Morgunblaðið - 10.02.2003, Blaðsíða 16

Gengisfall Péturs
Blöndals
STARFSMANNASJÓÐUR
SPRON ehf. hefur frá stofnun haft
að leiðarljósi að tryggja sem best
hagsmuni stofnfjáreigenda og
starfsmanna. Vissulega voru úr-
skurðir Fjármálaeftirlitsins og
kærunefndar mikil vonbrigði og
auðvitað hafa orðið vatnaskil í mál-
inu. Við viljum ekki vekja tálvonir
hjá stofnfjáreigendum, en eitt er
víst að stjórn starfsmannasjóðsins
hefur ekki gefist upp og mun enn
leita leiða til hagsbóta fyrir stofn-
fjáreigendur.
Hagsmunir
stofnfjáreigenda
Sjálfur hafði ég þá skoðun, sem
byggðist á fjölda álitsgerða frá
liðnum árum, að ekki væri heimilt
að selja stofnbréf á yfirverði. Ég
fagnaði því sem stofnfjáreigandi,
þegar sú skoðun var rökstudd, að
bréfin gætu reynst verðmætari en
fyrr var talið og þegar Fjármála-
eftirlitið kvað á um að það væri
stjórnarskrárvarinn réttur manna
að selja stofnbréf sín á yfirverði.
Þar með má segja að við starfs-
menn SPRON værum orðnir eins
konar samherjar Péturs Blöndals
og félaga í viðleitni þeirra að fá
viðurkenndan rétt stofnfjáreig-
enda til hæsta mögulega verðs fyr-
ir stofnfé sitt.
Við töldum hins vegar hrapal-
lega á málum haldið hjá Pétri og
félögum er þeir kusu að fara á bak
við starfsmenn SPRON með leyni-
legum samningum við Búnaðar-
bankann um óvinveitta yfirtöku.
Hefði verið farsælla ef Pétur Blön-
dal og samherjar hans hefðu borið
gæfu til þess að koma hreint fram
og kynna sjónarmið sín um við-
skipti með stofnfé fyrir öðrum
stofnfjáreigendum, stjórnendum
og starfsmönnum SPRON og leita
samstarfs hlutaðeigandi um leiðir
til þess að ná fram sameiginlegu
markmiði án þess að skaða sjálf-
stæði SPRON. Sú atburðarás sem
fimmmenningarnir hrundu af stað
er flestum kunn. Með innkomu
Jóns Steinars Gunnlaugssonar
urðu straumhvörf í umræðunni
sem í stað þess að snúast um hags-
muni stofnfjáreigenda SPRON
snerist upp í árásir á sparisjóðs-
stjórann og stjórn SPRON, þar
sem reynt var að gera stjórnarfor-
mennsku sparisjóðsstjórans í
Kaupþingi hf. tortryggilega. Varð
okkur sem þekkjum til starfa hans
ljóst að brigsl og framganga Jóns
Steinars og Péturs Blöndals á
þessum tímapunkti snerist um
annað en hagsmuni SPRON og
stofnfjáreigenda. Sú skoðun okkar
fékkst staðfest er þessir sömu að-
ilar réðust með samskonar hætti
að starfsmönnum SPRON er þeir
bundust samtökum um að koma
fram með tilboð til stofnfjáreig-
enda, tilboð sem hafði það að
markmiði að tryggja stofnfjáreig-
endum a.m.k. jafnhátt verð, en
jafnframt áframhaldandi rekstur
og sjálfstæði SPRON.
Þögnin talar
Starfsmannasjóðurinn hefur birt
úrskurð Fjármálaeftirlitsins og
kærunefndarinnar, ásamt afstöðu
sinni til þeirra, jafnóðum á heima-
síðu SPRON.
Það vekur óneitanlega athygli
að Búnaðarbankinn, Pétur Blöndal
og félagar hafa ekki birt úrskurði
Fjármálaeftirlits og kærunefndar
um yfirtökutilboð þeirra. Fram
hefur komið hjá Árna Tómassyni,
bankastjóra BÍ, að áform bankans
hafi reynst ólögmæt. Þess vegna
hafi bankinn hætt yfirtökutilraun-
inni og standi því ekki lengur að
baki Pétri Blöndal og félögum. Í
haust var því haldið fram af Jóni
Steinari og Pétri Blöndal að Fjár-
málaeftirlitið hefði í raun sam-
þykkt yfirtökutilboðið. Getur verið
að birting á ofangreindum úr-
skurðum leiði í ljós að stofnfjáreig-
endum hafi verið gefin röng mynd
af afstöðu Fjármálaeftirlitsins eða
áformum þessara aðila? Hvað er
verið að fela með því að halda
þessum úrskurðum leyndum?
Valdabarátta
Í stað þess að standa stofnfjár-
eigendum skil á afdrifum yfirtöku-
tilboðsins hafa Pétur Blöndal og
félagar kosið að ráðast að stjórn
SPRON og sparisjóðsstjóra með
afar ósanngjörnum hætti. Einnig
virðist liggja í augum uppi að
moldviðrið sem þyrlað hefur verið
upp vegna kaupa SPRON á
Frjálsa fjárfestingarbankanum sé
liður í ófrægingarherferð gegn
sparisjóðsstjóranum. Framganga
Péturs Blöndals og Jóns Steinars í
því máli er óskýrð, en heiðarlegt
væri af þessum aðilum að upplýsa
um markmið sín og hverra erinda
þeir eru að ganga. Virðist sem
sparisjóðsstjórinn sé orðinn skot-
spónn í óvæginni valdabaráttu í
viðskiptalífinu, baráttu þar sem til-
gangurinn helgar meðalið. Við sem
viljum vinna að framgangi og
áframhaldandi uppbyggingu
SPRON kunnum ekki að meta
slíkar starfsaðferðir og frábiðjum
okkur valdabrölt af þessu tagi.
Eftir Ara Bergmann
Einarsson
„Hefur ekki
birt úrskurði
Fjármála-
eftirlits
og kæru-
nefndar.“
Höfundur er formaður stjórnar
Starfsmannasjóðs SPRON ehf.
UMRÆÐAN
16 MÁNUDAGUR 10. FEBRÚAR 2003 MORGUNBLAÐIÐ
ÞAÐ var aldrei ætlun mín að deila
við Sólveigu Pétursdóttur, dóms-
málaráðherra, í fjölmiðlum. Hins veg-
ar get ég ekki annað en mótmælt op-
inberlega orðum ráðherra á Alþingi
hinn 6. febrúar sl. Þar sagði ráðherra
að fullt samráð hafi verið haft við
framkvæmdastjóra almannavarna-
ráðs strax og hugmyndir að breyting-
um á lögum um almannavarnir voru
ræddar í sumar. Það er ekki rétt. Hið
rétta í málinu er að þann 6. júní sl. var
undirrituð kölluð á fund til Björns
Friðfinnssonar, ráðuneytisstjóra, og
Stefáns Eiríkssonar, skrifstofustjóra,
og tilkynnt að dómsmálaráðuneytið
ætlaði á komandi haustþingi að leggja
fram frumvarp til lagabreytinga um
almannavarnir. Leggja ætti almanna-
varnaráð og Almannavarnir ríkisins
niður, fella verkefni almannavarna
undir Ríkislögreglustjóra, fækka
starfsmönnum úr 6 í 3 og draga úr
fjárframlögum um 50%. Þetta væri
ákvörðun ráðuneytisins og ættu
breytingar þessar að taka gildi um
áramót. Á fundinum var tekið sér-
staklega fram að ekki væri verið að
leita álits framkvæmdastjóra um mál-
ið. Málið var heldur aldrei lagt fyrir
almannavarnaráð til umsagnar. Þeg-
ar allsherjarnefnd óskaði síðar eftir
áliti gerði ég nefndinni grein fyrir
skoðun minni. Á fundi með henni kom
fram í máli mínu að ekkert samráð
hefði verið haft við Almannavarnir
ríkisins eða almannavarnaráð.
Í öðru lagi hélt ráðherra fram á
fyrrnefndum þingfundi að í frum-
varpinu sé „lagt til að færa almanna-
varnir undir Ríkislögreglustjóra til að
stofna sameiginlega björgunarmið-
stöð“. Það er ekki rétt að það þurfi að
leggja almannavarnir undir Ríkislög-
reglustjóra vegna sameiginlegrar
björgunarmiðstöðvar. Hið rétta í mál-
inu er að Almannavarnir ríkisins hafa
í samvinnu við aðra unnið að því að
koma á fót sameiginlegri miðstöð
neyðaraðgerða fyrir alla þá sem sinna
stjórnun eða samhæfingu á landsvísu.
Undirrituð hefur unnið að því að
flytja skrifstofur stofnunarinnar (nú á
Seljavegi) og samhæfingarstöð (nú á
Hverfisgötu) í eitt og sama húsnæði
með Neyðarlínu (NL) og Fjarskipta-
miðstöð lögreglu (FML). Hinn 23.
janúar 2002 undirritaði ég ásamt
fulltrúum dóms- og fjármálaráðu-
neyta leigusamning við SHS fasteign-
ir ehf. um leigu á húsnæði í Skógar-
hlíð 14 fyrir skrifstofur og sam-
hæfingarstöð, en í því húsi eru NL og
FML. Flutningurinn á að fara fram í
byrjun sumars 2003, samkvæmt gild-
andi samkomulagi. Langþráður
draumur var loksins orðinn að veru-
leika. Þá buðu Almannavarnir ríkisins
öðrum aðilum aðstöðu í miðstöðinni
vegna aðgerða sem þurfa samhæfing-
ar, þó almannavarnir komi ekki að að-
gerðunum. Viðræður við Landsstjórn
björgunarsveita, Flugmálastjórn,
Ríkislögreglustjóra og Neyðarlínuna
voru þegar hafnar um sameiginlegar
verklagsreglur og búnað og var hönn-
un miðstöðvarinnar á lokastigi þegar
dómsmálaráðuneytið tilkynnti fyrir-
ætlanir sínar.
Í þriðja lagi fullyrti ráðherra að
staða almannavarna hér á landi sé í
góðu lagi. Rétt er það sem fram kom
að fjárhagslega stendur stofnunin á
sama grunni og verið hefur, en stofn-
anir snúast ekki eingöngu um fjár-
magn, heldur verkefni og starfsfólk.
Verkefni Almannavarna ríkisins fel-
ast í því að sinna útköllum og búa sig
og aðra undir útköll. Þegar þessi orð
eru skrifuð fullyrði ég að sú óvissa
sem nú ríkir mun ekki hafa áhrif á við-
brögð í útkalli, en ég treysti mér ekki
til þess að segja hversu lengi það
muni vara. Verkefni stofnunarinnar
eru smám saman að komast í sjálf-
heldu. Það er ekki hægt að skipu-
leggja framtíðina þar sem enginn veit
hver muni stjórna og ef nýir aðilar
taka við stjórnartaumunum hvaða
breytingar þeir vilja gera. Samstarfs-
aðilar stofnunarinnar spyrja sífellt
hvort núgildandi skipulag og samn-
ingar verði í gildi áfram. Jafnvel þótt
fullyrt sé að einungis lítilsháttar
breytingar verði veit enginn ná-
kvæmlega hverjar þær verða og mál
fara því í biðstöðu. Þá eiga sumir
starfsmenn að verða starfsmenn Rík-
islögreglustjóra og eru að reyna að
búa sig undir þau starfsskipti, á með-
an aðrir eru að leita að annarri vinnu;
allir eru ósjálfrátt með hugann ann-
ars staðar en hjá Almannavörnum
ríkisins. Ég vil þó nota þetta tækifæri
til þess að hrósa starfsmönnum stofn-
unarinnar fyrir hversu vel þau hafa
tekið á þessu erfiða máli og haldið
hópinn þrátt fyrir þann klofning sem
er til staðar og fer vaxandi. Stofnunin
er að liðast í sundur. Það er mín ein-
læg von að Alþingi afgreiði þetta mál
sem allra fyrst svo að því óvissu-
ástandi sem nú ríkir vegna þessa
frumvarps linni áður en það fer að
hafa alvarlegar afleiðingar.
Ég hef gert allsherjarnefnd grein
fyrir þeirri skoðun minni að þetta
frumvarp sé ónýtt. Ég tel að taka
skulu lögin um almannavarnir til
heildarendurskoðunar með þátttöku
þeirra sem að almannavörnum koma
og því máli verði hraðað.
Að gefnu tilefni
Eftir Sólveigu
Þorvaldsdóttur
Höfundur er framkvæmdastjóri al-
mannavarnaráðs og forstöðumaður
Almannavarna ríkisins.
„Ég hef gert
allsherj-
arnefnd
grein fyrir
þeirri skoð-
un minni að þetta frum-
varp sé ónýtt.“
FJÖLMIÐLAR hafa nýlega vakið
athygli á skýrslu bandarísks og kan-
adísks sérfræðings um sjálfbærni
fiskveiða hjá þjóðum sem veiða í
Norðaustur-Atlantshafi. Færeyingar
koma vel frá þeim samanburði sem
rannsókn sérfræðinganna nær til. Af
umfjöllun fjölmiðla má draga þá
ályktun að þar með séu færðar sönn-
ur á að hið færeyska stjórnkerfi fisk-
veiða sé það besta sem völ er á.
Það getur hvort sem er verið rétt
eða ekki. Aðalmálið er að slík ályktun
er glannaleg miðað við hvernig að
þessari rannsókn er staðið. Í skýrsl-
unni er verið að bera saman fram-
ferði 11 fiskveiðiþjóða eftir þremur
mismunandi greiningarkerfum m.t.t.
meintrar sjálfbærni veiðanna.
Sú fyrsta er það sem kallað er
„rapfish“. Þetta hugtak er afar flókið
og tekur til mjög margra þátta, sem
flokkaðir eru í vistfræðilega, efna-
hagslega, félagslega, tæknilega og
siðferðilega þætti. Í allt eru þetta
tæplega 60 undirþættir og eru gefnar
einkunnir fyrir hvern þeirra og síðan
vegið og metið hvað út úr þessu kem-
ur fyrir hverja þjóð. Það er athygl-
isvert að í þessu greiningarkerfi fær
frjáls markaður fyrir framseljanlega
kvóta hæstu einkunn en vægi þessa
liðs er auðvitað bara 1 á móti 60.
Í öðru lagi er notast við leiðbein-
ingar í „Siðareglum FAO um fisk-
veiðar“, sem tekur á mörgum þáttum
um atferli vegna fiskveiða, þótt
margir liðir þar séu óljósir og skil-
greindir á tvíbentan hátt.
Í þriðja lagi er atferli þessara
þjóða metið eftir því hversu löghlýðn-
ar þær hafa verið gagnvart alþjóð-
legum samningum – óháð því hvernig
þær hafa gengið um auðlindirnar sem
samningar ná til. Ísland lækkar á
slíkum lista ef við samþykkjum ekki
samning um skiptingu karfakvóta
vegna þess að ekki er vilji til þess hjá
öðrum þjóðum að fara eftir þeirri vís-
indalegu þekkingu sem fyrir hendi er
– og þetta er óháð því hvort við stund-
um veiðarnar á ábyrgan hátt eða
ekki. Ef samningamenn okkar
myndu bara segja já og amen við því
sem ES, Norðmenn og fleiri leggja til
gætum við skorað vel á þessum lista.
Þessi þáttur vegur langþyngst í þeim
mismun sem fæst á milli okkar og
Færeyinga.
Í skýrslunni eru niðurstöður úr
þessum þremur greiningum vegnar
saman og þá koma Færeyingar best
út. Það er ástæða til að óska Fær-
eyingum til hamingju og að samgleðj-
ast þeim. Hitt tel ég alveg ljóst að
skýrslan hjálpar okkur ekki til þess
að meta hvort færeyska fiskveiði-
kerfið sé betra eða verra en önnur
kerfi sem notast er við til að stýra
fiskveiðum við Norðaustur-Atlants-
haf. Ég er ekki að taka afstöðu til
þess heldur einungis að benda á að
þær forsendur sem þessi niðurstaða
byggist á eru margar þannig að eng-
inn Íslendingur er tilbúinn að skrifa
upp á þær.
Hvenær er fallegt fallegast?
Eftir Pétur
Bjarnason
„Aðalmálið
er að slík
ályktun er
glannaleg
miðað við
hvernig að þessari rann-
sókn er staðið.“
Höfundur er sjávarútvegsfræðingur
og framkvæmdastjóri Fiskifélags
Íslands.
BJÖRN Bjarnason fyrrverandi
menntamálaráðherra gerir athuga-
semdir við grein mín frá sl. fimmtu-
degi. Björn kýs að svara í engu
málefnalega heldur slá fram eft-
irfarandi: „Þráhyggjan við að eigna
mér vandræði iðnaðar- og við-
skiptaráðherra vegna þessa máls er
greinilega af pólitískum rótum
runnin. Frá mönnum sem halda að
upphefð í stjórnmálum snúist um
að segja ósatt um andstæðinga
sína.“ Þessi fullyrðing er í besta
falli yfirlætisleg tilraun til þess að
draga annars málefnalega og verð-
uga umræðu niður í flokkpólitískt
kviksyndi. Þá fullyrðir Björn að
honum hafi ekki verið gefið það
vald að stöðva frumvarp um Þróun-
arsjóð tónlistar. Umrætt frumvarp
var tilbúið og átti að vera ríkis-
stjórnarfrumvarp en til þess þurfti
samstöðu sem Björn vildi ekki
veita.
Stjórnarsáttmáli ríkisstjórnarinn-
ar ber yfirskriftina: Í fremstu röð á
nýrri öld. Í kafla um atvinnumál
segir: „Að auka fjölbreytni atvinnu-
lífs og útflutningsgreina, ekki síst
með eflingu þeirra vaxtarsprota
sem byggjast á menntun og þekk-
ingu svo sem í tónlistar- og kvik-
myndagerð og ýmiss konar sér-
hæfðri þjónustu.“ Það er ekki
viðunandi að sóknarfæri renni úr
greipum vegna sinnuleysis eða
ágreinings um verkskiptingu. Á
Norðurlöndum kom einnig upp
reiptog milli menningar og við-
skiptasjónarmiða. Slík mál hafa þó
ekki orðið til trafala né náð að
stöðva þátttöku og árangur. Al-
gengt er að ásamt þarlendum
menningarmálaráðuneytum komi
iðnaðar- og viðskiptaráðuneyti
ásamt utanríkisráðuneyti einnig að
þeim málum sem nær liggja þeirra
verksviði. Horfa þarf fram á veginn
og ekki má láta flokks- eða menn-
ingarpólitískt þras verða að aðal-
atriði og byrgja sýn.
Pólitískt þras byrgir sýn
Eftir Steinar Berg
Ísleifsson
„Ekki er
viðunandi að
sóknarfæri
renni úr
greipum
vegna sinnuleysis eða
ágreinings um
verkskiptingu.“
Höfundur er ráðgjafi
um tónlistarmál.