Morgunblaðið - 16.02.2003, Blaðsíða 30

LISTIR
30 SUNNUDAGUR 16. FEBRÚAR 2003 MORGUNBLAÐIÐ
AÐEINS tvö frumflutt verk af
sex voru í boði á miðvikudagskvöld-
ið var. Jafnframt voru þetta einu af
tólf tónleikum Myrkra músíkdaga
þar sem klappað var fyrir hátölur-
um. Því mætti e.t.v. spyrja hvort
áhugi á greininni sé kominn í lægð
um þessar mundir – þótt varla trúi
maður því að hérlendum tónskáld-
um sé skekinn allur neisti úr
leiðslum.
Dieter Kaufmann reið á vaðið
með „Camilla“ – andante lirico (10’),
ljóðrænu stykki fyrir tónband og æ
stækkandi gerðir af blokkflautum,
frá piccolinissimo til kontrabassa.
Verkið var áferðarfallegt og endaði
á dreymandi kontrabassablokk-
flautukyrrð.
Að hlusta á La Jolla Good Friday
(17’) eftir Þorkel Sigurbjörnsson
var í þessu samhengi eins og að sjá
níræðan Ford T tölta eftir San
Remo brautinni í Formúlu 1. Slík
hefur þróunin verið í raftónlistinni
frá því er verkið kom undir föstu-
daginn langa 1975 vestur í Kaliforn-
íu. Miðað við möguleika dagsins í
dag a.m.k. helmingi örari, að manni
finnst, en þróun sjálfrennireiðarinn-
ar. „Sándin“ þætti líklega fæstum
nerðum nútímans neitt til að falla í
stafi yfir; að stofni skraufþurr sín-
usgjörvahljóð, álíka lostafull í sjálfu
sér og holdflettar beinagrindur í
skröltandi Huxleyskum pas de
deux. Áferðin jókst stig af stigi og
einkenndist mest af rishneigum
„linsum“ í frekar naumhyggri fram-
vindu. Samt var markvisst jafnvægi
yfir verkinu, sem þrátt fyrir hruman
aldur stóð uppi sem bæði athygli-
verðasta og hlustvænasta verk
kvöldsins.
Líðan II (12:30’) eftir Ríkharð H.
Friðriksson var að sögn höfundar
endurgerð útgáfa af Líðan frá MM í
fyrra. Tölvuunnið konkretverk,
byggt á upptökum af ræskingar-
hljóðum úr barka tónskáldsins
sjálfs, sem hvað hljóðvinnsluna
varðar hefði eflaust vakið botnlausa
öfund raftónlistarfrumkvöðuls eins
og Pierre Schaeffer á milli hláturs-
kasta. Þó fannst undirrituðum enn
ekki, frekar en í fyrra skiptið, efni-
viðurinn standa alveg undir tíma-
lengdinni, enda þótt eitt og annað
virtist hafa þétzt svolítið frá því sem
var.
Hvað bjó að baki nafngiftinni
„4x4“ (10’) eftir Hilmar Þórðarson
fékkst ekki gefið upp. Líklega var
þetta frumflutta verk tilefni undir-
skriftar tónleikaskrár, „fjölvíðir
tónleikar“, því hér bættist við kvik-
mynd úr íslenzkri náttúru sem varp-
að var upp á tjald meðan á flutningi
stóð. Og ekki nóg með það – skv.
skýringu tónskáldsins mátti skilja
að lifandi meðflytjandi verksins, Ca-
milla Söderberg er „lék“ á hljóð-
lausa stafræna tölvublístru, myndi
með leik sínum hafa áhrif á útlit
kvikmyndarinnar í rauntíma! Ekki
var það að vísu útskýrt svo undirr.
skildi að fullu. En hvað sem því líður
varð útkoman í mörgu áhugaverð,
þótt bæri í aðra rönd yfirbragð ný-
bakaðrar tilraunastarfsemi.
Nocturne (18’) nefndist annar
„fornaldargripur“, samið 1977 og
eins og fram kom af kynningu inn-
blásið af miðvetrarnótt á vestfirzk-
um fjallvegi. Það má líka til sanns
vegar færa að ljóðlínan „Veit dufts-
ins son nokkra dýrlegri sýn“ kom
upp í hugann áður en lauk. Annars
einkenndist verkið mest af stuttum
strófum, afmörkuðum af enn styttri
þögnum. Af tilviljun hafði undirrit-
aður séð skriflegan undirbúning
verksins fyrir nokkrum árum og get
því staðfest fullyrðingu tónskáldsins
um að það væri þaulhugsað frá byrj-
un til enda. Þrátt fyrir þessa
óvenjunákvæma raddskrá, a.m.k. í
rafverkum seinni ára, var sérkenni-
lega „asketískur“ meinlætissvipur
yfir verkinu, er virtist kalla á nærri
búddíska íhugun.
Hið gagnstæða var uppi svo um
munaði í Manhattan 2002 (10’) eftir
Kjartan Ólafsson, samsettu úr
margvíslegum umhverfishljóðum í
ys og þys heimsborgarinnar. Það
var unnið í Stúdíói 5 í New York
University. Enda þótt margt væri
kunnáttusamlega gert, fór varla
verkinu vel að vera síðast á dagskrá
þegar hlust og hugi voru tekin að
lýjast. Bætti ei heldur úr skák að
eirðarlaus tölvukonkrettjáning
Kjartans var óþarflega hátt stillt úr
hátölurum. Alltjent urðu hugsanleg-
ir kostir verksins fljótlega að þoka í
huga undirritaðs fyrir óæðri hvötum
þreytu og aðsteðjandi hausverks.
Framúrstefna forn og ný
TÓNLIST
Salurinn
Myrkir músíkdagar. Dieter Kaufmann:
Camilla. Þorkell Sigurbjörnsson: La Jolla
Good Friday. Ríkarður H. Friðriksson: Líð-
an II. Hilmar Þórðarson: 4x4 (frumfl.).
Hjálmar H. Ragnarsson: Nocturne. Kjart-
an Ólafsson: Manhattan 2000 (frumfl.).
Camilla Söderberg blokkflautur. Miðviku-
daginn 12. febrúar kl. 20.
RAFTÓNLEIKAR
Ríkarður Ö. Pálsson
færin fá að njóta sín í samleik.
Ármann og Miklós hafa unnið
saman að ýmiss konar verkefnum
ÁRMANN Helgason klarínettuleik-
ari og Miklós Dalmay píanóleikari
halda tónleika í Salnum nk. þriðju-
dagskvöld kl. 20.
Meginviðfangsefni tónleikanna
er þýsk rómantík; Fantasiestücke
eftir Robert Schumann og Sónata í
Es-dúr eftir Johannes Brahms, og
frönsku verkin Sónata eftir Francis
Poulenc og Premiére Rhapsodie
eftir Claude Debussy. Auk þess eru
Smástykki eftir Igor Stravinskí og
Ungverskir dansar eftir Leo Wein-
er á efnisskránni.
Þessi tónverk eru með dáðustu
verkum klarínettu-tónbók-
menntanna þar sem bæði hljóð-
frá árinu 1995 og koma nú saman á
tónleikum í Tónleikaröð kennara
Tónlistarskóla Kópavogs.
Morgunblaðið/Sverrir
Ármann Helgason og Miklós Dalmay.
Klarínetta
og píanó í
samleik
Listasafn Reykjavíkur - Kjar-
valsstaðir Sigurður Bragason
baríton og Ólaf-
ur Elíasson pí-
anóleikari halda
tónleika í Lista-
safni Reykjavík-
ur – Kjarvals-
stöðum kl. 20 og
flytja íslensk og
erlend lög. Efn-
isskrá þessa
flytja þeir í
Washington 25.
febrúar í The
Kennedy Center.
Sigurður og
Ólafur hafa
starfað saman í
nokkur ár. Þeir
hafa haldið
fjölda tónleika
m.a. í einleikssal
Carnegie Hall í
New York og í Wigmore Hall í
London.
Listasafn Íslands Ragna Ró-
bertsdóttir leiðir gesti um sýningu
sína Á mörkum málverksins kl.
15–16, í tjarnarsal Listasafnsins.
Leiðsögnin er í dagskránni Samtal
við listaverk.
Harpa Þórsdóttir listfræðingur
leiðir síðan gesti safnsins um sýn-
ingar þeirra Mike Bidlo og Claude
Rutault.
Listasafn Reykjavíkur – Hafn-
arhús Kynning á margmiðl-
unarverkinu Loud & Clear, sem er
hluti af sýningarröðinni Myndbönd
og gjörningar sem nú stendur yfir
í safninu verður kl. 15. Á sýning-
unni er gerð tilraun til að kanna
muninn á sjónrænni menningu
myndlistar og auglýsinga með því
að tefla saman myndlist, auglýs-
ingu og tónlist.
Bíósalur MÍR, Vatnsstíg 10 Fyrri
hluti kvikmyndar Sergeis Eisen-
stein um Ívan grimma verður sýnd
kl. 15. Eisenstein byrjaði að vinna
að þessu verki um stórfurstann,
sem krýndur var keisari alls Rúss-
lands 1547, snemma árs 1941 og
kvik- myndin var frumsýnd í árs-
lok 1944. Hlaut myndin þá þegar
mikið lof og viðurkenningu. Sam-
starfsmenn S. Eisensteins voru
margir þeir sömu og unnið höfðu
með honum að fyrri verkum hans,
m.a. myndatökumennirnir Edvard
Tisse og Andrei Moskvin, tón-
skáldið Sergei Prokofjev og aðal-
leikarinn Nikolaj Tsjerkasov.
Myndin er sýnd með enskum
texta. Aðgangur er ókeypis.
Norsk barnakvikmynd frá 1999,
Kóngurinn sem vildi fleira en
krúnu, verður sýnd í Norræna
húsinu kl. 14 og er aðgangur
ókeypis.
Myndin er dæmisaga um kóng sem
villist frá höllinni sinni. Hirðin leit-
ar hans í sex daga en þá halda
hershöfðinginn, kammerherrann,
hirðfíflið og einvígisvotturinn því
raunamæddir fram að kóngurinn
muni vera látinn, og halda síðan af
stað út í heim í leit að nýjum
kóngi.
Stúlknakórinn Graduale Nobili
heldur tónleika í Reykholtskirkju
kl. 16 en kórinn hefur verið í æf-
ingabúðum í
Munaðarnesi sl.
daga. Kórinn
mun einnig
syngja í messu í
kirkjunni kl. 14.
Á efnisskránni
eru innlend og
erlend verk,
kirkjuleg og ver-
aldleg, m.a. eftir
Arvo Pärt, Gust-
av Holst, Javier Busto, Giuseppe
Verdi, Hjálmar H. Ragnarsson,
Báru Grímsdóttur, Hildigunni
Rúnarsdóttur o.fl. Hluti efnis-
skrárinnar verður á léttari nót-
unum, lög úr söngleikjum og sígild
dægurlög.
Kórinn undirbýr þátttöku í al-
þjóðlegu kórakeppninni í Tampere
í Finlandi í júní nk.
Stjórnandi kórsins frá upphafi er
Jón Stefánsson.
Í DAG
 Sjá einnig Staður og stund á mbl.is
Sigurður Bragason
Ólafur Elíasson
Jón Stefánsson
UNGUR orgelleikari, Eyþór
Jónsson sem numið hefur hjá Hans-
Ola Ericsson í Piteå, bar uppi hitann
og (aðallega) þungann á orgeltón-
leikum Myrkra músíkdaga í Hall-
grímskirkju á fimmtudagskvöldið
var. Úr síðasta og stærsta verki Oli-
viers Messiaens, Livre du Saint
Sacrement, frá 1984, lék Eyþór í
upphafi I. þátt, Adoro te (Ég dái
þig), en lauk tónleikunum með IX.
þætti, Les ténèbres (Myrkrin), vold-
ugri og þétt skrifaðri hómófóník.
Eftir Adoro te voru hinar þrjár
prelúdíur Jóns Leifs Op. 16 frá 1931,
Sjá ljósi dagur liðinn er, Mín lífstíð
er á fleygiferð og Alt eins og
blómstrið eina; stutt verk en þá þeg-
ar mjög sérkennandi fyrir höfund-
inn. Hin ljóðrænt skreytta miðprel-
údía var sérlega falleg. Meistara
sínum Hans-Ola Ericsson lék Eyþór
þvínæst Melody to a Lost Friend
XIII (1985) að viðbættum þotugný
og síðan öðru suði og ískri úr hátöl-
urum. Framandlegt verk og á köfl-
um hrikalegt á við Miklagljúfur, en
því miður, eins og megnið af dag-
skrárefninu, óhóflega mikið byggt á
klasahljómferli sem áður en lauk var
farið að verka anzi þreytandi.
Ionizations (1957) eftir Magnús
Blöndal Jóhannsson er samnefnt
frægu verki eftir framherjann Edg-
ard Varèse sem Magnús kynntist
persónulega í New York, en frum-
samið fyrir orgel. Vökur og bjart-
sýnt leitandi smíð, og hlustunarlega
hreinasta hátíð hjá nágrönnum þess
á dagskrá, Ericsson-verkinu og
Introduktion und Passacaglia (1963)
eftir landa Ericssons Torsten Nils-
son, samið í 12 tóna stíl á námsárum
tónskáldsins hjá Anton Heiller í Vín-
arborg. Það bauð, burtséð frá stuttu
en fimu pedalsólói og litlum flúrkafla
í diskant, upp á fátt annað en lang-
dregin þykkildi, sem hnykkt var á
með óvenjuháværum hamagangi í
niðurlagi.
Adagio Magnúsar, sem tónskáldið
umritaði úr samnefndu verki fyrir
strengjasveit og celestu frá 1980, var
innilegt verk og ljúft áheyrnar, ekki
sízt miðað við mestu pyndingu
kvöldsins sem næst fór á eftir. Sú
nefndist Forging (1985/2002), kennd
við Steve Ingham og byggðist að
mestu á tveim skiptihljómum. Hér
saknaði maður þess fyrst virkilega
að hafa ekki eyrnatappa tiltæka, því
auk orgels á fullum blæstri bættust
við skerandi skruðnings(ó)hljóð
fengin úr tölvuafbökuðum orgelupp-
tökum. Hafi tilgangurinn verið að
meiða hlustandann á sál og líkama,
þá var glettilega stutt í það; allavega
man undirritaður varla eftir jafn-
óþægilegri reynslu af tónleikum í
langan tíma.
Eftir þetta gat ekki verið annað en
unun að Það drýpur (1992) eftir Báru
Grímsdóttur. Jafnvel þótt verkið
takmarkaði sig við álíka afströkt að-
föng og ferundartónbil og tónskratta
(stækkaðar ferundir), var hóflega
framsækinn sjarmi yfir þessu 6 mín-
útna stykki. Og ótrúlegt ef satt er,
sem líkur bentu til skv. kynningu
organistans, að hér sé eina íslenzka
orgelverkið á skrá eftir konu. Eyþór
Jónsson lék dropaverkið eins og flest
á undan af fagmannlegu öryggi.
Gaman hefði þó verið að fá að heyra
skýrari mælistikur á færni hans en
áðurgetin klasaflykki, stundum upp-
nefnd „olnbogatónlist“, sem voru
óþarflega fyrirferðarmikil á þessu
prógrammi og helzt við hæfi masók-
ista.
Olnboga-
tónlist
TÓNLIST
Hallgrímskirkja
Myrkir músíkdagar. Verk eftir Messiaen,
Jón Leifs, Hans-Ola Ericsson, Magnús
Blöndal Jóhannsson, Torsten Nilsson,
Steve Ingham og Báru Grímsdóttur. Ey-
þór Jónsson orgel. Fimmtudaginn 13.
febrúar.
ORGELTÓNLEIKAR
Ríkarður Ö. Pálsson
„Eyþór Jónsson lék dropaverkið eins og flest á undan af fagmannlegu ör-
yggi,“ segir meðal annars í umsögninni um tónleikana í Hallgrímskirkju.
MYNDLISTARSKÓLINN í
Reykjavík og Hitt húsið standa
sameiginlega fyrir námskeiði í
grafík og undirbúningi sýningar
og hefst það 18. febrúar. Nám-
skeiðið er ætlað ungmennum á
aldrinum 16–25 ára og er 30
kennslustundir. Birna Matthías-
dóttir mun kenna einfaldar graf-
ískar aðferðir þar sem tilrauna-
mennska og leikgleði verða í
fyrirrúmi. Í lok námskeiðsins
verður haldin sýning á afrakstr-
inum í Galleríi Tukt, Hinu hús-
inu, og mun Ása Hauksdóttir
kenna hvað það felur í sér að
halda sýningu, s.s. undirbúning.
Skráning er í Myndlistaskól-
anum í Reykjavík.
Grafík-
námskeið