreina