Morgunblaðið - 09.02.2003, Blaðsíða 12
Þ
RJÁTÍU þrælabörn á
Indlandi báru fyrir mán-
aðamót vitni fyrir dómi
um afarkosti sem þau
sæta við vefnaðarvinnu
sína. Börnin eru öll í
skuldaánauð en eiga at-
hvarf hjá samstarfsaðilum Hjálpar-
starfs kirkjunnar, mannréttindasam-
tökunum Social Action Movement.
Samtökin skipulögðu vitnaleiðslurn-
ar í trúar- og silkiborginni Kanchip-
uram, fyrir dómi átta karla og kvenna
sem öll njóta virðingar á opinberum
vettvangi vegna starfa sinna að
mannréttindamálum, löggæslu, dóm-
störfum eða fræðum. Opinberar
vitnaleiðslur tíðkast þegar lögregla
og embættismenn daufheyrast við
kvörtunum borgarbúa. Undirbúning-
ur tók sex mánuði.
Vitnaleiðslurnar voru vel kynntar í
fjölmiðlum og vel sóttar enda snertir
vefnaður líf 60% íbúa í Kanchipuram.
Hinn 21. janúar söfnuðust 3.000
manns í samkomusal borgarinnar til
þess að hlusta á málflutning Social
Action Movement-samtakanna heyra
vitnisburð 30 þrælabarna um allt að
18 stunda vinnudag, barsmíðar, kyn-
ferðislegt ofbeldi, bjargarleysi fá-
tækra foreldra og vonleysi þeirra
sjálfra um að komast nokkurn tíma í
skóla. Foreldrar tveggja þrælabarna
sem vinnuveitendur höfðu myrt báru
einnig vitni. Lögreglustjóri borgar-
innar og yfirmaður vinnumála í fylk-
inu voru mættir og kallaðir til svara
fyrir dómendahópnum. Fátt varð um
svör og dómendum ljóst að lögum um
skólaskyldu upp í 12. bekk hafði eng-
an veginn verið framfylgt og lög um
afnám skuldaánauðar, um barna-
vinnu og lágmarkslaun hundsuð.
Stutt skólaganga og
langur vinnudagur
Fyrir vitnaleiðslurnar lágu fyrir
staðreyndir um aldur 235 barna í
vefnaðariðnaði, skólagöngu þeirra,
skuldir, laun o.fl. en samtökin Social
Action Movement og tvenn önnur
mannréttindasamtök gerðu ítarlega
könnun á kjörum þeirra. Flest
barnanna í könnunarhópnum, eða
71%, voru 13–14 ára. 22% voru 11–12
ára og 7% voru 7–10 ára. Vitað er að
börn yngri en 7 ára vinna við vefnað.
Kynjahlutfall var nánast jafnt, stúlk-
ur voru 49% og drengir 51%. Flest
þeirra eða 65% höfðu gengið í skóla
upp í 3.–5. bekk en ekkert þræla-
barnanna hafði komist upp í 10. bekk
hvað þá 12. eins og lög um skóla-
skyldu kveða á um. Tæplega helm-
ingur þeirra hafði unnið við vefnað í
2–4 ár en 24% höfðu setið við, í 4–7 ár.
72% barnanna unnu 12 tíma á dag ut-
an sérstakra álagstíma, 19% unnu 8
tíma á dag að jafnaði og 9% unnu 12–
14 tíma á dag. Þess utan var algengt
að stúlkur væru látnar vinna ýmis
heimilisstörf fyrir vinnuveitandann,
þrífa, gæta barna, fara á markað o.fl.
Sú vinna tók 2–3 tíma umfram vinnu
við vefnaðinn. Um hátíðir fór vinna
flestra upp í 14–18 tíma á dag og ekk-
ert er greitt fyrir yfirvinnu. Börnin fá
ekki vikulegan frídag eins og full-
orðnir, heldur aðeins einn í mánuði.
Hann fellur niður í kringum hátíðir
vegna vinnu.
Laun duga ekki fyrir skuldum
Langflest börnin eða 83% þeirra
sem voru með í könnuninni, voru veð-
sett fyrir skuldum foreldra sinna sem
eiga engan aðgang að opinberu lána-
kerfi enda hvorki álitnir borgunar-
menn né, ef út í það er farið, taldir
eiga rétt á því að fá lán sakir stöðu
sinnar í þjóðfélaginu. Skuldirnar
námu á bilinu 2.100–9.300 rúpíur. Í
könnuninni skiptast börnin nokkuð
jafnt í fjóra launaflokka: 100–150
rúpíur á mánuði, 150–200 rúpíur á
mánuði, 200–50 rúpíur á mánuði og
250–00 rúpíur á mánuði (margfaldað
með tveimur gefur grófa krónutölu).
Lánakerfi vinnuveitenda virkar þó
alveg eins og til er ætlast því börnin
fá svo lág laun að seint eða aldrei mun
takast að endurgreiða lán foreldr-
anna. Vinnuveitendur hafa náð lang-
tímasamningum.
Aðbúnaður og vinnueftirlit
óþekkt orð
Aðstæður barnanna eru hinar
verstu að öllu leyti. Vefstofurnar eru
flestar í lélegu húsnæði, víða er
hvorki aðgangur að drykkjarvatni né
klósettum og vefstólarnir henta
börnunum illa. Þau þurfa að bogra
við þá og reigja hálsinn upp enda
mörg komin með kryppu á unga
aldri. Um 30% barnanna í könnuninni
þjáðust af berklum, höfuðverk og
óþægindum í augum. Þau nota bæði
hendur og fætur við vefnaðinn og
30% barnanna kvörtuðu undan verkj-
um í hnjáliðum. Börn sem vinna við
að lita silkið og gera við slitna þræði
komast ekki hjá því að anda að sér
eitri og kyngja því því þau geyma
annan endann uppi sér meðan þau
sækja hinn til að hnýta þá saman. Af-
leiðingin er alvarlegir húðsjúkdómar,
lungna- og öndunarsjúkdómar og
jafnvel dauði. 35% barnanna í könn-
uninni voru með sár á höndum eftir
beittar nálar.
Grófyrði og önnur misnotkun
Ekki er nóg með að vinnuaðstæður
séu eins og sérhannaðar til að valda
sem mestum skaða heldur leggja
vinnuveitendur og fullorðnir sam-
verkamenn sig í framkróka um að
gera vistina sem ömurlegasta. Næst-
um öll börnin kvörtuðu undan því að
vera skömmuð fyrir minnstu yfir-
sjónir, þeim væri úthúðað með gróf-
yrðum og barin, stundum með prik-
um. 10% barnanna sögðust ekki
mega fara út í hádegishléi eða að fara
á klósett. Reyni börn og foreldrar
þeirra að greiða skuldina og koma
börnunum í betri vist kæra vinnuveit-
endur börnin fyrir þjófnað eða falsa
skuldastöðuna svo þau komast
hvergi. Í slíkum málum hefur stuðn-
ingur SAM skipt miklu máli. Mjög al-
gengt er að stúlkur verði fyrir kyn-
ferðislegu ofbeldi þar sem þær sitja
tímum saman með karlmönnum við
vefstólinn í illa lýstum húsakynnum.
Vitundarvakning og beinar aðgerðir
Vitnaleiðslurnar 21. janúar mörk-
uðu tímamót í baráttu samstarfsaðila
Hjálparstarfs kirkjunnar gegn
barnaþrælkun. Hún er alfarið rekin
fyrir söfnunarfé frá Íslandi og hófst
fyrir alvöru fyrir þremur árum þegar
30 milljónir króna söfnuðust á vor-
dögum. Nú hafa 225 börn verið leyst
úr skuldaánauð fyrir söfnunarfé og
framlag Hjálparstarfs kirkjunnar og
173 þeirra eru komin í skóla. Á árinu
2002 stunduðu 35 nemendur tölvu-
nám, 94 luku sníða- og saumanámi, 32
námi í silkiprentun og 26 stunduðu
níu mánaða nám í ensku. Athygli al-
mennings og stjórnvalda var vakin á
vanda þrælabarna með 5 herferðum
með áróðursveggspjöldum og dreifi-
bréfum, fræðslu- og skemmtidagskrá
á eina mánaðarlega frídegi þræla-
barna var skipulögð í 11 skipti en þar
verða oft fyrstu kynni barnanna af
starfi SAM og möguleikum þeirra til
að komast úr ánauð. Fjórum sinnum
var skipulögð menningardagskrá
fyrir dalíta, hina stéttlausu, og fjór-
um sinnum var efnt til opinberra
funda eða kröfugangna á götum úti
með þátttöku þrælabarna, foreldra
þeirra og almennings. Sjálfshjálpar-
hópar foreldra hittust oft, fengu
fræðslu um réttindi sín, atvinnuskap-
andi ráðgjöf, aðhald til þess að freist-
ast ekki til að senda börnin aftur í
ánauð vegna fátæktar og hvatningu.
Leiðbeinendur í 19 kvöldskólum sem
ætlaðir eru þrælabörnum fóru á nám-
skeið en þeir vinna ósérhlífnir af
miklum áhuga og eldmóði. Honum
þarf að halda við. Vitundarvakning er
sýnileg. Fyrrum þrælabörn hafa
safnað peningum til að leysa þjáning-
arsystkin úr ánauð. Árangur af verk-
efninu er áþreifanlegur meðal for-
eldra og barna sem skráð eru í
verkefnið og líf þeirra hefur breyst til
batnaðar. Framtíðarvonir hafa vakn-
að og sumar ræst.
Niðurstöður dómsins styðja
áframhaldandi baráttu
Eftir vitnaleiðslurnar liggja fyrir
skýrar niðurstöður dómsins. Viður-
kennt var að börn sem vinna við silki-
vefnað í Kanchipuram-borg séu í það
minnsta 30.000. Áður höfðu yfirvöld
gert lítið úr vandanum og talið að
fjöldinn væri ekki meiri 3.000 börn.
Kom í ljós að fáir, ríkir atvinnurek-
endur græða á framleiðslunni en ráða
undirverktaka sem hafa vefstólana
heima og geta ráðið börn í „fjöl-
skyldurekstur“ sem er glufa í lögum
gegn vinnu barna. Þannig firra eig-
endur sig ábyrgð. Sönnur voru færð-
ar á ómannúðlegar vinnuaðstæður
barnanna og lögbrot vinnuveitenda.
Staðfest var að hver sem er þjálfaður
til vefnaðarvinnu geti unnið hana,
silkivefnaður krefjist ekki smárra
barnahanda sem var annað skálka-
skjól vinnuveitenda. Dómurinn ávít-
aði borgaryfirvöld fyrir að bregðast
þjónustuhlutverki sínu í þágu borg-
aranna og ályktaði um nauðsyn þess
að þau brygðust við fátækt sem aðal-
orsök þess að börn lenda í skulda-
ánauð. Dómurinn hvatti Social Action
Movement-samtökin, samstarfsaðila
Hjálparstarfs kirkjunnar, til að höfða
mál til að leysa börnin 30 úr ánauð og
hétu fulltingi sínu til þess. Einnig
ákvað dómurinn að taka í sínar hend-
ur rannsókn á dauða þrælabarnanna
tveggja sem vinnuveitendur drápu,
enda hefði rannsókn lögregluemb-
ættis borgarinnar verið til skammar.
Söfnunarfé skilar sér,
starfið heldur áfram
Dalítar eða hinir stéttlausu á Ind-
landi eru rúmlega 200 milljónir
manna. Kjör þeirra eru lítt þekkt ut-
an Indlands. Þrælabörnin tilheyra
flest hópi þeirra. Eins og hér hefur
verið rakið vindur því fram hægt og
sígandi, í takt við möguleikana í því
samfélagi sem það er unnið í. Sam-
starfsaðilar Hjálparstarfsins hafa
vakið athygli fyrir aðferðir og árang-
ur. Samtökin fengu nýlega heimsókn
frá alþjóðlegum hjálparsamtökum
gegn skuldaánauð frá Suður-Asíu,
South Asian Task Force for Bonded
Labour, sem vildu kynna sér starfið.
Það var lyftistöng og hvatning sem
samtökin finna einnig glöggt í öflug-
um stuðningi Íslendinga. Hjálpar-
starf kirkjunnar þakkar öllum þeim
sem stutt hafa þrælabarnaverkefnið.
Fjögur þrælabörn sem leyst voru úr ánauð í ágúst 2002. Frá vinstri: Bala
Subramani 13 ára, Soundari 10 ára, V. Padmavathi 11 ára og Tamilrasan 14 ára.
Þrælabörn fagna mánaðarlegum frídegi hjá samstarfsaðilum Hjálparstarfs kirkjunnar með skemmtun, mat og fræðslu.
Flest börnin sem vinna við vefnað eru
á aldrinum 13—14 ára, hafa lokið 3—5
ára skólagöngu, vinna 12 tíma á dag
og eru í skuldaánauð. Aðstæður
þeirra eru víða hinar verstu. Vefstof-
urnar eru flestar í lélegu húsnæði,
víða er hvorki aðgangur að drykkjar-
vatni né klósettum og vefstólarnir
henta börnunum illa. Þau bogra við
þá og reigja hálsinn upp enda mörg
komin með kryppu á unga aldri.
Soundari er 10 ára og hefur unnið við
vefnað í tvö ár frá því pabbi hennar dó
og móðir hennar tók lán til þess að
greiða fyrir útförina. Hún hefur nú
verið leyst úr ánauðinni með stuðn-
ingi Hjálparstarfs kirkjunnar en vann
áður 12 tíma vinnudag. Hún talar lágt
og á erfitt með að segja frá óskum
sínum — en hana langar til að halda
áfram í skóla. Hún er komin í 2. bekk
og virðist ganga vel.
Opinber
vitnaleiðsla,
stórfelld brot
og vanræksla
Fjöldi indverskra barna sætir skuldaánauð þar
sem þau vinna allt að 14 tíma á sólarhring við illar
aðstæður og léleg launakjör. Fyrir skemmstu kom
saman dómstóll í silkiborginni Kanchipuram og
hlýddi á örlög 30 þrælabarna. Anna M. Þ.
Ólafsdóttir greinir frá niðurstöðunum.
Höfundur er fræðslu- og upplýsinga-
fulltrúi Hjálparstarfs kirkjunnar.
12 C SUNNUDAGUR 9. FEBRÚAR 2003 MORGUNBLAÐIÐ