Morgunblaðið - 09.02.2003, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 9. FEBRÚAR 2003 21
Til að auðvelda þér aðgang að
þessum einstöku kjörum verð-
ur nýja skrifstofan okkar á
3. hæð í Austurstræti 17.
Símapantanir teknar
í dag kl. 13-14
Austurstræti 17, 3. hæð, 101 Reykjavík, sími 56 20 400, fax 562 6564,
netfang: prima@heimsklubbur.is, heimasíða: http://www.heimsklubbur.is
Heimsklassaferðir á lágu verði
Töfrar Karíbahafs - Gríptu tækifærið!
á fegurstu eynni, Dominicana - 7. mars - 16 d. Á grundvelli 10 ára starfs-
afmælis á eynni, sértilboð: Verðlækkun! -
Beint flug FI til ORLANDO, áfram til Santo Domingo með AA. 10 dagar á 4*
strandhótelim. Öllu inniföldu, allar máltíðir, drykkir, skemmtanir í 10 d. í JUAN
DOLIO, 1+4 nætur á vinsælasta hóteli Orlando. Ísl. fararstj. Berið ekki saman
krækiber og melónu! - Aðeins kr. 11.000 á dag, innif. allt flug, flutningar,
gisting á völdum hótelum sbr. áætlun - skattar. Alls kr. 176.900 sem jafngildir
ókeypis flugi báðar leiðir! - GILDIR AÐEINS ÞESSA VIKU!
Ódýrara en leiguflug!
Malasía - Bali 9. apríl, 16 d. (8 fríd.)
Fáar ferðir gefa þér jafnmikið af óviðjafnanlegri reynslu og
lífsgæðum. Flug um London til KUALA LUMPUR, höfuðborgar
Malasíu, gist 3 n. á HÖLL HINNA GYLLTU HESTA, einstök
upplifun. Framhaldsflug til töfraeyju guðanna, hinnar ofurfögru
BALI, þar sem allt er komið í samt lag og aldrei betra að vera gestur!
Val um 4* BALI RANI eða eitt fremsta 5* hótel heimsins NIKKO
BALI alveg við ströndina með paradísarlegum garði og 5 sundlaugum.
VERÐLÆKKUN - frá aðeins kr. 159.900 með sköttum.
SPENNANDI NÝJUNG: Undur Thailands og Vietnam
16. apríl-1. maí - 17. d. (9 fríd.): Flug um Kaupmhöfn til Bangkok
með Thai Airw. Lúxusdvöl á RADISSON BANGKOK 4 d. SAIGON (Ho Chi Minh),
ótrúlega spennandi borg í VIETNAM 5 d. Flug aftur til Bangkok, dvalist 6 daga á
strandhóteli PALM BEACH, JOMTIEN.
VERÐLÆKKUN! Frá aðeins kr. 145.900 með sköttum.
GILDIR AÐEINS ÞESSA VIKU!
Hotel Juan Dolio 4* - Allt innifalið
Mestu töfrar heimsins í Austurlöndum
Höll gylltu Hestanna
Eitt glæsilegasta
Hótel heims
Pöntunarsími: 56 20 400
Netfang: prima@heimsklubbur.is
BANGKOK
New World Hotel Saigon
Bali Rani - Garður sundlaug Strönd garður og sjö sundlaugar
Nikko Bali
Litadýrð Nikko Bali
Ávextir
Bali Herbergi Nikko Bali
VIETNAM
þannig að ekki sé hægt að færa
sönnur á þau, án þess að leitað sé
álits sérfræðinga Neyðarmóttök-
unnar. Það er löngu tímabært að
sálrænir áverkar séu teknir jafn al-
varlega og marblettir.“
Löng bið eftir dómi
Sæunn segir að meðferð nauðg-
unarmála hjá lögreglu, saksóknara
og dómstólum taki oft langan tíma.
„Fyrir skömmu var sagt frá dómi
Hæstaréttar yfir tveimur ungum
mönnum, sem voru sakfelldir fyrir
að nauðga 16 ára gamalli stúlku, en
dómsferlið tók tæp tvö ár. Biðin eft-
ir dómi reynist konum oft mjög erf-
ið og mér finnst þessi langi tími lýsa
miklu sinnuleysi og vanþekkingu á
líðan þeirra.“
Sæunn segir að konur lýsi oft
reynslu sinni af lögreglu- og dóms-
kerfinu sem nýrri nauðgun. „Þetta
hefur auðvitað verið margsagt og
margt hefur lagast, en á meðan
ástandið er ekki betra en raun ber
vitni má þetta ekki liggja í þagnar-
gildi. Það verður að gera betur.“
ÍSLENSKIR afþreyingarmiðlarætlaðir ungu fólki fjalla sjaldan
um raunverulega ofbeldisverknaði,
heldur birtast slíkir verknaðir oft-
ast í skáldskap eða í hugarheimi
þeirra sem um þá fjalla. Niðurlæg-
ing sem ein tegund ofbeldis birtist
helst í persónulegum athugasemd-
um textahöfunda eða myndefni.
Þeir sem niðurlægja eru oftast
karlar og þeir sem verða fyrir nið-
urlægingunni eru oftast konur.
Þetta kemur fram í niðurstöðum
rannsóknar á innihaldi afþreying-
arefnis fyrir ungt fólk. Rannsókn-
arverkefnið er hluti af stærri rann-
sókn, sem ber heitið „Ungt fólk,
kyn og ofbeldi“ og er unnin á veg-
um Rannsóknarstofu í kvennafræð-
um við Háskóla Íslands. Hildur
Fjóla Antonsdóttir, nemi í mann-
fræði og kynjafræði, og Sólrún
Engilbertsdóttir, BA í mannfræði
og nemi í félagsráðgjöf, unnu þann
hluta verkefnisins sem lýtur að
innihaldsgreiningu afþreyingarefn-
is. Rannsóknin var styrkt af Ný-
sköpunarsjóði námsmanna, en leið-
beinandi Hildar Fjólu og Sólrúnar
var Anna Dís Rúdolfsdóttir, doktor
í félagssálfræði.
„Við greindum miðla, sem eru
ætlaðir fólki á aldrinum 14–20 ára,
og völdum fjöldann allan af skóla-
blöðum framhaldsskólanna á árun-
um 1991 og 1996, tólf Fókusblöð og
sex Undirtónablöð frá árinu 2001
og samtals sjö klukkustundir af
vinsælustu þáttunum á Popp Tíví á
síðasta ári,“ segir Hildur Fjóla,
sem heldur fyrirlestur um efnið á
málþingi V-dagsins næsta föstu-
dag. „Við héldum okkur við ís-
lenska miðla, en leituðum ekkert
fanga á Netinu, þótt þar sé marg-
víslegt efni sem ungt fólk leitar í.“
Hildur Fjóla segir að markmið
rannsóknarinnar hafi verið að
skoða umfjöllun um ofbeldi í þess-
um miðlum. „Við skoðuðum hvern-
ig ofbeldi birtist í þessum afþrey-
ingarmiðlum, greindum tegundir
ofbeldis í frásögnum og myndefni
út frá kyni og skoðuðum hvort birt-
ingarmynd og tegund ofbeldis hefði
tekið breytingum milli ára. Þennan
síðasta lið gátum við að vísu ekki
kannað nógu vel að þessu sinni.“
Ofbeldi var skilgreint mjög vítt í
rannsókninni. „Ofbeldi er annars
vegar líkamlegt, en hins vegar nið-
urlæging, til dæmis niðurlægjandi
orðfæri. Við litum einnig sérstak-
lega á klám, sem einn undirþátt
niðurlægingar.“
Niðurstöður rannsóknarinnar
gefa til kynna að afþreyingarmiðl-
arnir fjalli sjaldan um ofbeldis-
verknaði sem eiga sér stað í raun-
veruleikanum, heldur birtist
ofbeldisverknaðir oftast í skáld-
skap eða í hugarheimi þeirra sem
um þá fjalla. „Niðurlæging sem ein
tegund ofbeldis birtist helst í per-
sónulegum athugasemdum texta-
höfunda eða myndefni. Niðurstöð-
urnar gefa líka til kynna að birt-
ingarmynd ofbeldisins var mjög
kynjuð í þessum miðlum. Þeir sem
beittu aðra líkamlegu ofbeldi voru
oftast karlar og þeir sem voru
beittir líkamlegu ofbeldi voru líka
oftast karlar. Kynjuð mynd ofbeld-
is var með nokkuð öðru sniði hvað
varðar niðurlægingu. Þeir sem nið-
urlægðu aðra voru oftast karlar, en
þeir sem voru niðurlægðir voru oft-
ast konur.“
Hildur Fjóla segir að í fyrirlestri
sínum ætli hún að horfa mest til
birtingarmyndar ofbeldis milli
kynjanna, þ.e. niðurlægingar.
„Niðurlægingin beindist yfirleitt
alltaf að kynferði konunnar, fremur
en að hegðun hennar eða verkum.
Þetta voru athugasemdir um útlit,
líkama, hvort viðkomandi væri kyn-
þokkafull og fleira af því taginu.
Fórnarlömb þessa ofbeldis af hálfu
innlendra textahöfunda eru ýmist
konur almennt, eða erlendar
stjörnur. Ef konurnar eru nafn-
greindar á annað borð eru það oft-
ast þekktar, erlendar konur.“
Niðurlægingin er oftast undir
formerkjum gríns og gamans. „Það
sem við túlkum sem niðurlægingu
munu áreiðanlega flestir textahöf-
undarnir kalla grín. Við vonumst til
að fá fjármagn til að
halda rannsókninni
áfram, en þá ætlum við
að kalla saman rýnihóp
ungs fólks, sem tjáir
sig um hvað því finnst
um þessar greinar og
myndir. Kannski lítur
unga fólkið ekki sjálft
á þessa umfjöllun sem
niðurlægjandi.“
Myndbirtingar voru
af ýmsum toga í þess-
um miðlum. „Það virð-
ist færast í vöxt að af-
þreyingarblöð fjalli um
klám. Undirtónar eru
með síðu, sem kallast klámsíðan, og
þar eru myndir af konum, sem lík-
lega eru teknar af Netinu. Auk
þess er umfjöllun um erlendar
klámmyndir, með myndum af um-
slagi myndbandsins.
Slíka klámmyndaum-
fjöllun hafa ýmis
skólablöð tekið upp.“
Hildur Fjóla segir
að í mörgum löndum
hafi fólk lýst áhyggj-
um sínum af að klám
sé að færast niður í
yngri hópa samfélags-
ins og víða sé töluvert
fjármagn lagt til
rannsókna á kynjuð-
um samskiptum ungs
fólks.
Hún segir lítið um
að skólablöðin birti
niðurlægjandi myndir af íslenskum
stúlkum, en nokkur brögð hafa ver-
ið að því að myndir, sem t.d. eru
teknar í samkvæmum hér á landi,
rati inn á Netið.
Hildur Fjóla Antonsdóttir, mannfræði- og kynjafræðinemi
Niðurlægjandi umfjöllun
Hildur Fjóla Antonsdóttir