Morgunblaðið - 09.02.2003, Blaðsíða 26

26 SUNNUDAGUR 9. FEBRÚAR 2003 MORGUNBLAÐIÐ
GIOVANNI Agnelli lést24. janúar sl. Hann vareinn af eigendum Fiat-bílaverksmiðjunnar ogforstjóri og stjórnar-
formaður hennar frá 1966 til 1996
þegar hann varð heiðursformaður
Fiat. Agnelli-fjölskyldan á einnig
Alfa Romeo-bílaverksmiðjuna, Ferr-
ari-bílaverksmiðjuna og knatt-
spyrnuliðið Juventus. Banamein
Agnellis var hjartabilun, en hann
hafði árið 1983 farið í hjartaaðgerð.
Einnig hafði hann verið skorinn upp
við krabbameini í blöðruhálskirtli.
Hann hefði orðið 82 ára hinn 12. mars
næstkomandi. Hann hafði ekki kom-
ið fram opinberlega síðan í septem-
ber 2002, en hann var skorinn upp við
meini í blöðruhálskirtli í New York í
nóvember 2002. 25. janúar var kistu
hans komið fyrir í Lingotto-verk-
smiðjunni, sem er aðsetur Fiat-bíla-
verksmiðjunnar í Tórínó. Gat al-
menningur vottað Agnelli og
fjölskyldu hans virðingu sína með því
að koma í Lingotto og taka þar í
höndina á fjölskyldu Agnelli. Fljót-
lega myndaðist þriggja klukku-
stunda biðröð fyrir utan Lingotto og
var því ákveðið að hafa opið alla nótt-
ina. Allt atvinnulíf lá niðri í Tórínó 25.
janúar. 26. janúar fór jarðarförin
fram frá Dómkirkjunni í Tórínó. Var
jarðarförin ekki fyrir almenning.
II
Einu sinni sagði Agnelli, eða „lög-
fræðingurinn“ eins og hann var
ávallt kallaður, um sjálfan sig: „Ég
get ekki verið til fyrirmyndar fyrir
nokkurn mann. Allt það sem ég á hef
ég fengið í arf, þar með taldir menn-
irnir, sem hafa stjórnað fjármálum
mínum.“ Það er satt að hann hafði
fengið í arf „grunninn“. En ef hann
hefði ekki verið glöggur mannþekkj-
ari og einnig glöggur að hafa vit á
hlutunum, flotaforingi sem gat séð
langt frá sér, með framsýni og skyn-
semi hins herskáa manns, er ekki víst
að Fiat og öll hin fyrirtækin, sem
fjármálafyrirtæki fjölskyldunnar,
IFI, stjórnar, hefðu komist svona
hátt upp á tindinn. Giovanni Agnelli
var alnafni afa síns, sem stofnaði Fiat
árið 1899. Faðir Giovannis yngri,
Edoardo, hefði átt að taka við fyr-
irtækinu, en hann lést í flugslysi þeg-
ar Giovanni yngri var 14 ára. Afinn
fór þá að hugsa um að Giovanni
myndi stjórna Fiat eftir sinn dag.
Gianni, eins og Giovanni yngri var
ávallt kallaður, stundaði nám í Scuola
di Cavalleria di Pinerolo, og síðan út-
skrifaðist hann sem lögfræðingur.
Hann tók virkan þátt í síðari heims-
styrjöldinni.
III
Árið 1945 varð afdrifaríkt fyrir
Gianni. Hinn 21. nóvember 1945 lést
móðir hans í bílslysi og 16. desember
sama ár lést afi hans og alnafni. Fyrir
andlát sitt hafði afi Giannis talið hann
of ungan til að taka við Fiat og skip-
aði Vittorio Valletta sem forstjóra.
Hafði gamli Agnelli rétt fyrir sér?
Í raun fylgdist Gianni úr fjarlægð
með því sem gerðist í fjölskyldufyr-
irtækinu, en hann hafði meiri áhuga
á hinu ljúfa lífi. Hann bjó á árunum
1948 til 1953 í Villefranche á frönsku
Rivíerunni. Þar bjó hann í 28 her-
bergja einbýlishúsi, hafði einkaflug-
vél og lystisnekkju. Til að halda sér
uppi fékk hann 600 milljónir líra á
ári, sem eru um 30 milljónir íslenskra
króna. Hann talaði fjögur tungumál.
Meðal vina hans var Rainier, furstinn
í Mónakó. Vinkonur hans voru meðal
annars leikkonan Rita Hayworth og
Linda Christian, sem var gift Tyrone
Power leikara. Gianni lenti í bílslysi
rétt fyrir utan Montecarlo, þar sem
hann ók á 200 kílómetra hraða á
vörubíl sem var með fullfermi af
kjöti. Þegar sjúkrabíllinn kom á slys-
stað, klukkan fimm að morgni, héldu
sjúkraflutningamennirnir að Gianni
væri látinn. Það var kraftaverk að
hann einungis kjálka- og fótbrotnaði.
Hann gat ekki talað í þrjá mánuði, og
eftir þetta bílslys hefur hann ávallt
haltrað.
Gianni Agnelli sagði um slysið:
„Slysið hafði einhverja þýðingu. Ég
gerði mér grein fyrir því að allt sem
ég hafði gert fram að slysadeginum
var hrikalega leiðinlegt og það var
kominn tími til að hætta á þeirri
braut. Tólf mánuðum síðar kvæntist
ég Marellu og settist í mitt sæti við
skrifborð varastjórnarformanns
Fiat.“
IV
Brúðkaup Giannis og Marellu Car-
acciolo di Castagneto, sem var af að-
alsættum frá Napólí, en hún er sex
árum yngri en Gianni, var haldið í
Osthoffen-kastalanum, nálægt
Strassborg í Frakklandi. Marella
hafði stundað myndlistar- og grafík-
nám við Listaakademíuna í París.
Hún hafði kynnst Gianni í Róm strax
eftir síðari heimsstyrjöldina og hrif-
ist af yndisþokka hans, þrátt fyrir að
systur hennar vöruðu hana við hon-
um þar sem hann væri mikill kvenna-
maður. Þegar Marella frétti að hann
hefði lent í bílslysinu hélt hún strax
til hans og urðu þau síðan óaðskilj-
anleg.
Þau eignuðust tvö börn, Edoardo
og Margheritu.
Edoardo fæddist 9. júní 1954.
Hann útskrifaðist frá Princeton-há-
skóla í nútímasögu og eftir það hafði
hann áhuga á Austurlandaheim-
speki. Edoardo hafði ekki áhuga á að
taka við af föður sínum. Gianni Agn-
elli sagði um son sinn: „Edoardo er
tilfinningasamur og viðkvæmur.
Hann er ekki efni í viðskiptajöfur, en
það er ekki nauðsynlegt til þesss að
verða hamingjusamur. Edoardo lést
15. nóvember 2000, 46 ára að aldri.
Hann hafði fallið af brú við hrað-
brautina Savona-Torino. Talið er að
hann hafi framið sjálfsmorð.
Margherita fæddist 26. október
1956. Hún giftist 11. september 1975
blaðamanninum Alain Elkann. Þau
eignuðust þrjú börn, John Jakob,
sem er kallaður Jaki, en hann fædd-
ist árið 1976, Lapo árið 1977 og Gin-
evru árið 1980. Margherita og Alain
skildu og giftist hún þá rússneskum
prins, Serge De Palhen, og á hún
með honum fimm börn, þau eru:
Maria fædd 1983, Pietro fæddur
1987, tvíburarnir Anna og Sofia
fæddar 1988 og Tatiana fædd 1990.
V
Árið 1966 var Gianni Agnelli 45
ára. Reyndar hélt maður að hann
myndi nota sömu aðferðir og Valletta
við að stjórna fyrirtækinu. Það hefði
verið til hins verra þar sem fyrirtæk-
ið átti á hættu að verða lokað þar sem
það fylgdi ekki lengur eftir breyttum
tímum í efnahagsmálum og iðnaði á
Ítalíu. Í hönd fóru mjög erfiðir tímar
fyrir kapítalismann, það þurfti að
snúa blaðinu við í sambandi við að-
ferðir Valletta, sem var ekki á sömu
skoðun og verkamennirnir. Það
þurfti að byggja upp ný sambönd við
stéttarfélögin, ráða nýja og yngri yf-
irmenn í fyrirtækið, stefna að „ný-
kapítalisma“.
Agnelli tókst að framkvæma þetta
allt, eins og honum tókst að sigrast á
olíukreppunni í byrjun 8. áratugar
síðustu aldar, sem stöðvaði efnahags-
líf Vesturlandanna. Sala á Fiat-bílum
stórminnkaði. Árið 1974 verður Agn-
elli forseti Félags ítalskra iðnrek-
enda og árið eftir undirritar hann
ásamt Luciano Lamo samkomulag
um launahækkun, sem veldur reiði
minni atvinnurekenda. Árið 1976
tekur hann skref, sem margir gagn-
rýndu: Hann seldi Gaddafi, einræð-
isherra Líbýu, 15 prósent af hlutafé
Fiat fyrir 415 milljónir bandarískra
dala (en Agnelli keypti þessi 15 pró-
sent aftur af Gaddafi tíu árum
seinna). Þessi sala var mikil lyfti-
stöng fyrir hálftóma sjóði Fiat. Agn-
elli seldi tryggingafyrirtækið SAI og
verslunarkeðjuna Rinascente, en
þegar olíukreppunni lauk keypti
hann bæði þessi fyrirtæki aftur.
VI
Árið 1980 er Cesare Romiti ráðinn
framkvæmdastjóri Fiat og tekur
Romiti við fyrirtækinu á uppgangs-
tímabili þess eftir erfiða tíma í olíu-
kreppunni. Fyrirtækið er rekið á ný
með hagnaði, en 23.000 manns hefur
verið sagt upp störfum.
VII
Agnelli átti sjö heimili víðs vegar
um heim, þar sem þjónustufólk vann
allt árið. Við þessi hús voru fleiri en
einn bíll auk flugvéla og þyrla. Agn-
elli elskaði að taka áhættu, ekki ein-
ungis í viðskiptum heldur einnig lík-
amlega. Eitt sinn stakk hann sér úr
35 metra hæð úr þyrlu sinni til að
synda að lystisnekkju sinni sem lá við
akkeri.
Það var eitur í beinum Agnellis að
endurtaka sömu hlutina og að láta
sér leiðast. Henry Kissinger var mik-
ill vinur hans og stundum þegar hon-
um leiddist flaug hann til New York
til að hitta Kissinger. Það gat komið
fyrir að einhverja helgi færi hann á
skíði um morguninn í Sviss og seinni
partinn væri hann mættur á eyjuna
Sardiníu til að stinga sér til sunds í
sjónum.
VIII
Árið 1991 gerði þáverandi forseti
Ítalíu Agnelli að öldungadeildarþing-
manni og sat hann þingfundi þegar
hann vissi að það átti að ræða um
mikilvæg málefni.
Þegar Agnelli varð 75 ára tók
hægri hönd hans, Cesare Romiti, við
sem forstjóri og stjórnarformaður
Fiat, en Agnelli hélt áfram að vera
stjórnarformaður IFI, sem er fjár-
málafyrirtæki fjölskyldunnar.
IX
Eitt af áhyggjuefnum Giannis
Agnellis var hver væri hæfur til að
taka að sér stjórn auðæfa hans. Eins
og fyrr kom fram hafði Edoardo son-
ur hans ekki áhuga á því og valdi
Gianni Agnelli því bróðurson sinn,
Giovannino, son Umbertos, forseta
Juventus, og Antonellu Bechi Piagg-
io. Giovannino hafði stundað háskóla-
nám í Bandaríkjunum og byrjað að
vinna 23 ára hjá fjölskyldufyrirtæki
móður sinnar, Piaggio-verksmiðj-
unni, sem framleiðir bifhjól og þar á
meðal Vespu-bifhjólið, og 29 ára var
hann orðinn forstjóri Piaggio-verk-
smiðjunnar. Þegar Giovannino var
um tvítugt vann hann sem verkamað-
ur undir fölsku nafni í einni af Fiat-
verksmiðjunum á Ítalíu. Gianni Agn-
elli vildi að hann kynntist hvernig
væri að vinna hjá Fiat allt frá neðsta
þrepi til hins efsta. Gianni Agnelli
hafði mikið álit á honum og var Giov-
annino í stjórn Fiat. Því miður lést
Giovannino aðeins 33 ára að aldri úr
mjög sjaldgæfu krabbameini. Hann
lét eftir sig eiginkonu og þriggja
mánaða dóttur.
X
Daginn sem Gianni Agnelli dó átti
fjölskyldan að koma saman og ætlaði
Agnelli þá að skipa elsta dótturson
sinn, John Jakob Elkann, til að
stjórna auðæfunum. John Jakob Elk-
ann er fæddur 1. apríl 1976. Hann er
verkfræðingur frá Politecnico di Tor-
ino. Afi hans vildi að hann byrjaði í
neðsta þrepinu eins og Giovannino
frændi hans. John Jakob vann sem
verkamaður hjá Magneti Marelli di
Cannock í Bretlandi og hjá Tichy í
Póllandi. Það verður ekki auðvelt
starf fyrir John að taka við Fiat á
þessum erfiðu tímum fyrirtækisins,
en afi hans hafði undirbúið hann vel
og óskar almenningur honum vel-
gengni í því starfi og vonandi mun
framtíðin sýna að hann hafi erft við-
skiptahæfileika afa síns.
Giovanni Agnelli – „lögfræðingurinn“
Agnelli ásamt
eiginkonu sinni
Marellu.
Eftirmaður
Agnellis, John
Jakob Elkann.
Lengst t.v.: Giov-
anni Agnelli.
Giovanni Agnelli, einn eig-
enda Fiat-bílaverksmiðj-
unnar, lést fyrir skemmstu.
Agnelli setti sinn svip á
ítalskt þjóðlíf á stjórnarárum
sínum hjá verksmiðjunni.
Bergljót Leifsdóttir stiklar á
stóru í ævi hans.
Höfundur er fréttaritari Morgunblaðs-
ins á Ítalíu.
Mynd lengst t.v. sýnir Henry Kissinger og Giovanni Agnelli, á miðmynd heilsar Jóhannes Páll páfi II upp á Agnelli og á síðustu myndinni sést hann í félagsskap ökuþórsins Michaels Schumachers.