Morgunblaðið - 09.02.2003, Blaðsíða 36

UMRÆÐAN
36 SUNNUDAGUR 9. FEBRÚAR 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Í UPPHAFI skyldi endinn
skoða. Nú er Heimsmeistara-
mótinu í handknattleik lokið í
Portúgal og stórskemmtilegar og
spennuþrungnar mínútur við skjá-
inn að baki. Sæti á næstu Ólymp-
íuleikum er í höfn og markmið þau
er sett voru fyrir mótið náðust.
Sex leikir unnust og þrír töpuðust,
á móti Rússum ásamt firnasterk-
um Þjóðverjum og Spánverjum.
Ekki sjást lengur tveggja stafa
tölur við tap á móti sterkustu
þjóðum heims. Við settum hins
vegar heimsmet sjálfir í sigri okk-
ar á Áströlum. Við eigum landslið í
heimsklassa. Til hamingju með ár-
angurinn strákar. Ekki skulum við
gleyma Stefáni og Gunnari sem
eru orðnir eitt af fremstu dóm-
arapörum heimsins í dag. En við
árangur sem þennan er að mörgu
að huga.
Stanslaus vinna
og pressa
Mikil vinna liggur að baki þeim
60 mínútum sem flestir sjá á
skjánum. Þjálfari og aðstoðarfólk
vinna kvöld og helgar samhliða
vinnu til að sett takmörk náist og
mest í sjálfboðavinnu. Leikmenn
æfa sleitulaust, funda, leggja á
ráðin, takast á jafnt innan vallar
sem utan, rífast, skammast þegar
svo ber undir en fallast svo í
faðma sem bestu vinir eftir á. Við
eigum metnaðarfullan þjálfara sem
vinnur skipulega og fagmannlega
að takmörkum sínum með fram-
sæknum og markvissum aðferðum.
Hópurinn er oft svo vikum skiptir
fjarverandi fjölskyldum sínum og
börnum. Allt er lagt í sölurnar.
Þótt brosið sé breitt á skjánum
eru raunirnar sem landsliðshóp-
urinn leggur á sig til að ná árangri
fyrir Íslands hönd oft miklar. Lið-
ið ferðast yfir 30 klukkutíma til
fjarlægra áfangastaða, keppir á
völlum sem ekki eru boðlegir, þar
sem áhorfendur reykja í keppn-
ishöllinni, hrækja á höfuð og á bak
landsliðsmanna okkar upp við hlið-
arlínuna og láta ókvæðisorð falla
inn á völlinn, ásamt tilheyrandi
fingrasetningum. Gestgjafar okkar
setja landsliðið á hótel með kakka-
lökkum og öðrum ófögrum hót-
elgestum til þess eins að sigra í
sálarstríði er á sér stað fyrir leik.
Sem betur fer er þetta sjaldnast
staðan, en skrifa mætti heilu
greinarnar um hrakfarir þær og
ævintýri sem landslið okkar hefur
lent í. En okkar menn bíta í
skjaldarrendurnar, láta ódýr
brögð ekki á sig fá, standast
þrautina og ganga stoltir af velli,
eftir að hafa gert sitt besta fyrir
Íslands hönd.
Inni á leikvellinum eykst press-
an. Taugarnar þandar og ekkert
má út af bregða, hvorki innan vall-
ar né við stjórnun liðsins. Það er
mikil hetjudáð að standa á vítalín-
unni örþreyttur, kannski nýbúinn
að fá högg á andlitið, áhorfendur
púandi, milljónir manna ásamt eig-
in þjóð sem áhorfendur í beinni út-
sendingu og eiga svo að skora af
öryggi og festu. Sem betur fer eig-
um við leikmenn sem standast
pressuna með stæl.
Þjóðin stendur saman
Margir hafa lagt sitt af mörkum.
Ríkisstjórn okkar hefur stutt HSÍ
myndarlega, fyrirtæki hafa fylkt
sér um landsliðið og öll þjóðin með
myndarlegum fjárframlögum hver
fyrir sig. Margt smátt gerir eitt
stórt eins og sannaðist í Evrópu-
keppninni í Svíþjóð í fyrra.
Rekstrarumhverfi hreyfingarinnar
breyttist á nokkrum dögum. Það
er margsannað mál að árangur
landsliðsins í handknattleik sam-
einar íslensku þjóðina betur en
aðrir viðburðir og blæs þjóðar-
stoltið upp í hæstu hæðir. Þjóðin
má hins vegar ekki tapa sér í
væntingum og vonum. Alltaf eru
til menn sem vita betur og spyrja
hvað fór úrskeiðis þegar tap á sér
stað. Deila má um ummæli sem
slík. Engin þjóð fór í gegnum
heimsmeistaramótið í Portúgal án
taps og speglar það jafnræði lið-
anna vel. Jákvætt hugarfar er
aldrei nauðsynlegra fyrir liðið en
eftir tap.
Afreksmenn
framtíðarinnar
En árangurinn kemur ekki af
sjálfu sér. Til þess að verða af-
reksmaður í íþróttum þarf margt
til; rétt hugarfar, gott mataræði,
hæfileika, líkamsstyrk, metnað,
góða umgjörð og svo mætti lengi
telja. Huga þarf að öllum atriðum
strax í yngri flokkum. Því miður er
víða pottur brotinn í þeim efnum.
Grasrótin er í félögunum og þau
ala upp hæfileikaríka leikmenn.
Það er þeirra hlutverk. Árgangar
eru misjafnir og stundum koma
upp sterkari árgangar en ella.
Landslið okkar í dag er skipað
leikmönnum sem náð hafa frábær-
um árangri í gegnum yngri lands-
lið Íslands. Við þurfum fleiri ár-
ganga eins og þennan til að halda
merki Íslands á lofti um ókomna
tíð. Félögin þurfa að taka virkari
þátt í stefnumótun og framtíðar-
uppbyggingu handknattleiksins í
samvinnu við HSÍ en ekki hvert í
sínu lagi eins og tíðkast hefur und-
anfarin ár. Skapa þarf uppskrift að
afreksfólki ár eftir ár.
Það er á tímapunkti sem þessum
sem skoða á málin ofan í kjölinn,
hvað má gera betur, hvernig félög-
in og HSÍ geta unnið markvisst
saman að hagsmunum íþróttarinn-
ar. Það er á tímapunkti sem þess-
um sem félögin eiga að nýta með-
byrinn og byggja upp öflugra og
faglegra yngriflokkastarf, fá fleiri
foreldra og aðra áhugamenn til
starfa. Það er á tímapunkti sem
þessum sem þú átt að gefa þig
fram og leggja þitt af mörkum.
Við eigum að stefna hátt, ekki
bara hjá landsliðinu í handknatt-
leik, heldur í öllum öðrum íþrótta-
greinum og þeim alþjóðlegu verk-
efnum er við tökum þátt í. Við
erum lítil þjóð með stórt hjarta,
kraft og áræði sem aðrar þjóðir
gætu stært sig af. Höldum áfram á
sömu braut og stöndum öll á bak
við landsliðið okkar.
Afreksmenn í handknattleik
Eftir Eyþór
Guðjónsson
„Það er á
tímapunkti
sem þessum
sem þú átt
að gefa þig
fram og leggja þitt af
mörkum.“
Höfundur er í landsliðsnefnd HSÍ.
UNDANFARNA mánuði hefur
farið fram margvísleg umræða í fjöl-
miðlum um ýmis þau álitaefni, sem
til sögunnar hafa komið og orðið lýð-
um ljós eftir að háskólum fór að
fjölga verulega hér á landi upp á síð-
kastið og einkaháskólar m.a. verið
stofnaðir. Umræðan hefur í ríkum
mæli snúist um óhagstæðan sam-
keppnisgrundvöll ríkisháskólanna
(einkum þó Háskóla Íslands) annars
vegar og einkaháskólanna hins veg-
ar, en því verður vitaskuld ekki móti
mælt, að núgildandi löggjöf viðheld-
ur óheilbrigðu samkeppnisumhverfi,
sem getur orðið bagalegt ef ekki
verður gripið í taumana fyrr en síð-
ar. Þá hefur hluti umræðunnar snú-
ist um misjöfn markmið eða ójafna
getu háskólanna til þess að halda
uppi raunverulegri rannsóknastarf-
semi, sem réttlætt geti háskólaheiti.
Enn má nefna, að núningur hefur
orðið vegna nýtilkominnar sam-
keppni háskólanna um kennslu á til-
teknu fræðasviði, lögfræði, sem á
sér gróna hefð innan Háskóla Ís-
lands og í því sambandi einnig um
starfsréttindi að námi loknu.
Vissrar hörku og einsýni hefur
gætt í þessari umræðu allri þótt
mælendur séu hinir mætustu menn.
Er hætt við að lengi geti eimt eftir
af sárindum, sem verða manna á
millum í þess háttar tjáskiptum, og
þau kunna að hamla eðlilegum sam-
skiptum þessara stofnana innbyrðis.
Heppilegast er hins vegar, að þessi
umræða verði leidd inn á aðrar og
gagnlegri brautir. Hinir nýju há-
skólar, þ. á m. einkaháskólarnir, eru
staðreynd; þeir eru komnir til að
vera og þeir eiga erindi í samfélagi
okkar. Þeir eiga skilið fulla viður-
kenningu stjórnvalda og þeir verð-
skulda einnig virðingu og skilning
meðal alls almennings og jafnframt
innan þess gróna háskólasamfélags,
sem fyrir var. Mikilvægt er, hvað
sem öðru líður, að þeir, sem láta sig
þessi mál mest varða – stjórnmála-
menn og menntafrömuðir – öðlist
betri og skarpari yfirsýn um sviðið
allt, áður en dómar verði felldir, og
einbeiti sér, í stað gamla karpsins,
að því að ná fram víðtæku sam-
komulagi um samvinnu milli hlut-
aðeigandi menntastofnana.
Að sjálfsögðu hljóta allir að gera
sér grein fyrir því, að um samkeppni
verður að ræða milli háskólanna,
einkum þar sem þeir bjóða upp á
hliðstætt eða keimlíkt nám í sömu
fræðigreinum, m.a. gamalgrónum
greinum eins og lögfræði. En þess
háttar samkeppni – sem að sjálf-
sögðu er alþekkt erlendis – er venju-
lega af hinu góða og leiðir til fram-
fara í fræðunum, bæði hvað varðar
kennslu og rannsóknir, sé til lengri
tíma litið. Ómetanlegt getur verið,
að nokkrar menntastofnanir, sem
bera háskólanafn, stefni að sömu
eða svipuðum markmiðum eftir mis-
munandi leiðum og virkt frjálsræði í
því efni er beinlínis nauðsynlegt.
Hins vegar á samvinna milli hlut-
aðeigandi menntastofnana, innan
skilgreindra marka, einnig að geta
þróast mætavel í þess háttar sam-
keppnisumhverfi og er jafnframt
sannarlega til þess fallin að skila
miklum árangri, hvort heldur er á
sviði kennslu eða rannsókna. Mætti
vissulega nefna ýmis merk og al-
kunn dæmi um þetta úr háskóla-
heimi grannþjóða okkar.
Í litlu þjóðfélagi eins og okkar,
þar sem fjármagn frá hinu opinbera
til hvers konar háskólastarfsemi
mun væntanlega verða skammtað úr
hnefa á komandi árum jafnt sem
fyrr, er samvinna af þessu tagi bráð-
nauðsynleg til þess að nýta fjár-
magnið sem best og tryggja um leið
sem bestan árangur á fræðilegan
mælikvarða. Mikilvægt er, að sem
allra fyrst – reyndar nú þegar –
verði lagður grunnur að þess háttar
samvinnu milli háskólanna, sem
byggist á gagnkvæmum skilningi og
velvild, frjóum viðræðum og réttri
sýn á mögulegan hámarksárangur
háskólastarfseminnar, heildstætt
séð. Eðlilegt er, að Háskóli Íslands,
sem er langstærsti og öflugasti há-
skólinn og um leið hinn elsti, eigi
frumkvæði að því að leita eftir
skipulagðri og markvissri samvinnu
milli háskólanna, þótt þess verði
engu að síður að gæta, að samvinnan
sjálf fari fram á jafnréttisgrundvelli.
Sættir og samlyndi eru ekki úrelt
hugtök. Mál er til komið, að „dæg-
urþras og rígur“ þagni en háskóla-
umræðunni verði þess í stað snúið
inn á þá braut, er hér var nefnd, og
síðan fylgi réttar aðgerðir. Orð þjóð-
skáldsins um gildi heilbrigðrar sam-
vinnu eiga, enn sem fyrr, fullan rétt
á sér: „Græðum saman mein og
mein, / metumst ei við grannann, /
fellum saman stein við stein, / styðj-
um hverjir annan.“
Breyttar áherslur í
háskólaumræðunni
Eftir Pál
Sigurðsson
Höfundur er prófessor í lögfræði
við Háskóla Íslands.
„Að sjálf-
sögðu hljóta
allir að gera
sér grein fyr-
ir því, að um
samkeppni verður að
ræða milli háskólanna,
einkum þar sem þeir
bjóða upp á hliðstætt
eða keimlíkt nám í
sömu fræðigreinum ...“
Á YFIRSTANDANDI kjörtíma-
bili höfum við Íslendingar lagt
áherslu á málefni hafsins í alþjóða-
samstarfi s.s. varnir gegn mengun
sjávar. Sú vinna hefur verið
ánægjuleg og skilað árangri sem að
mínu mati mun hafa jákvæð áhrif á
lífríki hafsins til framtíðar. Hafið er
matarkista, mikilvæg uppspretta
eggjahvítuefna sem mannkynið
neytir. Sjálfbær nýting lifandi auð-
linda hafsins er einnig afar mik-
ilvæg undirstaða í efnahagslífi
margra strandríkja í heiminum. Því
ber að tryggja með viðeigandi að-
gerðum að þessi matarkista verði
ekki eyðilögð varanlega vegna
mengunar.
Tillaga Íslands um
reglulega úttekt
Þrátt fyrir ofangreindar stað-
reyndir hefur áhersla á varnir gegn
mengun hafanna verið lítil á al-
þjóðavettvangi. Fyrir tveimur árum
var haldinn alþjóðlegur fundur um-
hverfisráðherra í Nairobi, Kenýa í
höfuðstöðvum UNEP - Umhverfis-
stofnunar Sameinuðu þjóðanna (SÞ)
Þar var samþykkt tillaga Íslands
um að kannað yrði hvort samstaða
næðist um reglulegar úttektir á
ástandi hafsins á vegum SÞ og áhrif
þess á efnahagslega og félagslega
þróun. Samþykkt tillögunnar var
áfangasigur. Í kjölfarið bauðst rík-
isstjórn Íslands til að hýsa óform-
legan samráðsfund til að koma
könnuninni af stað og að fjármagna
fundinn, en hann var haldinn í sept-
ember 2001. Hann sóttu fjölmargar
alþjóðastofnanir og fulltrúar stjórn-
valda. Niðurstaða fundarins var
skýr. Samþykkt var að nauðsynlegt
væri að koma á fót reglulegum út-
tektum á ástandi heimshafanna.
Niðurstöður úttektanna ættu að
beinast að því að gefa stjórnvöldum
um heim allan ráðleggingar um
hvernig bæta megi hreinleika haf-
anna á grundvelli vísindalegrar
þekkingar.
Annar samráðsfundur um málið
var haldinn í Bremen í Þýskalandi í
mars 2002. Tillaga Íslands hlaut því
næst góðar undirtektir í Bali í júní
2002 á undirbúningsfundi vegna Jó-
hannesarborgarfundarins um sjálf-
bæra þróun. Á þeim fundi hafði
sendinefnd Íslands sig mjög í
frammi við að útskýra tillöguna og
aðstoða mig við að sannfæra aðra
umhverfisráðherra um ágæti henn-
ar.
Samþykkt Allsherjarþings SÞ
Fullnaðarsigur náðist svo á Jó-
hannesarborgarfundinum í septem-
ber sl. Frumkvæði Íslands var sam-
þykkt um að frá og með 2004 hefjist
reglulegar úttektir á mengun
heimshafanna og áhrif hennar á
efnahagslega og félagslega þróun.
Úttektirnar verða unnar á vegum
SÞ og munu verða leiðbeinandi fyrir
ríkisstjórnir og þing. Þannig geta
stjórnvöld náð meiri árangri í að
vernda hreinleika heimshafanna til
framtíðar. Úttektirnar eru því mik-
ilvægar fyrir allar þjóðir heims,
ekki síst fyrir fátæk strandríki.
Í framhaldi af Jóhannesarborg-
arfundinum fylgdi Ísland málinu
eftir á vettvangi Allsherjarþings SÞ
í desember sl. og samþykkti þingið
ályktun um næstu skref í málinu.
Þar er skorað á viðeigandi sérstofn-
anir SÞ að taka virkan þátt í vænt-
anlegri úttekt. Á fundi umhverfis-
stofnunar SÞ í Nairobi í síðustu
viku var ákveðið að stofnunin tæki
virkan þátt í úttektinni.
Grunnur að betri
verndun hafsins
Í mörgum þróunarríkjum eykst
mengun sjávar og strandsvæða
hratt og því er vaxandi hætta á að
lífríkið verði fyrir varanlegum skaða
með alvarlegum afleiðingum fyrir
nýtingu auðlinda hafsins, verði ekki
brugðist við. Efnahagsleg og fé-
lagsleg þróun er því í mörgum
strandríkjum nátengd ástandi sjáv-
ar og strandsvæða. Með frumkvæði
Íslendinga um úttektir SÞ á meng-
un heimshafanna er lagður grunnur
að betri verndun hafanna til fram-
tíðar. Við getum verið stolt af þess-
um árangri Íslands á alþjóðavett-
vangi. Hann sýnir að lítið land getur
haft mikil áhrif á alþjóðasamfélagið
sé unnið af skynsemi, rökfestu og
sannfæringakrafti.
Ástand heims-
hafanna –
árangur Íslands
Eftir Siv
Friðleifsdóttur
Höfundur er umhverfisráðherra.
„Með frum-
kvæði Ís-
lendinga er
lagður
grunnur að
betri verndun hafanna
til framtíðar.“
Stórhöfða 21, við Gullinbrú, s. 545 5500.
www.flis.is
netfang: flis@flis.is
lím og fúguefni