Morgunblaðið - 16.02.2003, Blaðsíða 32

32 SUNNUDAGUR 16. FEBRÚAR 2003 MORGUNBLAÐIÐ
14. febrúar 1993: „Jón Sig-
urðsson viðskiptaráðherra
skýrði frá því í Morg-
unblaðinu í gær, að vænt-
anlegt væri frumvarp um
afnám lögboðinnar verð-
tryggingar fjárskuldbind-
inga. Samkvæmt þessu
frumvarpi verður verð-
trygging heimil, þótt hún
verði ekki skylda. Hér er
auðvitað stefnt að þátta-
skilum í fjármálum þjóð-
arinnar á nýjan leik. Þótt
verðtrygging hafi verið við
lýði á spariskírteinum rík-
issjóðs í u.þ.b. þrjá áratugi
varð hún þó ekki almenn
regla í fjármálalífi þjóð-
arinnar fyrr en fyrir tæpum
einum og hálfum áratug.“
. . . . . . . . . .
13. febrúar 1983: „Það er
svo sannarlega tímanna
tákn að við þessar hörmu-
legu aðstæður í landsstjórn-
inni skuli forsætisráðherra
hafa mestar áhyggjur af
lögum sem hann sjálfur
setti og þegar eru komin til
framkvæmda. Hitt er jafn-
framt ljóst að forsætisráð-
herra tekst ekki að berja í
brestina í stjórnarsamstarf-
inu með því að láta reiði
sína bitna á sjálfstæð-
ismönnum. Kjarni málsins
er auðvitað sá, að hér hefur
verið stjórnarkreppa síðan
bráðabirgðalögin voru sett í
ágúst og hún magnast með
hverjum deginum sem líð-
ur.“
. . . . . . . . . .
11. febrúar 1973: „Und-
anfarnar vikur hefur sú
spurning vaknað hvað eftir
annað, hvort ríkisstjórn
þeirri, sem nú situr við völd
hér á landi, sé beinlínis í
nöp við þær þjóðir, sem
okkur standa næst fyrir
sakir frændsemi og sameig-
inlegrar menningar-
arfleifðar. Sumar athafnir
ráðherranna síðustu vikur
gætu bent til þess, að þeim
væri í rauninni mjög í mun
að skapa versnandi and-
rúmsloft í samskiptum Ís-
lands og nálægra ríkja.“
Fory s tugre inar Morgunb laðs ins
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
E
KKI fer á milli mála að
lækkun skatta verður á
dagskrá í kosningabarátt-
unni í vor. Segja má að
Davíð Oddsson forsætis-
ráðherra hafi gefið tóninn
með ræðu sinni á við-
skiptaþingi Verzlunarráðs
Íslands sl. miðvikudag, þar sem hann boðaði
frekari skattalækkanir.
Forsætisráðherra benti í ræðu sinni á að
skattar hefðu lækkað talsvert á undanförnum
árum. Þannig hefði tekjuskattshlutfall á ein-
staklinga verið 32,8% þegar síðasta vinstri-
stjórn fór frá (árið 1991), en það væri nú 28,8%
þegar tekið væri tillit til flutnings verkefna frá
ríki til sveitarfélaga, að öðrum kosti væri talan
25,75%. Á sama tíma hefði skattur á fyrirtæki
verið 50%, en hann væri nú 18%. „Það er ekki
breyting. Það er bylting. Ég er sannfærður um
að vinstristjórn myndi gera gagnbyltingu í því
efni kæmist hún að,“ sagði Davíð. Hann benti
jafnframt á að barnabætur hefðu hækkað um
tvo milljarða á undanförnum tveimur árum,
persónuafsláttur yrði á þessu ári að fullu milli-
færanlegur á milli hjóna og húsaleigubætur
væru nú skattfrjálsar.
Að skilja sem
mest eftir hjá
fólkinu
Forsætisráðherra
sagði síðan í ræðu
sinni: „Talið er að
hagvöxtur á þessu
ári verði um 1,75%,
hagvöxtur verði um
3% á því næsta og á næstu árum þar á eftir er
ætlað að hann verði enn hærri. Sterk staða
ríkissjóðsins nú og tekjuaukinn sem sannar-
lega mun fylgja hagvextinum gerir það að
verkum að það er engin goðgá að huga að
breytingum á sköttum í rétta átt, til lækkunar,
en ekki hækkunar. Við viljum öflugan ríkissjóð
sem getur staðið undir þeim kröfum sem nú-
tímaþjóðfélag gerir. En það er engin ástæða til
að láta ríkissjóðinn fitna um of. Óþörf fita er
engum til gagns, eins og Ásmundur hefur bent
á. Það er betra, miklu betra, að skilja sem
mest eftir hjá fólkinu og fyrirtækjunum í land-
inu. Þó að margt sé á reiki í hagvísindunum er
það þó margsannað að almenningur fer að
jafnaði mun betur með peningana heldur en
stjórnmálamennirnir. Þessi möguleiki til
skattalækkana sem við nú stöndum frammi
fyrir, sé rétt haldið á málum, möguleiki sem
við eigum svo sannarlega að nýta okkur, sýnir
svo ekki verður um villst hversu mikilvægt það
er að tryggja að þjóðarframleiðslan vaxi jafnt
og þétt.“
Í samtali við Morgunblaðið á fimmtudag út-
færði forsætisráðherra þessar hugmyndir nán-
ar og benti á að þótt eignarskattur, tekjuskatt-
ur og svokallaður hátekjuskattur hefðu verið
lækkaðir að undanförnu, væri enn svigrúm til
skattalækkana: „Ég tel að staðan sé orðin slík
að það sé hægt að gefa raunhæfar væntingar
um það. Og jafnframt tryggja sterka stöðu rík-
issjóðs og möguleika okkar á því að halda hér
uppi þeirri þjónustu og velferð sem við öll vilj-
um,“ sagði Davíð.
Forsætisráðherra gaf fyrirheit um að ná-
kvæm áætlun um skattalækkanir yrði birt inn-
an nokkurra vikna. Síðan segir í frétt Morg-
unblaðsins: „Hann nefndi sem dæmi beina
skatta fólks og um leið þyrfti að huga að per-
sónuafslættinum. Einnig þyrfti að taka á
erfðafjárskattinum sem væri gamaldags og
sköttum á mestu nauðsynjar hverrar fjöl-
skyldu. Þá mætti afnema eignaskattinn. „Það
er þegar búið að minnka eignaskattinn um
rúmlega helming og það er ekkert mál að af-
nema hann,“ sagði Davíð og bætti við að flest-
ar þjóðir væru þegar búnar að því. „Ég held
að það þurfi að skoða skattkerfið í heild sinni
og sýna með fastmótaðri áætlun fram á hvern-
ig hægt sé að gera skattkerfið öllum lands-
mönnum hagstæðara,“ sagði Davíð.“
Lækkun skatta
fjölskyldna
Þessi fyrirheit for-
sætisráðherra eru
mikið fagnaðarefni
fyrir allan almenning
í landinu. Frekari lækkun tekjuskatts, ásamt
lækkun á sköttum á nauðsynjavörur er bein
kjarabót fyrir einstaklinga og fjölskyldur, ekki
sízt nú þegar svigrúm til launahækkana er af-
ar takmarkað. Morgunblaðið hefur fagnað
þeim skattalækkunum, sem tekið hafa gildi á
undanförnum misserum, en jafnframt bent á
að ástæða væri til að ganga lengra, lækka
skatta á einstaklingum og fjölskyldum í land-
inu almennt og hækka skattleysismörk. Nú
virðist hilla undir það. Gera verður ráð fyrir að
almenn og nokkuð víðtæk skattalækkun verði
eitt af kosningaloforðum Sjálfstæðisflokksins,
og líkast til stjórnarflokkanna beggja, fyrir
kosningarnar í vor.
Halldór Ásgrímsson, formaður Framsókn-
arflokksins, segir þannig í samtali við Morg-
unblaðið í dag, laugardag, að svigrúm sé til
skattalækkana á næsta kjörtímabili, ekki sízt
vegna virkjana og stóriðjuframkvæmda. „Við
munum leggja aðaláhersluna á skattamál
barnafjölskyldna og unga fólksins. Við gerðum
það í síðustu kosningabaráttu og sá árangur
náðist á þessu kjörtímabili að það var dregið
nokkuð úr tekjutengingu barnabótanna. Við
teljum að það þurfi að ganga mun lengra í því,
bæði að því er varðar tekjutengingu barnabóta
og vaxtabóta. Þetta verður forgangsmál okkar
í skattamálum á næsta kjörtímabili. Við teljum
að skattbyrði þeirra sem eru að stofna heimili
sé óhófleg og ekki bætir úr skák þegar við-
komandi fjölskyldur eru að greiða af náms-
lánum í leiðinni.“
Ekki verður annað séð en að talsverður
samhljómur sé með hugmyndum formanna
stjórnarflokkanna í þessu efni.
Viðbrögð VG
og Samfylk-
ingar
Athyglisvert er að
skoða viðbrögð Sam-
fylkingarinnar og
Vinstrihreyfingarinn-
ar-græns framboðs
við hugmyndum for-
sætisráðherra. Viðbrögð Steingríms J. Sigfús-
sonar, formanns Vinstrihreyfingarinnar –
græns framboðs, koma út af fyrir sig ekkert á
óvart. Hann sagði m.a. hér í blaðinu á föstu-
dag: „Ég vil minna á að þessi ríkisstjórn hefur
verið dugleg við að lækka skatta en því miður
fyrst og fremst hjá þeim sem betur mega sín.“
Steingrímur sagði að skattar hefðu verið
lækkaðir hjá „hátekjufólki, stóreignafólki og
gróðafyrirtækjum“. Á sama tíma hefði skatt-
byrði láglaunafólks þyngst vegna þess að
skattleysimörk hefðu ekki fylgt verðlagsþróun.
„Nú fyrst ýjar forsætisráðherra að því að
það komi til greina að líta á skatta almennra
launamanna. Að vísu jafnframt á áframhald-
andi skattalækkun fyrirtækja. Það eina sem
við tækjum undir í þessum efnum væri nauð-
syn þess að hlífa lágtekjufólki við óhóflegri
skattlagningu. Við erum til í slíkar breytingar
en við minnum þó á að það þarf að afla tekna
ætli menn að standa hér undir öflugu velferð-
arkerfi og öflugri samneyslu.“
Steingrímur sagði að þegar hefði verið
gengið langt í að lækka skatta á fyrirtækjum.
Vinstri grænir hefðu fyrst og fremst talað fyr-
ir því að hlúð yrði að nýsköpun í atvinnulífinu,
stuðningi við ung fyrirtæki og lítil fyrirtæki í
vexti. „Við værum til í að líta á þannig út-
færslur en sjáum ekki að það sé ástæða til að
ganga enn lengra en þegar hefur verið gert í
að hlífa rótgrónum gróðafyrirtækjum með
skattalækkunum,“ var haft eftir formanni
Vinstri grænna í frétt Morgunblaðsins.
Viðbrögð Össurar Skarphéðinssonar, for-
manns Samfylkingarinnar, voru hins vegar
þau að Samfylkingin vildi lækka skatta, en
„allt aðra forgangsröð“. „Nú er það svo að
Samfylkingin hefur um langt skeið hamrað á
nauðsyn þess að skattar verði lækkaðir hjá
einstaklingum með millitekjur og lágar tekjur.
Ástæðan er augljós,“ sagði Össur hér í blaðinu
í gær, föstudag. Síðan sagði í frétt Morg-
unblaðsins: „Undir núverandi forystu Sjálf-
stæðisflokksins hafi stóreignamenn, stórfyr-
irtæki og hátekjufólk fengið skattalækkanir.
„Nú er komið að því að millitekju- og lág-
tekjufólk fái lækkanir á tekjusköttum … Við
teljum líka nauðsynlegt að ráðast á ýmsa
ósanngjarna skatta sem eru eftirlegukindur á
Íslandi og hvergi er að finna annars staðar svo
sem stimpilgjöld,“ sagði Össur.
Það sé mat Samfylkingarinnar að hægt sé
að fjármagna skattalækkanir til þessara hópa
með þeim hagvexti sem er framundan, meðal
annars vegna þeirra aðgerða í atvinnumálum
sem Samfylkingin hafi stutt með ráðum og
dáð. „Við viljum hins vegar stokka skattkerfið
upp að verulegu leyti og höfum átt frumkvæði
að því að leggja fram hugmyndir að því að
leggja gjöld á takmarkaðar auðlindir, hvort
sem þær eru fallvötn á landi, fiskimið í sjó eða
fjarskiptarásir í lofti og hugsanlega síðar á
öldinni, losunarkvótar frá stóriðju,“ sagði Öss-
ur. Þessi gjöld ætti ekki að nota til að færa út
jaðra ríkisins heldur eingöngu til að lækka
tekjuskatta einstaklinga „og við viljum byrja á
þessum tveimur hópum; millitekjufólkinu og
lágtekjufólkinu vegna þess að það er eina fólk-
ið sem eftir situr þegar Davíð Oddsson hefur
MILLILIÐALAUST LÝÐRÆÐI
Morgunblaðið hefur á und-anförnum tæpum sex ár-um hvatt til þess, að hug-
að yrði að því að þróa hið
lýðræðislega þjóðfélag okkar Ís-
lendinga í þá átt, að borgararnir
taki sjálfir ákvörðun um einstök
málefni í atkvæðagreiðslu. Af
blaðsins hálfu hófust þessar um-
ræður vorið 1997 með útgáfu sér-
staks fylgiblaðs, sem að efni til var
þýðing á umfjöllun brezka blaðs-
ins Economist um þetta mál
nokkrum mánuðum áður.
Í stórum dráttum er rökstuðn-
ingurinn sá, að allur almenningur
bæði hér á Íslandi og í mörgum
öðrum löndum hafi nú aðgang að
nánast sömu upplýsingum og
kjörnir fulltrúar fólksins, bæði í
sveitarstjórnum og á Alþingi og
geti því auðveldlega tekið ákvarð-
anir um meiri háttar mál í at-
kvæðagreiðslu. Slík aðferð mundi
gera út um ágreining í umdeildum
málum, sem í sveitarstjórnum
varða ekki sízt skipulagsmál og á
landsvísu t.d. verklegar fram-
kvæmdir og umhverfismál. Af
þessum ástæðum var Morgun-
blaðið t.d. hlynnt þeirri atkvæða-
greiðslu, sem Reykjavíkurlistinn
efndi til um framtíð Reykjavíkur-
flugvallar. Þótt kjörnir fulltrúar
séu mikilvægir þurfa þeir ekki að
vera milliliðir í öllum málum og
það mundi ekki draga úr mikil-
vægi þeirra, þótt ákvörðunum um
einstök mál yrði vísað beint til
fólksins.
Þingflokkur Vinstri grænna hef-
ur lagt fram þingsályktunartillögu
um að fram fari þjóðaratkvæða-
greiðsla um byggingu Kára-
hnjúkavirkjunar. Jafnframt hefur
þingflokkurinn látið fara fram
skoðanakönnun um afstöðu fólks
til þessarar hugmyndar og reynd-
ust 64% hlynnt atkvæðagreiðslu.
Nú er ljóst að það er of seint á
þessu stigi málsins að efna til
þjóðaratkvæðagreiðslu um Kára-
hnjúkavirkjun. Raunar er nokkuð
ljóst, hver niðurstaða hennar yrði.
Yfirgnæfandi líkur eru á, að bygg-
ing virkjunarinnar yrði samþykkt.
Það er sagt í ljósi þess, að báðir
núverandi stjórnarflokkar styðja
framkvæmdina, svo og verulegur
hluti þingflokks Samfylkingar,
verulegur hluti verkalýðshreyf-
ingar og fjölmargir aðrir.
Hins vegar er full ástæða til að
Vinstri grænir fylgi hugmynd
sinni um þjóðaratkvæðagreiðslu
eftir almennt.
Umræður um einstök málefni í
því návígi, sem er hér á Íslandi
verða oft mjög hatrammar. Átök
verða mikil og rista djúpt. Stund-
um ganga þessar umræður svo
langt að þær eitra samskipti á
milli fólks. Ef komizt yrði að nið-
urstöðu um ákveðin álitamál í al-
mennum atkvæðagreiðslum, hvort
sem er á sveitarstjórnarstigi eða í
landsmálum, yrði það niðurstaða,
sem fólk hlyti að sætta sig við.
Lengra er ekki hægt að komast í
lýðræðislegum stjórnarháttum en
að fólkið sjálft taki ákvarðanir.
Það eru allar forsendur fyrir
hendi til þess að gera þetta hér á
Íslandi. Fámennið auðveldar okk-
ur alla framkvæmd. Almenningur
er vel menntaður og vel upplýstur.
Það er tímabært að stíga þetta
skref. Þótt Morgunblaðið geti
ekki tekið undir með Vinstri
grænum um þjóðaratkvæða-
greiðslu um Kárahnjúkavirkjun af
þeirri einföldu ástæðu, að það er
orðið of seint fagnar blaðið því að
sá stjórnmálaflokkur skuli benda
á þessa leið til þess að taka
ákvörðun um erfið deilumál.
Lýðræði af þessu tagi hefur
lengi verið við lýði í Sviss. Það er
framkvæmanlegt. Hins vegar er
hættan sú að það verði ofnotað, að
of mörg mál séu lögð undir dóm
kjósenda í atkvæðagreiðslum. Þá
er hætta á að fólk taki ekki þátt í
atkvæðagreiðslum sem þessum.
Þess vegna þarf að velja vel þau
mál, sem kosið er um og gæta þess
að atkvæðagreiðslur verði ekki
svo tíðar að fólk verði leitt á þeim,
sem kannski hefur að einhverju
leyti gerzt í Sviss.