Morgunblaðið - 25.02.2003, Blaðsíða 26

UMRÆÐAN
26 ÞRIÐJUDAGUR 25. FEBRÚAR 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Á FORSÍÐU Fréttablaðsins
þriðjudaginn 14. janúar sl. undir
fyrirsögninni Andstaðan er vart
sæmandi, segir iðnaðarráðherra
vegna Íslendinga sem beita sér er-
lendis gegn Kárahnjúkavirkjun
m.a. þetta:
„Ég tel að það sé mjög erfitt að
vera á móti þessum framkvæmd-
um á grundvelli þess að þetta sé
ekki arðsöm framkvæmd.“
„En við verðum líka að hafa það
í huga að þetta er um leið um-
hverfisvæn framkvæmd vegna
þess að við erum að nýta end-
urnýjanlega orku.“
„Mér finnst það ekki sérstak-
lega því fólki til sóma sem beitir
sér á erlendri grund til þess að
vinna gegn lýðræðislegum sam-
þykktum okkar Íslendinga.“
„Ef það er markmiðið að rýra
álit Íslands út á við þá er það al-
varlegt mál.“
Þessar fullyrðingar iðnaðarráð-
herra eru nokkuð dæmigerðar fyr-
ir málflutning hennar varðandi
fyrirhugaða Kárahnjúkavirkjun
sem ég leyfi mér að gera athuga-
semdir við.
Í fyrsta lagi, þá hafa þær for-
sendurnar sem forsvarsmenn
Kárahnjúkavirkjunar hafa gefið
sér varðandi arðsemina verið
gagnrýndar harðlega af viður-
kenndum vísindamönnum og sér-
fræðingum sem hafa m.a. sýnt
fram á að þær geti breyst á
skömmum tíma og þannig geti arð-
semi snúist upp í stórfelt tap með
ófyrirsjáanlegum afleiðingum fyrir
land og þjóð. Bara sú staðreynd að
í Haframhvammagljúfri undir
Káravirkjun er þéttriðið net af
misgengissprungum fær a.m.k.
suma til að hugsa um hvort ekki sé
verið taka of mikla áhættu með
staðsetningunni. En þar fyrir utan
smá dæmi um það sem gæti gerst
svo sem; hvað ef álverð lækkar
verulega á næstu árum, fram-
kvæmdir fara langt fram úr kostn-
aðaráætlunum, eða ef nýr og mun
ódýrari valkostur við ál kemur
bráðlega til sögunnar?
Þetta eru raunhæfir möguleikar
sem ekki er hægt að horfa framhjá
og í því ljósi er þvert á móti auð-
velt að vera á móti þeirri áhættu
sem fylgir því að fara út í þessa
„arðsömu framkvæmd“ sem iðn-
aðarráðherra nefnir svo.
Í öðru lagi, þá er fullyrðing iðn-
aðarráðherra um að þetta sé „um-
hverfisvæn framkvæmd“ hæpin
því að þar sem hér er ekki verið að
virkja bergvatnsár heldur jökuslár
þá fylgir það með í kaupunum að
leirinn í vatninu mun smátt og
smátt fylla uppistöðulónið og jafn-
ramt draga þannig á tíma úr orku-
framleiðslu virkjunnarinnar og á
endanum gera virkjunina ónýtan-
lega og hvað stöndum við þá uppi
með? Í stað uppistöðulóns höfum
við þá leirflæmi og ónýtanleg
mannvirki sem varanlegan minn-
isvarða um skammsýni núverandi
ráðamanna íslensku þjóðarinnar?
Allt í lagi segja sumir því þá verð-
ur virkjunin búin að borga sig. En
við hin sem getum ekki felt okkur
við þennan einnota hugsunarhátt,
getum við ímyndað okkur það sem
afkomendur okkar standa frammi
fyrir eftir ca. 100 ár?
Væri ég stjórnmálamaður sem
ætti að bera ábyrgð á að af þessari
virkjun yrði þá væri mér mjög
órótt. Enda held ég að iðnaðarráð-
herra sé það þó hún viðurkenni
það ekki opinberlega.
Í þriðja lagi, þá finnst mér það
flokkast nánast undir hótfyndni af
hálfu iðnaðarráðherra að nota
orðalagið að „vinna gegn lýðræð-
islegum samþykktum okkar Ís-
lendinga“ í niðurlagi 3. liðs hér
fyrir ofan. Fjöldi fólks hefur ein-
mitt deilt harðlega á ólýðræðisleg
vinnubrögð forgöngumanna stór-
iðjunnar sem t.d. Hjörleifur Gutt-
ormsson frv. iðnaðarráðherra kall-
ar óbilgirni í grein sinni „Menn
vaða í villu og svima“ sem birtist í
Mbl. þriðjud.14. janúar en þar seg-
ir hann jafnframt: „Verstur er þó
hlutur stjórnmálamanna sem
knýja fram ákvarðanir um stór-
iðjuframkvæmdir með ríkisábyrgð
og ætla óbornum að greiða reikn-
inginn.“ Það sem væri „lýðræð-
islegt“ af stjórnvöldum varðandi
Kárahnjúkavirkjun væri að bera
framkvæmdina undir þjóðarvilja í
næstu kosningum. En þar sem
þegar liggur fyrir að þjóðin er
klofin í tvær andstæðar fylkingar
þá væri skynsamlegast að leita
annarra leiða sem almenn sátt
gæti orðið um.
Í fjórða og síðasta lagi, þá
treysti ég mér vegna ummæla nú-
verandi iðnaðarráðherra að full-
yrða að þeir sem beita sér á er-
lendri grund gegn Kárahnjúka-
virkjun hafa það ekki að markmiði
eins og iðnaðarráðherra heldur
fram: „að rýra álit Íslands út á
við“ heldur hið gagnstæða með því
að reyna að koma í veg fyrir fyr-
irhugaðar framkvæmdir sem munu
rýra álit Íslands út á við. En ég er
sammála iðnaðarráherra að það að
rýra álit Íslands út á við er mjög
alvarlegt mál og því miður þá ótt-
ast ég að það gerist verði draumur
iðnaðarráðherra um Kárahnjúka-
virkjun að veruleika. Ég leyfi mér
jafnramt að halda því fram að þeir
sem berjast gegn Kárahnjúka-
virkjun gera það af einlægri ást á
landi og þjóð og af umhyggju fyrir
komandi kynslóðum. Þessu til
staðfestingar leyfi ég mér að lok-
um að vitna í grein Braga Ás-
geirssonar, myndlistarmanns og
gagnrýnanda, sem birtist í Mbl.
14. jan.
„Hvar er sú ást Íslendinga á
eigin landi, viljinn til að vernda og
hlúa að sinni gömlu og góðu móður
eins og Fjölnismenn orðuðu það?
Síst var það draumur þeirra að
þjóðin skyldi viðhengi annarra,
vongleðin yfirborð, sýndar-
mennska og hégómagirni, – inni-
haldið vindur.“
Umhugsunar-
verð afstaða iðn-
aðarráðherra
Eftir Jóhann G.
Jóhannsson
Höfundur er tónlistar- og
myndlistarmaður.
„…þeir sem
berjast gegn
Kárahnjúka-
virkjun gera
það af ein-
lægri ást á landi og þjóð
og af umhyggju fyrir
komandi kynslóðum.“
Í DAG og á morgun er kosið til
Stúdentaráðs og Háskólafundar í
Háskóla Íslands. Röskva hefur
lagt megináherslu á þrjá mála-
flokka í þessari kosningabaráttu,
þ.e. menntamál, atvinnumál og
lánasjóðsmál. Menntamál hljóta að
vera okkar helstu hagsmunamál og
mikilvægt að sú menntun sem við
hljótum sé í fremsta flokki. Við
gerum þá kröfu að menntunin skili
okkur bjartari framtíð en eins og
atvinnuástandið er í dag er nauð-
synlegt að stúdentar sýni frum-
kvæði í atvinnuuppbyggingu há-
skólamenntaðs fólks. Lánasjóðs-
málin eru sífellt í brennidepli enda
er öflugur lánasjóður grunnfor-
senda þess að margir geti stundað
nám.
Samkeppnisstaða
Háskóla Íslands
Háskóli Íslands er öflugur þjóð-
skóli sem býr yfir 90 ára sögu. Í
Háskóla Íslands er boðið upp á
fjölbreytta menntun og stundað
rannsóknastarf í hæsta gæða-
flokki. Síðustu ár hefur orðið mikil
gróska í menntun á háskólastigi.
Þessi þróun er mjög jákvæð og
samkeppnin hefur haft jákvæð
áhrif á HÍ þar sem skólinn hefur
farið í naflaskoðun og miklar end-
urbætur gerðar. En þó Háskóli Ís-
lands sé enn fremstur í flokki með-
al jafningja er nauðsynlegt að
staðið sé vörð um samkeppnis-
stöðu hans. Eins og staðan er í
dag er samkeppnisstaða HÍ skökk
þar sem þeir skólar sem hann á í
beinni samkeppni við fá sömu fjár-
hæð á hvern nemanda frá stjórn-
völdum auk þess sem þeir rukka
inn skólagjöld. Sú leið að svelta
Háskólann inn á braut skólagjalda
getur með engu móti tryggt jafn-
rétti til náms. Ef núverandi fyr-
irkomulag breytist ekki er hætt
við að Háskóli Íslands gefist upp
og láti undan hugmyndum um
skólagjöld. Í þessari afstöðu má
sjá gleggstan mun á þeim fylk-
ingum sem sitja nú í Stúdentaráði.
Röskva vill að sérstaða HÍ verði
viðurkennd og enn sterkari stoð-
um verði rennt undir þjóðskóla
okkar Íslendinga.
Framvarðasveit
sem þorir
Mörg stór mál eru framundan í
hagsmunabaráttu stúdenta. Má
þar helst nefna samkeppnisstöðu
Háskólans, baráttu gegn skóla-
gjöldum, endurgreiðslubyrði
námslána, endurskoðun lánasjóðs-
kerfisins og svona má áfram telja.
Fyrir stúdenta skiptir því gríð-
arlega miklu máli hverjir skipa
framvarðasveit okkar stúdenta í
hagsmunabaráttunni. Röskva hef-
ur sýnt það og sannað með verkum
sínum í gegnum árin að hún geng-
ur óhrædd til verks og skilar stúd-
entum áþreifanlegum árangri. Á
morgun skipar þú í framvarðasveit
okkar stúdenta. Það skiptir máli
að þú kynnir þér stefnumál þeirra
fylkinga sem eru í framboði, takir
afstöðu og nýtir þér kosningarétt
þinn. Kjóstu forystu í Stúdentaráð
sem þorir, getur og vill.
Setjum kraft í
hagsmunabar-
áttu stúdenta
Eftir Valgerði B.
Eggertsdóttur
og Eirík Gíslason
„Mörg stór mál eru
framundan í hagsmuna-
baráttu stúdenta, því
skiptir það miklu máli
hverjir skipa framvarða-
sveitina.“
Valgerður B. leiðir lista
Röskvu til Stúdentaráðs og
Eiríkur leiðir lista Röskvu
til Háskólafundar.
Valgerður B.
Eggertsdóttir
Eiríkur
Gíslason
UM þessar mundir eru Almanna-
varnir ríkisins að gefa út leiðbein-
ingar sem ætlaðar eru fyrirtækjum
og stofnunum svo að þau geti und-
irbúið sig í því að bregðast við
hættum sem geta ógnað vinnu-
staðnum, skaðað starfsfólk eða
truflað rekstur. Leiðbeiningar þess-
ar hafa fengið nafnið „Einkavarna-
áætlun vinnustaða“ og draga þær
nafn sitt af skilgreiningu á einka-
vörnum í lögum um almannavarnir
þar sem segir að vinnustaðir með
100 manns eða fleiri á einum stað
skuli gera öryggisráðstafanir gagn-
vart hugsanlegri hættu.
Leiðbeiningarnar hafa verið í
vinnslu síðastliðið ár og voru þær
kynntar almannavarnanefndum á
landshlutafundum almannavarna nú
í haust en skv. lögum um almanna-
varnir þá eiga almannavarnanefnd-
ir að hafa eftirlit með einkavörnum.
Almannavarnir ríkisins vilja
hvetja forsvarsmenn og starfsmenn
vinnustaða til að sinna einkavörn-
um því það er markmið almanna-
varna að tryggja sem best öryggi
almennings. Ein leið að þessu
markmiði er að gera samfélagið
betur í stakk búið til þess að takast
á við hættu- eða neyðarástand svo
áhrif af slíku verði sem minnst.
Þegar fyrirtæki og stofnanir draga
úr eða hætta störfum í kjölfar
neyðarástands hefur það keðju-
verkandi og neikvæð áhrif á aðra
þætti samfélagsins. Það er því til
almannaheilla að allir vinnustaðir
landsins geri það sem í þeirra valdi
stendur til þess að tryggja áfram-
haldandi rekstur í kjölfar neyðar-
ástands. Með réttum undirbúningi
aukast líkur á því að hægt verði að
koma í veg fyrir slæmar afleiðingar
áfalla á vinnustaði eða í það
minnsta að stytta þann tíma sem
tekur vinnustaði og samfélagið í
heild að ná sér á strik á ný eftir
áföll af einhverju tagi. Það er hagur
allra að sem minnst röskun verði á
starfsemi fyrirtækja og stofnana
þegar hætta steðjar að.
Í Einkavarnaáætlun vinnustaða
eru leiðbeiningar um hvernig megi
meta þessi atriði og bregðast við
þeim. Leiðbeiningarnar eru fyrst
og fremst í formi spurninga eða
gátlista, sem leiða þann, sem er að
vinna áætlunina, en hann verður
sjálfur að finna svörin. Einkavarna-
áætlun vinnustaða felst í þrennu: í
fyrsta lagi snúast þær um að átta
sig á hættunni og sinna forvörnum,
í öðru lagi að gera viðbragðsáætlun
og síðast en ekki síst að útbúa æf-
ingaáætlun. Áætlun sem ekki er
kynnt starfsmönnum reglulega og
æfð er ekki líkleg til þess að koma
að gagni þegar á reynir.
Einkavarnir eru gegn margvís-
legri vá. Náttúruvá er það sem oft-
ast kemur fyrst í hugann en það
eru þó ekki eingöngu náttúruham-
farir sem geta skapað hættu- og
neyðarástand á vinnustöðum. Það
eru einnig atburðir eins og elds-
voði, slys, sprengingar og mengun,
svo dæmi séu tekin. Ef vegasam-
göngur bregðast getur það einnig
haft slæm áhrif á starfsemi fyr-
irtækja, sem þurfa að treysta á þær
til að fá aðföng eða dreifa afurðum
og því mikilvægt að hafa hugað að
varaflutningaleiðum. Á þennan hátt
geta ytri aðstæður haft slæm áhrif
á reksturinn. Þá eru skemmdar-
verk sífellt að færast í aukana,
þrátt fyrir að þau séu ekki enn orð-
in að stórum þætti í íslensku sam-
félagi og verða vonandi aldrei.
Vinnustöðum er skylt að fylgja
ýmsum reglugerðum varðandi ör-
yggi á vinnustöðum og var haft að
leiðarljósi að tengja einkavarnir við
slíkar reglur þar sem lítill munur
er á því að undirbúa vinnustað fyrir
atburð, sem hendir eingöngu þann
vinnustað, eða atburð sem hefur
áhrif á tiltekna byggð eða land-
svæði. Almannavarnir ríkisins
fengu því til liðs við sig margar
stofnanir við gerð þessara leiðbein-
inga og kann stofnunin þeim bestu
þakkir fyrir veitta aðstoð og gott
samstarf.
Um þessar mundir er fyrirtækj-
um og stofnunum, sem hafa 100 eða
fleiri starfsmenn, að berast eintak
af einkavarnaáætlun vinnustaða.
Einnig er hægt að nálgast Einka-
varnaáætlun vinnustaða á vefsíð-
unni, www.almannavarnir.is, og eru
minni fyrirtæki einnig hvött til að
tileinka sér einkavarnir.
Byrgjum brunninn
„Það mun ekkert henda mig“ er
setning sem því miður er algengt
að heyra. Viðhorfið sem kemur
fram í henni getur verið afdrifaríkt
ef það verður til þess að ekki er
unnið að forvörnum. Það er ljóst að
slys, hamfarir og skemmdarverk
eru hluti af lífinu og því eru einka-
varnir hluti af góðri stjórnun. Al-
mannavarnir ríkisins hvetja öll fyr-
irtæki og stofnanir, stór sem smá,
að taka þetta mikilvæga skref.
Byrgið brunninn og gerið einka-
varnaáætlun fyrir ykkar vinnustað.
Einkavarnir vinnu-
staða – varnir gegn vá
Eftir Sólveigu
Þorvaldsdóttur
og Gyðu Árnýju
Helgadóttur
„Það er ljóst að slys,
hamfarir og skemmd-
arverk eru hluti af lífinu
og því eru einkavarnir
hluti af góðri stjórnun.“
Sólveig er framkvæmdastjóri Al-
mannavarna ríkisins og Gyða er
sviðsstjóri forvarnasviðs hjá Al-
mannavörnum ríkisins.
Sólveig
Þorvaldsdóttir
Gyða Árný
Helgadóttir
Skólavörðustíg 21, sími 551 4050.
Viskustykki
Til í níu mynstrum