Morgunblaðið - 24.02.2003, Blaðsíða 17

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 24. FEBRÚAR 2003 17
Á SÍÐUM Mbl. hafa að undan-
förnu birst greinar þar sem m.a. hef-
ur verið fjallað um inntak lögfræði-
menntunar hér á landi og hvaða
kröfur rétt sé að gera í þeim efnum.
Þau sjónarmið hafa jafnvel komið
fram að nauðsynlegt sé réttaröryggis
vegna að setja í lög almennar efnis-
reglur um inntak laganáms þeirra
lögfræðinga sem afla vilja sér rétt-
inda til málflutnings eða gegna dóm-
arastörfum.
Lagadeild Háskólans í Reykjavík
tók til starfa haustið 2002. Undirbún-
ingur að náminu hafði þá staðið í
langan tíma og að þeim undirbúningi
komið margir af reyndustu og
menntuðustu lögfræðingum þjóðar-
innar. Við samningu námskrár og
aðra skipulagningu námsins var sér-
staklega haft í huga að þeir sem út-
skrifuðust frá hinni nýju lagadeild
yrðu vel í stakk búnir til að sinna
hefðbundnum störfum lögfræðinga
þ.á m. málflutningi og dómarastörf-
um auk annarra starfa sem lögfræð-
ingar hafa gjarnan með höndum án
þess að lögfræðimenntun sé sérstak-
lega áskilin til þeirra starfa. Við
skipulagningu námsins var víða leitað
leiðsagnar og fyrirmynda bæði í há-
skólum í Evrópu, Bandaríkjunum og
víðar en fyrst og fremst haft að leið-
arsljósi að námið kæmi til móts við
kröfur um nútímalegt og framsækið
laganám en hvergi væri vikið frá ítr-
ustu kröfum um gæði og umfang
lagamenntunar.
Nám við lagadeild HR skiptist í
grunnnám til BA-gráðu í lögfræði og
framhaldsnám til meistaragráðu. Við
skipulagningu grunnnámsins var litið
til þarfa nemenda fyrir yfirgrips-
mikla þekkingu í hefðbundnum
grunngreinum lögfræðinnar og þeim
greinum öðrum sem mesta raunhæfa
þýðingu hafa m.a. í störfum lög-
manna og dómara. Við skipulagningu
meistaranámsins voru markmið um
sérhæfingu og rannsóknarnám höfð
að leiðarljósi. Í stuttri blaðagrein er
ekki tækifæri til að gera námi við
lagadeild HR nein viðhlítandi skil.
Þeir sem hafa áhuga á að kynna sér
námið geta nálgast frekari upplýs-
ingar hjá höfundi eða öðrum starfs-
mönnum lagadeildarinnar, sem eru
boðnir og búnir að veita verðandi um-
sækjendum og öðrum sem áhuga
hafa allar frekari upplýsingar um
námið.
Stendur jafnfætis því besta
Styrkur hinnar nýju lagadeildar er
að sjálfsögðu fólginn í inntaki þess
náms sem þar er og verður boðið og
ég leyfi mér að fullyrða að muni
standa a.m.k. jafnfætis því besta sem
boðið er í þeim háskólum sem Íslend-
ingar vilja helst miða sig við, þegar
lagamenntun er annars vegar. En
styrkurinn er ekki síður fólginn í því
hæfa fólki sem deildin hefur fengið til
liðs við sig í kennslu og rannsóknum
og síðast en ekki síst til náms. Það
verður árangur nemenda okkar sem
mun bera lagadeild HR vitni. Í þeim
efnum vænti ég mikils.
Háskólinn í Reykjavík starfar m.a.
á grunvelli laga nr. 136, 1997 um há-
skóla. Lögin eru reist á því sjónar-
miði að yfirstjórn hvers háskóla taki
ákvörðun um hvaða nám sé stundað
við skólann, inntak þess og fyrir-
komulag. Í lögunum segir m.a. að há-
skóli skuli veita nemendum sínum
menntun til að gegna ýmsum störfum
í þjóðfélaginu þar sem æðri mennt-
unar sé krafist og ennfremur að
námskröfur í háskóla skuli jafnan
svara til þess sem krafist er í viður-
kenndum háskólum á sambærilegu
sviði erlendis. Sjálfstæði háskóla til
að ákveða námsframboð og inntak
þess náms sem skólinn býður er
veigamikil grunnregla og um hana
ber að standa vörð.
Menntamálaráðherra hefur sam-
kvæmt háskólalögunum eftirlit með
gæðum þeirrar menntunar sem há-
skólar veita. Þá er skólunum sjálfum
ætlað að hafa virkt eftirlit með gæð-
um kennslu og hæfni kennara. Há-
skólinn í Reykjavík hefur gert samn-
ing við menntamálaráðuneytið um
kennslu á háskólastigi. Í samningnun
er m.a. kveðið á um HR skuli tryggja
gæði kennslu og náms við skólann og
að skólinn skuli í því skyni setja sér
skýr markmið um gæði náms og þróa
mælikvarða á slík gæði.
Samningur HR og menntamála-
ráðuneytisins náði upphaflega ein-
göngu til kennslu í viðskiptafræði og
tölvunarfræði en lögfræði hefur nú
einnig verið felld undir samninginn.
Samkvæmt reglum menntamála-
ráðuneytisins þurfa þeir háskólar
sem gert hafa kennslusamning við
ráðuneytið og óska þess að nýtt nám
sé fellt undir samninginn að gera
ráðuneytinu ítarlega grein fyrir inn-
taki slíks náms, lengd þess, eininga-
fjölda á misseri, prófgráðuheiti og
öðru sem ráðuneytið telur að máli
skipti. Laganámið við HR var nýtt
nám í ofangreindum skilningi. Í sam-
ræmi við framangreindar reglur fékk
ráðuneytið þegar í febrúar 2002 ít-
arlegar upplýsingar um fyrirhugað
laganám við HR þ.m.t. hvaða nám-
skeið yrðu kennd, einingafjölda að
baki hverju námskeiði og hvaða próf-
gráður námið myndi veita. Erindi
Háskólans í Reykjavík fékk ítarlega
og vandaða meðferð innan ráðuneyt-
isins og lauk henni með því að ráðu-
neytið samþykkti að fella laganámið
undir samning ráðuneytisins og skól-
ans um kennslu á háskólastigi. Í
þeirri ákvörðun felst viðurkenning.
Frumvarp dómsmálaráðherra
felur í sér mikilvægt réttinda-
mál fyrir nemendur sem stunda
laganám við aðra skóla en HÍ
Í lögum hér á landi er ekki að finna
almennar efnisreglur eða staðla um
inntak laganáms. Þannig hefur laga-
deild Háskóla Íslands ekki verið
bundin af slíkum ákvæðum eða kröf-
um við skipulagningu þess náms sem
deildin býður uppá. Er það vel. Laga-
nám þarf að þróast eins og annað há-
skólanám og engin ein „formúla“ er
fyrir góðu laganámi, hvort sem námið
á að leggja grundvöll að starfi við
málflutning, dómarastarfi eða öðrum
þeim störfum sem lögfræðingar hafa
með höndum. Dómsmálaráðherra
hefur lagt fyrir þingið frumvarp til
breytinga á lögum um lögmenn. Í
frumvarpinu er m.a. lagt til að ekki
verði lengur meginskilyrði fyrir öflun
málflutningsréttinda að viðkomandi
hafi lokið svonefndu embættisprófi
frá lagadeild HÍ heldur verði það
skilyrði sett að viðkomandi hafi lokið
fullnaðarnámi í lögfræði, með emb-
ættis- eða meistaraprófi, við laga-
deild háskóla sem viðurkenndur sé af
menntamálaráðuneytinu samkvæmt
lögum um háskóla. Í greinargerð með
frumvarpinu segir m.a. að með fulln-
aðarnámi sé til þess vísað að viðkom-
andi hafi lokið heildstæðu laganámi,
bæði grunn- og framhaldsgráðu. Með
þessu skilyrði sé til þess litið að eðli-
legt sé að gera þá kröfu að lögmenn
hafi öðlast þekkingu á helstu grunn-
greinum lögfræðinnar, svo sem rétt-
arheimildafræði og lögskýringum,
kröfurétti, skaðabótarétti, refsirétti
og réttarfari, þótt sjálfsagt sé æski-
legt að lögmenn hafi þekkingu á ýms-
um öðrum sviðum lögfræðinnar. Um-
rætt frumvarp dómsmálaráðherra
felur að því er framangreint atriði
varðar í sér mikilvægt réttindamál
gagnvart þeim nemendum sem laga-
nám stunda við aðra skóla en HÍ.
Jafnframt felur skilyrðið um fullnað-
arnám í lögfræði í sér skynsamlega
efnislega viðmiðun að því er réttinda-
öflun til málflutnings varðar.
Viðbrögð nokkurra kennara við
lagadeild HÍ vegna tilkomu hinnar
nýju lagadeildar við Háskólann í
Reykjavík hafa valdið mér miklum
vonbrigðum. Ég hefði ekki fyrirfram
búist við að þeir myndu kalla á for-
réttindi og verndarmúra. Frá þessu
eru þó ánægjulegar undantekningar.
Ég vil nefna sérstaklega í þessu sam-
bandi greinar sem dr. Páll Sigurðs-
son prófessor og fyrrverandi forseti
lagadeildar HÍ ritaði á síðum Mbl.
fyrir skömmu. Þar kvað við annan
tón og var kvatt til sátta og samlyndis
meðal háskólamanna og að horfið
yrði frá dægurþrasi og ríg. Ég tek
undir þau orð.
Um inntak laganáms,
eftirlit með gæðum o.fl.
Eftir Þórð S.
Gunnarsson
„Viðbrögð
nokkurra
kennara við
lagadeild HÍ
vegna til-
komu hinnar nýju laga-
deildar við Háskólann í
Reykjavík hafa valdið mér
miklum vonbrigðum.“
Höfundur er forseti lagadeildar
Háskólans í Reykjavík.