Morgunblaðið - 09.02.2003, Blaðsíða 35

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 9. FEBRÚAR 2003 35
Á HAUSTDÖGUM 2000 var lið-
lega 40 ára ríkiseinokun á sementi
rofin. Aalborg Portland[AP] hóf
samkeppni við Sementsverksmiðj-
una með því að flytja inn sement
og hefur boðið landsmönnum Evr-
ópuverð á sementi. Viðtökur hafa
verið góðar, enda hefur bygginga-
verktökum líkað sementið afar vel.
Sementsverðið hefur verið sam-
bærilegt við útflutning AP til Bret-
landseyja. Þar kvartar enginn und-
an lágu verði. APÍ hefur náð fram
hagkvæmni í flutningum og bætt
þjónustu með því að reisa tvö ríf-
lega fimm þúsund tonna sements-
síló í Helguvík.
Sementsverksmiðjan kvartar
undan lágu sementsverði og hefur
haft uppi árásir og dylgjur á hend-
ur Aalborg Portland. Sementsverk-
smiðjan hefur kært Aalborg Port-
land til ESA – Eftirlitsstofnunar
EFTA og sakað danska fyrirtækið
um undirboð. Ég er bjartsýnn á að
hann verði danska félaginu í vil.
En maður hlýtur að staldra við
ásakanir um of lágt verð, ekki síst
þar sem verið er að bjóða Íslend-
ingum Evrópuverð á sementi.
Byggingarkostnaður lækkar. Und-
an því er kvartað!
Sementsverð á Íslandi hefur ver-
ið eitt hið hæsta í heimi. Hið virta
tímarit, International Cement Re-
view, birti úttekt á verði sements í
Evrópu í júní 2001. Þar kemur
fram, að áður en APÍ hóf innflutn-
ing, hafi sementsverð í gervallri
Evrópu verið langhæst á Íslandi.
„Ísland er öfgafullt dæmi um lít-
inn, fjarlægan markað þar sem
hráefni er fráleitt ákjósanlegt,“
segir í grein blaðsins.
Er ekki næst að kvarta undan
lágu verði hjá Jóhannesi í Bónusi
og klaga hann til Neytendasamtak-
anna eða Brussel?
Allt er þetta mál furðulegt.
Morgunblaðið hefur eftir Gunnari
Erni Gunnarssyni, stjórnarfor-
manni Sementsverksmiðjunar: „Við
erum að reyna að sannfæra yf-
irvöld um að þetta sé[u] undirboð.“
Þetta er athygli vert í meira lagi.
Hverjir eru „við“, sem stjórnarfor-
maðurinn Gunnar Örn Gunnarsson,
skrifstofustjóri í iðnaðar- og við-
skiptaráðuneytinu, er að reyna að
sannfæra? Er stjórnarformaðurinn
að sannfæra embættismanninn og
félaga sína á næstu borðum?
Eru það Atli Freyr Guðmunds-
son, skrifstofustjóri í iðnaðar- og
viðskiptaráðuneytinu? Hann fer
með samkeppnismál í ráðuneytinu
og er varaformaður samkeppnis-
ráðs. Þorgeir Örlygsson, nýskip-
aður dómari við dómstól Eftirlits-
stofnunar EFTA? Hann var þar til
um sl. áramót ráðuneytisstjóri í
iðnaðar- og viðskiptaráðuneytinu.
Eða ráðherrann Valgerður Sverr-
isdóttir sem fer með málefni Sem-
entsverksmiðjunnar og Samkeppn-
isstofnunar? Hún hefur tekið undir
ásakanir um undirboð. „Við trúum
því ennþá að við fáum niðurstöðu
hjá Eftirlitsstofnun EFTA að við-
skiptahættir keppinautar Sements-
verksmiðjunnar séu ekki eðlilegir,“
sagði ráðherrann við Fréttablaðið í
desember.
Er furða þó að manni setji hroll?
Er furða þó mann setji hljóðan við
u-beygju samkeppnisráðs sem í
síðustu viku úrskurðaði að Sem-
entsverksmiðjan væri ekki mark-
aðsráðandi, þó að verksmiðjan hafi
80% markaðshlutdeild. Það gerðist
eftir að ráðið hafði áður boðað að
Sementsverksmiðjan yrði sektuð
fyrir ólögmæta viðskiptahætti. Þá
sagði í úrskurði frá maí 2002: „Það
er því ljóst að Sementsverksmiðjan
er markaðsráðandi á sements-
markaðnum.“ Og í úrskurði áfrýj-
unarnefndar samkeppnismála sagði
orðrétt: „Samkeppnisráð mótmæl-
i[r] að 80% markaðshlutdeild sé
ekki fullnægjandi sönnun fyrir ráð-
andi stöðu á hinum skilgreinda
markaði.“
Þessu var öllu snúið við um dag-
inn. Skyndilega var Sementsverk-
smiðjan ekki markaðsráðandi.
Læðist að þér grunur, lesandi góð-
ur?
Og í tilraun stjórnvalda til þess
að mismuna fyrirtækjum á mark-
aði, er ríkið að kaupa lóð af sjálfu
sér fyrir hundruð milljónir króna.
Ríkið er að kaupa lóð Sements-
verksmiðjunnar við Sævarhöfða.
Það er verið að færa almannafé til
ríkisverksmiðjunnar. Morgunblaðið
spurði og svar Gunnars var snúð-
ugt: „Sementsverksmiðjan á verð-
mæti í Reykjavík. Það er ekkert
óeðlilegt að við seljum þau. Til
þess höfum við fullar heimildir.“
Og ekki nóg með það. Sements-
verksmiðjan – þ.e.a.s. ríkisfyrir-
tækið – hefur keypt Einingaverk-
smiðjuna sem var í viðskiptum við
Aalborg Portland og fært þau til
Sementsverksmiðjunnar. Á mark-
aði er um tugur stórkaupenda. SV
keypti einn þeirra. Þegar Morg-
unblaðið spurði stjórnarformann-
inn og embættismanninn var svar-
að af dæmalausum hroka: „Ég veit
ekki betur en EV sé enn að kaupa
sement af AP. Það eru allavega
engin fyrirmæli um annað …
Kaupin voru bara eðlileg viðskipti,
EV er gott fyrirtæki og á alla
framtíð fyrir sér.“ Það þarf vart að
taka það fram að eftir kaupin hefur
okkur engin pöntun borist frá Ein-
ingaverksmiðjunni.
Á Ísland 21. aldar að vera svona?
Eða eru þetta bara leifar 19. ald-
ar merkantílisma þegar þjóðir
gerðu allt til þess að hindra inn-
flutning og samkeppni og guldu
fyrir í háu vöruverði og bágum lífs-
kjörum.
Ríkiskapitalismi og
„rétt“ sementsverð
Eftir Bjarna Óskar
Halldórsson
„Sements-
verksmiðjan
kvartar und-
an lágu
sements-
verði og hefur haft uppi
árásir og dylgjur á hend-
ur Aalborg Portland.“
Höfundur er framkvæmdastjóri
Aalborg Portland Íslandi.