Morgunblaðið - 16.02.2003, Blaðsíða 26
26 SUNNUDAGUR 16. FEBRÚAR 2003 MORGUNBLAÐIÐ
EINS og þeir sem lesakvennablöð og fylgj-ast með þáttum áborð við Sex and the
City vita eru einhleypar kon-
ur fjölmennur og áberandi
hópur í bandarískum stór-
borgum. Sömu lesendur og
áhorfendur vita jafnframt
hvað gerist þegar einhleypar
stórborgarkonur komast á
fertugsaldur og fara þar af
leiðandi að horfa meira í
kringum sig (að minnsta
kosti þær sem langar til að
eignast fjölskyldu); þær kom-
ast að því að góður karlkost-
ur – einhleypur, vel mein-
andi, traustur, til í að binda
sig og stofna fjölskyldu – er
vandfundinn í henni stórborg.
Samkvæmt þáttunum og
blöðunum virðist þetta bæði
stafa af því að með aldrinum
verða konur sjálfstæðari og
kröfuharðari og einnig af því
að einhleypir karlar eru hlut-
fallslega færri en þær í stór-
borgum.
Þetta menningarástand er
talsvert til umfjöllunar í
Bandaríkjunum. Svo virðist
sem konur sæki frekar í stór-
borgir en karlar og karlar
sækist frekar eftir að búa í
strjálbýli en konur. Á allra
þéttbýlustu og strjálbýlustu
stöðunum hefur þannig
myndast ákveðið ójafnvægi
þegar kemur að pörun.
Stundum er sagt að í New
York-borg séu fimm ein-
hleypar konur um hvern ein-
hleypan karl. Líklega eru það
þær allra örvæntingarfyllstu
í hópi einhleypra kvenna sem
trúa og hampa slíkum tölum
en staðreyndin er samt sem
áður sú að þar eru einhleypar
konur mun fleiri en karlar.
Og einhvers staðar hlýtur
samsvarandi hluti einhleypra
karla að vera. En hvar? Jú
hann er í Alaska. Lang-
stærsta og langstrjálbýlasta
ríki Bandaríkjanna. Í Alaska
er einmitt stundum sagt að
þar séu fimm einhleypir karl-
ar um hverja einhleypa konu.
Og enda þótt það séu líklega
bara þeir sem eru allra verst
hrjáðir af kulda og kven-
mannsleysi sem trúa og
hampa slíkum tölum er raun-
in sú að í Alaska búa miklu
fleiri karlmenn en konur.
Hin ójöfnu kynjahlutföll
einhleypra í Alaska og New
York eru þekkt staðreynd og
er talsvert gert út á að reyna
að jafna metin, eða að
minnsta kosti að gefa fólki
kost á að nýta sér betri „lík-
ur“ í þessum efnum. Tímarit-
ið Alaska men, þar sem ein-
hleypir karlmenn frá Alaska
eru kynntir, hefur til dæmis
verið starfrækt frá árinu
1987. Þar er viðhaldið þeirri
alkunnu ímynd Alaska-
karlmanna að þeir séu karl-
mennskan uppmáluð; menn
sem þola öll veður, veiða sér
til matar, byggja hús með
berum höndum o.s.frv. Eins
er bent á að óhjákvæmilegur
fylgifiskur þess að lifa svo
karlmannlegu lífi í skauti
náttúrunnar sé sá að búa
verulega afskekkt, og þá er
erfitt að kynnast konum.
Tímaritinu er dreift um öll
Bandaríkin og eru vinsældir
þess einna mestar meðal
kvenna í stórborgum. Stofn-
andi og ritstjóri blaðsins, Su-
sie Carter Smutz, leggur
metnað sinn í vandaða um-
fjöllun um þá menn sem fram
koma í blaðinu hverju sinni,
tekin eru við þá ítarleg viðtöl
og sýnt hvernig þeir búa og
haga daglegu lífi sínu. Þá
fylgja sögur af vel heppn-
uðum samböndum og hjóna-
böndum sem hafa orðið til
fyrir milligöngu blaðsins. Á
vefsíðu tímaritsins
(www.alaskamen.com) gefur
að líta sýnishorn af efni þess,
auk þess sem hægt er að
kaupa ýmsan varning svo
sem dagatal með myndum af
slökkviliðsmönnum frá
Alaska (sem allir eru ein-
hleypir að sjálfsögðu).
Vinur minn, sem nú reynd-
ar býr í Kaliforníu, er fæddur
og uppalinn í Alaska. Heima-
bær hans er pínulítill og af-
skekktur og eru flestar stelp-
urnar sem hann ólst upp með
fluttar burt því þær „vilja
vinna fjölbreyttari störf og
kunna betur við borgarlífs-
stílinn“. Strákarnir hafa frek-
ar orðið eftir enda kunna þeir
vel við sig í „karlmannlegri
og náttúrlegri stemmningu“
heimaslóða sinna. Þá segir
hann að talsvert af körlum
frá öðrum ríkjum Bandaríkj-
anna flytji til Alaska til að
upplifa áðurnefnda stemmn-
ingu, en hafi menn áform um
slíkt ráðleggja heimamenn
þeim eindregið að „koma með
konu með sér“ því ekki muni
þeir finna hana þar.
Þessi vinur minn hefur
mikinn húmor fyrir gríninu
um Alaska-mennina og New
York-konurnar. Eitt af því
sem honum finnst merkileg-
ast í þeim efnum eru stórar
einhleypinga-hátíðir sem
haldnar eru reglulega í
heimaríki hans og gríðarvel
sóttar af stórborgarkonum
sem eru komnar langa leið í
þeirri von að kynnast góðum
manni. Spurningin um búsetu
flækist þó gjarnan fyrir fólki
sem fellir hugi saman við
slíkar aðstæður. Alaska-
mennirnir vilja fá konu heim í
bjálkakofa en NY-konurnar
vilja mann til að spóka sig
með um götur Manhattan.
En þó að sumar borgarkonur
fari til Alaska til að veiða sér
mann og taka hann með sér
heim er alltaf einhver hluti
þeirra til í að láta borgarlífið
lönd og leið í skiptum fyrir
mann og fjölskyldu. Þær kon-
ur koma á sérstakar ein-
hleypinga-hátíðir þar sem
konurnar keppa sín á milli í
ýmiskonar „Alaska-þrautum“
svo sem að bera stórar vatns-
tunnur, gera að fiski, höggva
eldivið o.fl. Þessar konur gefa
sig út fyrir að vilja flytja til
Alaska finni þær indælan
mann sem vill taka þær inn á
heimilið. Áðurnefndur vinur
minn telur sjálfsagt að gera
ráð fyrir því að slíkt sé ekki
fyrsta úrræði kvenna í karl-
mannsleit.
En það eru ekki bara kon-
urnar sem fara á veiðar. Sami
vinur minn sagði mér frá
æskuvini sínum frá Alaska
sem flutti nýlega til New
York. Að hans sögn var eins
og einhver hefði sent skilaboð
um leynilegt samskiptakerfi
einhleypra kvenna borg-
arinnar þess efnis að nýr
vænn karlkostur væri mætt-
ur á svæðið og þær köstuðu
sér að fótum hans hver á fæt-
ur annarri. Samt þurfti hann
ekki að leysa neinar „New
York-þrautir“ svo sem gera
greinarmun á gervi og ekta
Fendi-tösku, húkka eina
lausa leigubílinn á 5th
Avenue eða blanda almenni-
legan Cosmopolitan. Segið
svo að konur séu kröfuharð-
ari en karlar.
Birna Anna
á sunnudegi
Morgunblaðið/Jóra
Alaska-menn +
New York-konur
= sönn ást
bab@mbl.is
U
MRÆÐA um hlutverk lista-
manna í stjórnmálum og með
hvaða hætti þeir birta póli-
tíska afstöðu sína hefur tekið
á sig margar myndir í gegn-
um tíðina. Margir listamenn
kjósa að tjá sig eingöngu í
list sinni og telja það sinn vettvang; þannig eigi
og geti unnendur listar þeirra lesið hugmyndir
þeirra um veröldina úr verkum þeirra. Pólitík
líðandi stundar í vestrænum lýðræðisþjóð-
félögum er jafnvel talin lélegur leir að móta úr
verðugt listaverk. Mörg af þekktum pólitísk-
um bókmennta- og leikverkum eru samin und-
ir hæl ógnarstjórnar og hafa höfundar þá
fundið skoðunum sínum farveg í táknrænum
lýsingum á ógninni, en svo laglega útbúnum að
lesendur/áhorfendur hafa fyllst eldmóði yfir
þeim kjarki sem listamað-
urinn sýnir í andófi sínu. Í
okkar heimshluta, hinum
vestræna, hefur hverjum
og einum verið frjálst að
tjá skoðanir sínar – á sein-
ustu öld – og því hefur póli-
tísk list og andófskennd átt
erfitt uppdráttar, jafnvel svo að list sem inni-
heldur einhvern pólitískan eða hugmynda-
fræðilegan boðskap hefur þótt einfeldningsleg
og skorta þá listrænu dýpt sem „raunveruleg
list“ þarf að fela í sér.
Leikskáldið Harold Pinter, sem nú stendur
á sjötugu, hefur ekki legið á skoðunum sínum í
gegnum tíðina en jafnframt haldið því fram að
langsótt sé að fela stjórnmálaskoðanir sínar í
umbúðum leikrits eða kvikmynda; grundvall-
arspurningar um réttlæti og mannlega reisn
sé hægt að fjalla um, en skoðanir höfundarins
á gjörðum ákveðinna stjórnmálamanna eða
þjóðarleiðtoga séu betur orðaðar í beinni ræðu
og í eigin nafni. Leikrit Pinters á seinni árum
hafa einmitt í æ ríkara mæli fjallað um skipu-
lagt ofbeldi, kúgun yfirvalda á einstaklingnum,
hrylling sem ekki er hægt að flýja undan og
hvernig fulltrúar yfirvaldsins villa á sér heim-
ildir; gera sér dælt við fórnarlambið áður en
ofbeldinu er beitt. Dæmi um þetta eru t.d. leik-
ritin Mountain Language og Ashes to Ashes.
Pinter hefur reyndar sagt að svo fáirsæki leikhús á Vesturlöndum að semmiðill pólitískra skoðana sé leikhúsiðheldur máttlaust. Ósagt skal látið hvort
þetta hefur ráðið því að í eftirfarandi ræðu
dregur Harold Pinter ekki listræna blæju yfir
skoðun sína heldur orðar hana afdráttarlaust.
Ræðuna flutti hann í liðinni viku er hann tók
við heiðursdoktorsnafnbót við háskólann í Tór-
ínó á Ítalíu.
„Ég er djúpt snortinn að verða þessa heið-
urs aðnjótandi frá svo merkum háskóla. Fyrr á
þessu ári var ég skorinn upp við krabbameini.
Aðgerðin og fylgikvillar hennar voru líkust
martröð. Mér leið eins og manni sem syndir í
kafi í djúpu, dimmu, endalausu úthafi. En ég
drukknaði ekki og ég er mjög feginn að vera á
lífi. Ég vaknaði hins vegar upp af minni per-
sónulegu martröð inn í aðra lævísari martröð
alls almennings; martröð bandarískrar sefa-
sýki, fáfræði, hroka, heimsku og yfirlætis; öfl-
ugasta þjóðríki sem heimurinn hefur kynnst
heyr stríð gegn heiminum. „Ef þú ert ekki með
okkur, þá ertu á móti okkur,“ hefur Bush for-
seti sagt.
Hann hefur líka sagt: „Við munumekki láta hræðilegustu vopn heims-ins vera í höndum verstu leiðtogaheimsins.“ Hárrétt. Líttu í spegilinn
kunningi. Þetta ert þú.
Bandaríkin eru á þessari stundu að þróa há-
tæknileg kerfi gjöreyðingarvopna og þau eru
tilbúin að beita þeim þar sem þeim þykir
henta. Þau eiga meira af þeim en aðrar þjóðir
heimsins samanlagðar. Þau hafa hunsað al-
þjóðlegar samþykktir um líffræðileg og efna-
fræðileg vopn og hafnað eftirliti með verk-
smiðjum sínum. Hræsnin að baki opinberum
yfirlýsingum þeirra og athafnir þeirra sjálfra
eru nærri því fyndnar. Bandaríkin trúa því að
dauði þeirra þrjú þúsund sem létust í New
York séu einu dauðsföllin sem skipta máli.
Dauði annarra annars staðar er óraunveruleg-
ur, fjarlægur og skiptir ekki máli.
Aldrei er talað um þau þrjú þúsund semféllu í Afganistan. Aldrei er talað umþau hundruð þúsunda írakskra barnasem hafa dáið vegna viðskiptabanns
Bandaríkjanna og Bretlands sem hefur hindr-
að að þeim berist nauðsynleg lyf.
Aldrei er talað um áhrifin af hertu úrani sem
Bandaríkjamenn notuðu í Flóabardaga. Geisl-
un í Írak er hryllilega mikil. Börn fæðast án
heila, án augna, án kynfæra. Úr eyrum þeirra,
munni og endaþarmi rennur eingöngu blóð.
Aldrei er talað um dráp á tvö hundruð þús-
und manns á Austur-Tímor árið 1975 sem
stjórnvöld í Indónesíu stóðu að og nutu til þess
hvatningar og stuðnings Bandaríkjanna.
Aldrei er talað um þá hálfu milljón manna
sem látist hafa í Chile, El Salvador, Ník-
aragva, Úrúgvæ, Argentínu og Haítí í aðgerð-
um sem Bandaríkin studdu og fjármögnuðu.
Ekki er lengur talað um þær milljónir
manna sem létust í Víetnam, Laos og Kamb-
ódíu.
Varla er talað um örvæntingarfulla baráttu
palestínsku þjóðarinnar þótt þar í sé fólginn
kjarni óróa heimsins. Hvílíkt dómgreind-
arleysi gagnvart nútíðinni og hvílíkur mis-
skilningur á sögunni. Fólk gleymir ekki. Það
gleymir ekki dauða samferðamanna sinna, það
gleymir ekki pyntingum og limlestingum, það
gleymir ekki óréttlæti, það gleymir ekki kúg-
un, það gleymir ekki hryðjuverkum stórvelda.
Og það gerir meira en að gleyma ekki. Það
berst á móti.
Hryllingurinn í New York var fyr-irsjáanlegur og óumflýjanlegur.Það var gagnárás vegna stöðugraog kerfisbundinna ríkishryðjuverka
af hálfu Bandaríkjanna um árabil í öllum
heimshlutum.
Almenningur í Bretlandi er nú hvattur til að
„vera á verði“ vegna hugsanlegra hryðju-
verkaárása. Orðalagið út af fyrir sig er fárán-
legt. Hvernig er hægt að „vera á verði“. Hafa
trefil fyrir andlitinu til að verjast eiturgasi?
Hins vegar eru hryðjuverkaárásir næsta lík-
legar, sem óumflýjanleg afleiðing fyrirlitlegrar
og skammarlegrar þjónkunar (breska) for-
sætisráðherrans við Bandaríkin. Að sögn var
nýlega komið í veg fyrir eiturgasárás í neð-
anjarðarlestarkerfi Lundúna. Slík árás getur
engu að síður átt sér stað. Þúsundir skóla-
barna ferðast daglega með neðanjarðarlest-
unum í London. Ef þau deyja af völdum eit-
urgasárásar hvílir ábyrgðin alfarið á herðum
forsætisráðherrans. Ekki þarf að taka fram að
forsætisráðherrann ferðast ekki með neð-
anjarðarlestunum.
Fyrirhugað stríð gegn Írak er í rauninni
skipulagt fjöldamorð á óbreyttum borgurum
til þess að bjarga þeim undan harðstjóra sín-
um.
Bandaríkin og Bretland fylgja nú brautsem mun eingöngu leiða til aukningarofbeldisverka í heiminum og að lokumenda með skelfingu.
Hins vegar er augljóst að Bandaríkin
brenna í skinninu að ráðast á Írak. Ég er sann-
færður um að þau muni gera það, ekki ein-
göngu til að ná yfirráðum yfir olíulindum Íraks
– heldur vegna þess að stjórnvöld í Bandaríkj-
unum eru blóðþyrst skepna. Sprengjur eru
þeirra eina tjáningarform.
Við vitum að fjöldi Bandaríkjamanna er
skelfingu lostinn vegna afstöðu stjórnar sinnar
en hann virðist ráðalaus.
Ef Evrópuríkjum tekst ekki að ná samstöðu,
skynsemi, hugrekki og vilja til að standa gegn
valdi Bandaríkjanna eiga þau ekki annað skilið
en skilgreiningu Alexanders Herzens (sem
birtist í dagblaðinu Guardian á dögunum):
„Við erum ekki læknarnir. Við erum sjúkdóm-
urinn.““
Harold Pinter talar gegn stríði
Ljósmynd/Ivan Kyncl
„Hryllingurinn í New York var fyrirsjáanlegur og óumflýjanlegur. Það var gagnárás vegna stöðugra
og kerfisbundinna ríkishryðjuverka af hálfu Bandaríkjanna um árabil í öllum heimshlutum.“ Pinter.
AF LISTUM
Eftir Hávar
Sigurjónsson
havar@mbl.is