Morgunblaðið - 03.02.2003, Blaðsíða 13
Kólumbía var 20 ára gömul og þær raddir heyrast nú
að of lengi hafi verið treyst á gamla hönnun
GEIMFERJUR Bandaríkja-
manna hafa verið mun lengur í
notkun en ráð var fyrir gert í upp-
hafi. Eftir því sem árin hafa liðið
hefur flotinn látið á sjá og um leið
hafa áhyggjur manna af öryggi
áhafna farið vaxandi.
Eldsneytisleiður hafa lekið,
hurðir hafa skekkst, skellir og
blettir hafa myndast, meira að
segja hafa fuglar skaddað geim-
ferjurnar.
Geimferjuflotinn er orðinn 22
ára gamall. Þar með er nýtingar-
tíminn orðinn tvöfalt lengri en
hönnuðir geimferjunnar gerðu ráð
fyrir í upphafi. Svo langt er liðið frá
því að ferjurnar voru smíðaðar að
sumir hlutir í þær eru nú ófáan-
legir. Fyrir hefur komið að tækni-
fræðingar hafa þurft að leita að
varahlutum á Netinu.
Á sama tíma hefur bandaríska
geimvísindastofnunin, NASA,
þurft að sætta sig við minni fjár-
veitingar en áður. Þetta hefur m.a.
haft í för með sér að færri menn
sinna nú viðhaldi en áður. Nú vinna
um 1.800 manns við viðhald en þeir
voru rúmlega 3.000 um miðjan
síðsta áratug.
Kólumbía var elsta og þyngsta
geimferja Bandaríkjamanna. Þótt
sérfræðingar segi að enn sé of
snemmt að fullyrða um orsakir
harmleiksins á laugardag hafa tals-
menn NASA jafnan lagt áherslu á
að ferjurnar séu ekki orðnar of
gamlar. Og nú sem jafnan áður sé
allt gert til að tryggja öryggi geim-
faranna. Yfirmaður geimferjuáætl-
unar NASA, Ron Dittemore, sagði
á laugardag að geimferjur Banda-
ríkjamanna væru allar í mjög góðu
ástandi. Hann kvaðst ekki telja að
aldur geimferjunnar Kólumbíu
hefði verið orsakavaldur í slysinu.
Geimferjurnar áttu að geta farið
í hundrað ferðir hver. Kólumbía
var í sinni 28. ferð þegar hún fórst
á laugardag. Hins vegar er ekki
vitað með vissu hversu lengi má í
raun gera ráð fyrir því að hver
geimferja endist. Sannkallaðir
ógnarkraftar verka á þær þegar
þeim er skotið á loft og þegar þær
koma inn í gufuhvolf jarðar á
margföldum hraða hljóðsins.
Þar sem ekkert benti til þess að
vilji væri fyrir því að sett yrði sam-
an ný geimáætlun ákvað NASA að
treysta áfram á geimferjurnar.
Ákveðið var að endurnýja ferjurn-
ar og sögðu talsmenn NASA að
með því móti gætu flotinn verið í
notkun „fram til 2012 og lengur“.
Fram hafði komið það mat að ferj-
urnar yrði unnt að nota allt til árs-
ins 2020.
Kólumbía var fyrsta geimferjan
sem fór á braut um jörðu. Það var
árið 1981. Þar sem hún var elsta
ferjan íhugaði NASA að taka hana
úr notkun. Hún var auk þess eina
geimferjan sem hönnunar sinnar
vegna gat ekki flutt áhafnir og
búnað til Alþjóðlegu geimstöðvar-
innar (ISS). Um tíma íhugaði
NASA að selja geimferjuna en
áhuginn reyndist lítill. Upp kom og
sú hugmynd að breyta geimferj-
unni og leggja hana við Alþjóðlegu
geimstöðina. Hún yrði þá höfð þar
til taks ef áhöfnin þyrfti skyndilega
að yfirgefa geimstöðina.
Svo fór að lokum að NASA
ákvað að endurnýja Kólumbíu. Það
verkefni tók alls 18 mánuði og
kostaði meira en 70 milljónir
Bandaríkjadala. Geimferjan var í
raun endursmíðuð og sögðu starfs-
menn NASA að Kólumbía væri í
senn „elsta og nýjasta“ geimferjan
í flotanum. Ýmsir hafa þó haft efa-
semdir um réttmæti þess að end-
urnýja þennan búnað. „Það eru
takmörk fyrir því hversu oft má
endurnýja 40 ára gamla hönnun,“
segir þingmaðurinn Dana Rohra-
bacher sem á sæti í geimnefnd
Bandaríkjaþings. „Vera kann að
tími okkar hafi verið runninn út
vegna þess að við nýttum okkur
gamla tækni,“ bætir hún við.
Fleiri hafa tekið í svipaðan
streng. „Geimferjan er ekkert frá-
brugðin bílnum þínum,“ sagði einn
sérfræðingur sem rætt var við. „Ef
þú keyrir um í bíl frá 1981 er aug-
ljóst að þú þarf að leggja meira á
þig til að halda honum gangandi en
ef þú ættir nýjan bíl.“
Gamall geimferjufloti
The Los Angeles Times.
’ Vera kann aðtími okkar hafi
verið runninn út
vegna þess að við
nýttum okkur
gamla tækni. ‘
ERLENT
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 3. FEBRÚAR 2003 13
HERMENN úr bandaríska þjóð-
varðliðinu vakta brot úr Kólumb-
íu, sem féllu til jarðar í bænum
Nacogdoches í Texas. Hefur fólk
verið varað við að snerta á þess-
um brotum vegna hættu á, að þau
geti verið geislavirk. Fjölmennar
her- og lögreglusveitir vinna nú
að því að safna þeim saman og
verður það mikið verk þar sem
þau er að finna á víðáttumiklu
svæði í tveimur ríkjum, Texas og
Louisiana.
AP
Brot úr
Kólumbíu
GEORGE W. Bush, forseti Banda-
ríkjanna, minntist í fyrradag geimfar-
anna sjö klökkri röddu og lofaði þá
fyrir „fyrir hugrekki og hugsjónir“.
Sagði hann, að þeir hefðu vitað, að
hver einasta geimferjuferð væri
hættuför, sem nú hefði endað með
skelfilegum hætti. Sagði Bush, að
þrátt fyrir þetta áfall yrði geimferða-
áætlunum Bandaríkjanna haldið
áfram.
„Kólumbía fórst. Enginn komst lífs
af,“ sagði Bush í sjónvarpsávarpi til
þjóðar sinnar. „Sá, sem skapaði
stjörnurnar, þekkir líka nöfn þeirra
sjö manna, sem við syrgjum í dag.“
Sean O’Keefe, yfirmaður NASA,
bandarísku geimvísindastofnunar-
innar, færði Bush fréttirnar af slysinu
strax og ljóst var hvað hafði gerst en
Kólumbía átti að lenda í Flórída
klukkan 9.16 á laugardagsmorgun.
Var það fyrsta verk forsetans að ræða
við fjölskyldur geimfaranna sjö.
„Ég vildi, að ég gæti verið með
ykkur á þessari erfiðu stund, huggað
ykkur og grátið með ykkur,“ sagði
Bush en aðstandendur geimfaranna
voru samankomnir í Flórída þar sem
þeir höfðu ætlað að fagna ástvinum
sínum við komuna.
„Öll þjóðin syrgir með ykkur. Þess-
ir menn og konur gengu óhikað til
móts við hættuna í þágu alls mann-
kyns. Við söknum þeirra sárt og
minnumst hugrekkis þeirra og hug-
sjóna.“
Öll bandaríska þjóðin er sem lömuð
vegna slyssins, sem er þriðja stór-
slysið í sögu bandarískrar geimkönn-
unar. Í gær og fyrradag voru fánar í
hálfa stöng um allt landið og Bush
hefur fyrirskipað, að ekkert verði til
sparað við að safna saman leifum
geimferjunnar, sem dreifðust yfir tvö
ríki, Texas og Louisiana.
„Öll þjóðin syrgir“
Washington. AP.
KÓLUMBÍU-slysið kann að hafa í för
með sér að töf verði á frekari upp-
byggingu Alþjóðlegu geimstöðvar-
innar (ISS). Sumir sérfræðingar telja
að mörg ár kunni að líða þar til
Bandaríkjamenn taka geimferjur aft-
ur í notkun.
Sérfræðingar segja ljóst að mann-
aðar geimferðir leggist nú af um hríð,
hið minnsta. Þeir leggja hins vegar
áherslu á að geimfararnir þrír sem nú
eru í Alþjóðlegu geimstöðinni séu
ekki í hættu en bandarískar geimferj-
ur hafa verið notaðar til að flytja
þangað áhafnir og vistir. Þar eru nú
tveir Bandaríkjamenn og einn Rússi.
„Þeir eru ekki fastir í stöðinni og ef
þörf er á er unnt að koma þeim til
jarðar með rússnesku Soyuz-geim-
fari,“ sagði Lionel Suchet, háttsettur
embættismaður við frönsku geimvís-
indastofnunina CNES. Rússnesk
þriggja manna Soyuz-geimflaug er
ævinlega höfð til taks við Alþjóðlegu
geimstöðina til að unnt reynist að
flytja geimfarana burt skapist neyð-
arástand um borð.
Til stóð að geimfararnir þrír, Rúss-
inn Nikolaí Búdarín og Bandaríkja-
mennirnir Ken Bowersox og Don Pet-
it kæmu til jarðar 1. mars með
geimferjunni Atlantis. Nú hefur
bandaríska geimvísindastofnunin,
NASA, aflýst öllum geimferðum þar
til að rannsókn á Kólumbíu-slysinu
hefur leitt í ljós hvað fór úrskeiðis á
laugardag þegar geimferjan splundr-
aðist við það að koma inn í gufuhvolf
jarðar. Geimfararnir hafa birgðir sem
nægja munu þeim fram í júnímánuð,
að því er fram kom í máli talsmanns
NASA.
Lionel Suchet segir að verði langt
hlé á mönnuðum geimferðum í kjölfar
Kólumbíu-slyssins sé sýnt að frekari
uppbygging Alþjóðlegu geimstöðvar-
innar tefjist. Stefnt var að því að ljúka
því verki árið 2006. Rússneska frétta-
stofan Ítar-Tass hafði eftir Sergeij
Gorbúnov, yfirmanni geimferðaáætl-
unar Rússlands, að ljóst væri að mörg
ár liðu þar til Bandaríkjamenn hæfu á
ný að skjóta geimferjum á loft.
Tveggja ára hlé varð á slíkum ferðum
eftir Challenger-slysið 28. janúar
1986 er sjö geimfarar fórust í flugtaki.
Haft var og eftir ónefndum rúss-
neskum geimvísindamanni að líklegt
væri að mönnuðum geimferðum yrði
hætt í kjölfar Kólumbíu-slyssins.
Gera mætti ráð fyrir því að geimfar-
arnir þrír í Alþjóðlegu geimstöðinni
yrðu látnir snúa til jarðar en ný áhöfn
yrði ekki send til dvalar þar. Stöðin
yrði sett á sjálfstýringu og látið við
svo búa um ókomna tíð.
Þó svo unnt sé að nýta Soyuz-eld-
flaugar til að flytja geimfara til stöðv-
arinnar hafa þeir í raun fátt þar að
starfa ef ekki er tiltækur rannsókn-
arbúnaður sá sem bandarísku geim-
ferjurnar hafa séð um að flytja. Hið
sama á við um þá vinnu sem fram hef-
ur farið við stækkun stöðvarinnar.
Í ráði var að senda alls 36 geimfara
til stöðvarinnar á þessu ári. Var gert
ráð fyrir fimm ferðum geimferja og
tveimur Soyuz-eldflaugum.
Óvissa um
framtíð geim-
stöðvarinnar
Mörg ár kunna að líða þar til
geimferjur verða nýttar á ný
París. AFP.
ARIEL Sharon, forsætisráðherra
Ísraels, lýsti yfir því í gær að þjóðin
myndi áfram láta til sín taka á sviði
geimvísinda. Dauði Ilans Ramons,
ísraelska geimfarans sem fórst með
Kólumbíu á laugardag, myndi engu
breyta í því efni.
„Fleiri ísraelskir geimfarar
verða sendir út í geiminn,“ sagði
Sharon á ríkisstjórnarfundi. Sagði
hann geimfarana sjö sem fórust
hafa fórnað lífi sínu í nafni enda-
lausrar þekkingarleitar mannsins.
Þeir væru hetjur og heimsbyggðin
vottaði þem virðingu sína.
Þjóðarsorg ríkir í Ísrael. Ilan
Ramon varð þjóðhetja í Ísrael þeg-
ar sú frétt barst að hann myndi,
fyrstur Ísraela, halda út í geiminn.
Gríðarlegur fögnuður braust út þar
í landi þar sem tilefni til fagnaðar
hafa verið heldur fá á undanliðnum
árum.
Ramon var 48 ára gamall. Faðir
hans, sem fylgdist með aðflugi Kól-
umbíu í sjónvarpssal í Ísrael, lifði af
vist í útrýmingarbúðum nasista í
Auschwitz. Ramon gekk í ísraelska
herinn og varð foringi í flug-
hernum. Hann tók m.a. þátt í stríð-
inu við araba árið 1973.
Ramon var þó ekki fyrstur gyð-
inga til að fara út í geiminn. Á með-
al þeirra sem á undan honum fór
var Judy Resnik, sem fórst þegar
geimferjan Challenger sprakk í loft
upp skömmu eftir flugtak 28. jan-
úar 1986.
Reuters
Harmi slegnir nemendur í skóla í Jerúsalem virða fyrir sér fréttir um örlög
Kólumbíu en með henni fórst fyrsti ísraelski geimfarinn, Ilan Ramon.
Þjóðarsorg í Ísrael