Morgunblaðið - 09.02.2003, Blaðsíða 8

8 B SUNNUDAGUR 9. FEBRÚAR 2003 MORGUNBLAÐIÐ
ÚPS, gættu að því að Ugla sleppiekki út,“ segir Elín Ósk Óskars-dóttir óperusöngkona og bendir álítinn loðinn kött í anddyrinu áheimili sínu í Hafnarfirði. Með
blik í augum og bros á vörum er erfitt að
hugsa sér hana í gervi hinnar grimmúðlegu
lafði Macbeth í Macbeth óperu Verdis. Klapp-
ið, stappið og bravóhrópin tóku þó af allan
vafa um að í Elínu Ósk væri lafði Macbeth lif-
andi komin í Íslensku óperuna á frumsýning-
unni um liðna helgi.
Gagnrýnendur hafa tekið í sama streng og
er þar skemmst að minnast afar jákvæðrar
gagnrýni Bergþóru Jónsdóttur tónlistargagn-
rýnanda í Morgunblaðsins á mánudag. Berg-
þóra segir m.a. um frammistöðu Elínar Óskar
í sýningunni: „Elín Ósk var bæði stórglæsileg
og frábær í hlutverki Lafðinnar. Rödd hennar
er einstakt hljóðfæri, stórt, þroskað og fallegt
– og vafasamt að nokkur íslensk söngkona
hefði valdið hlutverkinu með sama glæsi-
brag... Elín Ósk dregur upp skarpar andstæð-
ur í mótun hlutverksins – hrokinn og valdfýsn-
in skín úr söng hennar og fasi í upphafi en
undir lokin er hún orðin skar sem reynir eftir
megni að halda fyrri reisn en má sín einskis
vegna síns sjúklega sálarástands. Með þessari
frábæru frammistöðu hefði Elín Ósk slegið í
gegn í hvaða óperuhúsi sem er, hvar sem er í
heiminum.“
Kát og uppátektarsöm
Í hlýlegri stofunni á heimili Elínar Óskar og
Kjartans Ólafssonar, eiginmanns hennar, í
Hafnarfirði eru enn ummerki um fagnaðarlæt-
in eftir frumsýninguna. Fallegur blómvöndur
stendur í gólfvasa í innri stofunni og visnuð
blöð hafa hrunið af öðrum á borðstofuborðið.
Elín Ósk tínir afsakandi saman blöðin og býð-
ur kaffi eða te. Kaffið er þegið með þökkum og
kisan Ugla trítlar á eftir húsmóður sinni inn í
eldhús. „Ég er Rangæingur frá a til ö,“ segir
Elín Ósk þegar hún er komin til baka með
kaffið og sest við borðstofuborðið. „Foreldrar
mínir Guðmundur Óskar Jónsson og Áslaug
Fanney Ólafsdóttir bjuggu á Rauðalæk í Holt-
um þegar ég fæddist – langyngst fjögurra
systkina. Þau fluttu sig síðan um set í Djúpa-
dal skammt frá Hvolsvelli ári seinna. Húsið í
Djúpadal stóð beint á móti sláturhúsi Suður-
lands og þar störfuðu foreldrar mínir lengi.
Pabbi var yfirkjötmatsmaður og mamma ráðs-
kona. Ég var ekki nema nokkurra ára þegar
ég fékk lítinn slopp, borðhníf og kindalappir
til að flá,“ segir hún og bætir við að hún hafi
verið orðin þaulvön handtökunum þegar hún
byrjaði síðan að starfa í sláturhúsinu 13 ára
gömul. „Seinna fetaði ég í fótspor pabba og
varð kjötmatsmaður við hlið hans í sláturhús-
inu.“
Eftir þrjú ár í Djúpadal fluttist fjölskyldan
inn í þorpið á Hvolsvelli. „Við vorum varla
flutt þegar foreldrar mínir festu kaup á
Sunnuhvoli. Pabbi var alla tíð ákaflega lag-
hentur og lét sig ekki mun um að rífa hrörlegt
íbúðarhúsið og byggja í staðinn voðalega
krúttlegt lítið timburhús á bæjarstæðinu.
Eignarlandið umhverfis húsið var talsvert
stórt með hávöxnum trjám og svo vorum við
með hesthús. Sunnuhvoll var sannkölluð para-
dís.
Ég get reyndar ekki sagt annað en að ég
hafi átt mjög góða æsku alveg frá fyrstu tíð og
að vissu leyti er hægt að segja að ég hafi verið
alin upp eins og einkabarn. Ég veit ekki hvort
að hægt er að segja að ég hafi verið dekurrófa.
Pabba og mömmu var afar annt um að kenna
mér góða siði og svo voru þau bæði hafsjór
ýmiss konar fróðleiks, t.d. man ég eftir því
hvað mér þótti alltaf gaman að heyra mömmu
tala um gamla daga en mamma mín var fædd
1917 og pabbi minn 1920. Ég varð algjörlega
gagntekinn af þessum rómantíska heimi
kertaljósanna. Núna er allt einhvern veginn
svo sjálfsagt,“ bætir hún við lítið eitt fjarræn
á svipinn. „Að öðru leyti var ég í senn ákveðin
og kát stelpa – stundum jafnvel uppátekt-
arsöm og sjaldnast í erfiðleikum með að finna
mér verkefni.“
Syngjandi fjölskylda
Ugla litla kallar á athygli og Elín Ósk strýk-
ur blítt yfir feldinn. „Já, það var mikið sungið
á mínu heimili,“ svarar hún blaðamanni. „For-
eldrar mínir voru báðir ákaflega söngelskir.
Mamma var í kórstarfi áður en ég fæddist en
þurfti að hætta vegna veikinda. Ef mikið lá við
flautaði hún gjarnan tóndæmi, t.d. fallega
sálma. Hún kenndi mér fjöldann allan af vís-
um og var sjálf ágætur hagyrðingur. Pabbi
var mjög músíkalskur og hafði ákaflega fal-
lega rödd. Hann var eftirsóttur í kóra og söng
m.a. lengi í Samkór Rangæinga. Eftir að ég
eltist og fór að læra á píanó kom hann stund-
um til mín þegar ég var að æfa mig og byrjaði
að syngja með mér raddæfingar. Þessar
bassaæfingar hafa örugglega þroskað hjá mér
neðra raddsviðið. Bestu stundirnar voru svo
þegar eldri systkini mín og mágar komu í
heimsókn og við sungum öll saman heima á
Sunnuhvoli. Við komum meira að segja stund-
um fram saman – eins konar Trappfjöl-
skylda!“
Elín Ósk heillaðist ung af söngnum. „Mér
skilst að ég hafi verið 3ja ára þegar ég hafi
sagt að ég ætlaði að verða söngkona. Níu ára
bað ég um að fá að fara í Tónlistarskóla Rang-
æinga en var hafnað af því að kennarinn taldi
mig of unga! Ég fékk ekki inngöngu fyrr en ég
var orðin ellefu ára og hjónin Friðrik Guðni
Þórleifsson og Sigríður Sigurðardóttir frá
Steinmóðabæ undan Eyjafjöllum tóku við
skólanum. Eins og nærri má geta var ég ákaf-
lega spennt að hefja tónlistarnámið og byrjaði
á því að læra á gítar. Gítarnámið stóð þó að-
eins í skamman tíma því að mér hundleiddist
að læra nótur. Ég vildi miklu heldur læra grip
og spila eftir eyranu. Eftir að gítarnámið hafði
farið út um þúfur lærði ég á orgel og síðan
píanó. Á sama tíma söng ég svo undir stjórn
Sigríðar í kór Tónlistarskólans. Með kórnum
söng ég einmitt í fyrsta sinn einsöng opinber-
lega þegar ég var 11 ára í laginu Kumbay ja
my Lord. Sigríður var ákaflega vandvirk og
dreif kórinn áfram, t.d. fórum við í söngferða-
lag til Noregs – sem var auðvitað ótrúlegt æv-
intýri fyrir okkur öll. Þau hjónin Sigríður og
Friðrik voru reyndar alveg einstök – rifu skól-
ann upp svo hann blómstraði og blómstrar
reyndar enn.“
Í Svanalíki á brjósttónum
Ugla hefur enn ekki gefist upp á að ná at-
hygli húsmóður sinnar og mjálmar nú sýnu
hærra en í fyrra skiptið. Elín Ósk tekur hana
upp í kjöltu sína og rifjar upp að Tónlist-
arskóli Rangæinga hafi verið ákaflega góður
grunnur fyrir framhaldsnám í tónlist. „Ég
vissi að ég vildi halda áfram að læra tónlist og
þegar ég sá auglýsingu frá Söngskólanum í
Reykjavík um inntökupróf var ég ekki í vafa
um hvað ég ætti að gera. Ég undirbjó lagið Í
Svanalíki eftir Inga T. Lárusson til að syngja
á prófinu og hélt síðan til Reykjavíkur stað-
ráðin í að gera mitt besta. Lagið söng ég síðan
fyrir þær Þuríði Pálsdóttur, Ólöfu Kolbrúnu
Harðardóttur og Krystynu Cortes í inntöku-
prófinu. Fyrir mér voru þetta stórstjörnur að
syngja fyrir. Seinna sagði Þuríður mér að hún
hefði búist við því á hverri stundu að röddin
myndi bresta – ég hefði sungið allt lagið á
brjósttónunum. Eitthvað hefur henni þó fund-
ist spennandi við röddina því að hún tók að sér
að verða söngkennari minn í Söngskólanum á
meðan ég stundaði nám í skólanum næstu 5
árin,“ segir hún um leið og Ugla smýgur létt-
fætt frá henni og niður á gólf.
Elín Ósk segist hafa verið afar lánsöm að
hafna hjá jafn góðum kennara og Þuríði. „Þur-
íður reyndist mér alveg sérstaklega vel öll
námsárin. Ekki aðeins sem frábær kennari
heldur einnig vinkona – í senn ákveðin en upp-
örvandi. Hún var óspör á góð ráð, t.d. kenndi
hún mér sitthvað um klæðaburð og framkomu
á tónleikum og áfram mætti lengi telja. Nán-
ast er hægt að segja að hún hafi tekið mig
undir sinn verndarvæng eins og sína eigin
dóttur. Á milli okkar mynduðust traust vina-
bönd. Enn þann dag í dag erum við góðar vin-
konur og ég leita oft ráða hjá henni.
Ekki var heldur verra að hafa Jórunni Viðar
píanóleikara og tónskáld við hlið sér á náms-
árunum. Af þeirri yndislegu og hjálplegu konu
lærði ég margt,“ segir Elín Ósk og er nóg boð-
ið þegar Ugla ber sig til við að brýna klærnar
á tösku blaðamannsins. „Nú ferð þú niður í
kjallara,“ segir hún ströng á svipinn og Ugla
læðist lúpuleg út úr borðstofunni.
Týnda röddin
Elín Ósk er dramatísk/lýrískur sópran. „Ég
hafði snemma stóra rödd,“ segir hún hugsi.
„Þuríður þurfti að byrja á því að beisla rödd-
ina heilmikið. Fyrsta skrefið í því ferli var að
mýkja röddina upp. Ég lærði að nota höf-
uðtónana, tengja höfuðtónana við brjósttón-
ana og jafna raddsviðið. Meðan á þessu stóð
týndi ég röddinni nánast alveg í hálft ár. Þótt
einkennilegt megi virðast hafði ég litlar
áhyggjur af því hvernig komið var fyrir mér
þennan tíma. Ég efaðist nefnilega aldrei um
að Þuríður myndi leiða mig aftur inn á rétta
braut eins og hún gerði að lokum. Röddin
flæddi fram eins og opnast hefði fyrir flóðgátt
og í framhaldi af því virtist einhvern veginn
allt verða svo rökrétt og einfalt. Námið gekk
líka tiltölulega hratt fyrir sig. Mig minnir að
ég hafi byrjað á 4. stigi og einu sinni hlaupið
yfir stig. Eftir 8. stigið fór ég síðan beint í ein-
söngvaraprófið.“
Hvernig gekk lífið fyrir sig meðan þú varst í
náminu? „Eins og annað skólafólk vann ég
talsvert mikið á sumrin. Venjulega kom ég
heldur ekki í skólann fyrr en eftir sláturtíð um
miðjan október. Kaupið af sláturhúsinu dugði
yfirleitt fyrir skólagjöldunum, ég bjó hjá ætt-
ingjum, vann með náminu og lifði spart. Ég
man að einu sinni vann ég við úrbeiningu hjá
SS á Skúlagötunni. Ég lét heldur ekki mitt
eftir liggja þegar haldnar voru skemmtanir í
Söngskólanum. Það var gjarnan opnað á milli
sala og sungið og spilað fram á rauða nótt,“
segir Elín Ósk og er varfærnislega spurð að
því hvort að hún hafi kannski kynnst mann-
inum sínum Kjartani Ólafssyni, söngkennara,
á einni af þessum samkomum. „Ætli það ekki
bara,“ svarar Elín Ósk og hlær. „Kjartan var
afar liðtækur á píanóið. Fyrstu straumarnir
gætu hafa farið á milli okkar þegar ég stóð við
píanóið hjá honum og var að syngja. Nokkru
eftir að við kynntumst bað hann mig svo að
syngja með kórnum sínum á Fáskrúðsfirði.
Ég var fljót að taka boðinu og eftir ferðina
austur var ekki aftur snúið.“
Tuttugu og fimm ára Tosca
Elín Ósk tók einsöngvarapróf og Kjartan
söngkennarapróf frá Söngskólanum vorið
1984. Þau héldu síðan saman til Mílanó í fram-
haldsnám um haustið. „Ég ætlaði að verða
óperusöngkona og því kom ekkert annað land
en Ítalía til greina,“ segir Elín Ósk hugsi.
„Upphaflega stefndi ég að því að sækja tíma
til mezzóspóransöngkonunnar Juliettu Simon-
iato og byrjaði á því að syngja fyrir hjá henni
um haustið. Gallinn var bara sá að ég gat ekki
talað við hana á ítölsku og hún ekki við mig á
ensku. Hún sagði mér því að koma aftur til sín
þegar ég væri búin að læra ítölsku eftir eitt
ár. Ekkert varð þó úr því af því að ég færi til
hennar því að ég komst að hjá sama kennara
og Kjartan og var svo ánægð að ég vildi ekki
skipta eftir árið. Kennarinn okkar hét Pier
Miranda Ferraro og var yfirleitt kallaður
„fljúgandi tenórinn“ á Ítalíu. Hann var flottur
tenór og flaug út um allar jarðir til að syngja
dramatísk tenórhlutverk. Ekki var heldur
verra fyrir mig að hann fylgdi sama skóla og
Þuríður í kennslunni, þ.e. Bel canto. Námið
var því ákaflega rökrétt framhald af náminu
við Söngskólann.“
Eftir tveggja ára nám á Ítalíu stóð Elín Ósk
skyndilega á krossgötum. „Mér var boðið að
koma heim og syngja Toscu í Þjóðleikhúsinu.
Þó að ég væri auðvitað upp með mér yfir til-
boðinu var ég ekki alveg viss um hvað ég ætti
að gera. Ég var náttúrlega bara 25 ára og því í
yngri kantinum fyrir hlutverkið. Kennarinn
minn hjálpaði mér að taka ákvörðun með því
að segja að af þessu tilboði mætti ég ekki
missa. Ég skyldi fara heim og syngja hlutverk
Toscu en hugsa hana unga. Ég fór að ráðum
hans og fékk afar jákvæða dóma fyrir hlut-
verkið.“
Hefur þú ekki oftast fengið alveg ótrúlega
góða dóma? „Jú, reyndar. Ég var einmitt að
fletta í gegnum úrklippusafnið mitt fyrir
stuttu og eiginlega var ég sjálf hissa á því
hvað dómarnir eru yfirleitt rosalega jákvæð-
ir,“ segir Elín Ósk og brosir þegar hún sér að
Ugla er aftur komin í dyragættina.
Fimm ár á röngum lyfjum
Blaðamaður stenst þá ekki lengur mátið og
spyr Elínu Ósk að því hvers vegna í ósköp-
unum hún hafi aldrei reynt fyrir sér í óperu-
húsum erlendis. „Hingað til hef ég alltaf svar-
að því til opinberlega að ég sé alltof mikil
fjölskyldumanneskja til að taka þátt í harkinu
úti í heimi. Ef ég færi að búa einhvers staðar í
töskum fjarri fjölskyldunni minni myndi ég
örugglega fljótt visna og verða að engu. Engu
að síður vil ég minna á að ég hef dálitla
reynslu af því að syngja í útlöndum, t.d. söng
ég í Aidu í Noregi árið 2000. Ekki má heldur
gleyma því að ég söng annað sópranhlutverkið
í óperunni Fredkulla eftir M.A. Udbye í Olavs
Hallen í Þrándheimi árið 1997. Þessi ópera er
byggð á Snorra Eddu og hafði aldrei verið
flutt áður. Ég varð fyrir valinu þegar Norð-
mennirnir vildu íslenska óperusöngkonu í
hlutverkið. Óperunni var í sameiningu leik-
stýrt af Sveini Einarssyni og Norðmanninum
Stein Winge.
Í hreinskilni sagt er ástæðan fyrir því að ég
hef verið tvístígandi og ekki tekið af skarið
með að reyna að útvega mér hlutverk í útlönd-
unum að hluta til tengd því að ég átti við
heilsuleysi að stríða um nokkurra ára skeið.
Sorglegasti hlutinn af því öllu saman er að
vegna rangrar sjúkdómsgreiningar var ég lát-
in taka inn röng lyf í 5 ár. Ofan á veikindin
bættist svo að á þessum sama tíma misstum
við hjónin bæði foreldra okkar. Eftir að lækn-
arnir höfðu komist að því að vanhæfni í
skjaldkirtli hrjáði mig fékk ég loks réttu lyfin
og fór fljótlega að líða betur. Fullt jafnvægi
Morgunblaðið/Kristinn
„Hún er að einum fjórða hluta íslensk og þremur
fjórða hluta norsk,“ segir Elín Ósk um vinkonu
sína Uglu í Bröttukinn.
Gagnrýnendur eru sammála um að Elín Ósk hafi sleg
Á stjörnuhimni