Morgunblaðið - 25.02.2003, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 25. FEBRÚAR 2003 29
RÍKISSTJÓRNIN glataði gullnu
tækifæri til þess að fjárfesta í
framtíðarstörfum þegar hún í
fljótræði úthlutaði 6,3 milljörðum
króna til atvinnusköpunar í lið-
inni viku. Þar réð sama skamm-
sýni för og við höfum kynnst
varðandi Kárahnjúkavirkjun og
álver í Reyðarfirði, en þær fram-
kvæmdir munu kosta á þriðja
hundrað milljarða króna og skilja
eftir sig 450 störf í álveri og 300
önnur störf á Austurlandi. Hvert
nýtt starf kostar þannig yfir 300
milljónir! Fyrir sama fé mætti
flytja Háskóla Íslands með
manni og mús til Egilsstaða og
reka hann þar eilíflega á vöxt-
unum einum, en við Háskólann
starfa nú um 9 þúsund manns,
um 2500 starfsmenn og 6-7 þús-
und stúdentar.
Stórkarlalegar lausnir
Enginn efast um gildi sam-
göngubóta í okkar stóra landi og
að vegagerð er ágæt skamm-
tímalausn á atvinnuleysi þeirra
karla sem eru færanlegt vinnuafl
á vegum verktakafyrirtækja.
Hins vegar munu boðaðar að-
gerðir ekki skilja eftir sig störf
til frambúðar, ekki tryggja kon-
um atvinnu og ekki bæta ástand-
ið á höfuðborgarsvæðinu þar sem
63% atvinnulausra búa og fær
16% fjárins. Þannig er enn og
aftur alið á tortryggni milli
landsbyggðar og höfuðborgar á
kostnað þeirra sem verst eru
settir. Er þetta nokkurt vit? Á
ekki íslenskt samfélag skilið
betri lausnir?
Ýmsir hafa orðið til að gagn-
rýna þessar fyrirætlanir og
benda á önnur brýn úrlausn-
arefni, þ. á m. Landvernd sem
vill byggja upp góða aðstöðu í
þjóðgörðum landsins. Rögnvald-
ur Jónsson í Rannsóknanefnd
umferðarslysa bendir á í Morg-
unblaðsgrein 17. febrúar sl. að í
vegagerð eigi það að vera for-
gangsverkefni að bæta núverandi
vegakerfi og minnka umferð-
arhraðann. Þannig hafi bílar lent
í sjó, vötnum, ám eða farið niður
brattar hlíðar vegna þess að
vegrið vantar. Vegagerðin setur
nú aðeins um 100 milljónir króna
á ári í svonefnda svarta bletti í
vegakerfinu til að lagfæra dauða-
gildrur. Ekki króna af millj-
örðunum sex á að fara í öryggis-
mál af þessu tagi, slík er
fyrirhyggjan sem ríkisstjórnin
sýnir!
Í kreppunni í upphafi 20. aldar
fengu menn hamar og meitil og
voru sendir í grjótnám uppi í
Öskjuhlíð í atvinnubótaskyni. Að-
gerðir ríkisstjórnarinnar nú eru
af gamla skólanum enda þótt
öldin sé önnur og atvinnulífið
fjölbreyttara. Í stað jafnvægis og
skipulags einkennist atvinnu-
stefnan af framkvæmdafylleríi
með tilheyrandi timburmönnum.
Það læðist að manni sá grunur
að markmiðið með boðuðum að-
gerðum sé það eitt að lengja í
hengingaról þeirra verktaka sem
ekki fengu stóru bitana við
Kárahnjúka þannig að þeir tóri
og geti hirt molana af borði
hinna ítölsku Impregilo. Því þá
verður alvöru framkvæmdaveisla
með bullandi þenslu, mótvæg-
isaðgerðum og loks stöðnun. Og
þá getur hringekjan farið aftur
af stað…
Einstæðar mæður
í vegavinnu?
Meðan lausnir af þessu tagi
ráða ferð gleymast konurnar en
konur eru líka vinnandi fólk og
einstæðar mæður eru einu fyr-
irvinnur sinna heimila. Nú eru
2.885 konur á atvinnuleysisskrá
og ekki geta þær allar orðið mat-
seljur í vegavinnuskúrum „átaks-
ins“, eða hvað?
Er kannski erfiðara eða flókn-
ara að skapa störf fyrir konur en
leggja nýjan veg? Nei. Ef 6,3
milljarðar væru í boði fyrir
kvennastéttir í þessu landi myndi
margt geta breyst. Verkefnin
blasa hvarvetna við. Allar heil-
brigðis- og hjúkrunarstofnanir
eru svo undirmannaðar að menn
eru að kikna undan álaginu og
víða úti um land eru þessar
stofnanir hreinlega horfnar.
Hvert starf í heilbrigðis- og
umönnunarstétt kostar um 3,3
milljónir á ári eða hundrað sinn-
um minna en hvert nýtt starf í
tengslum við Kárahnjúkavirkjun.
Fyrir rúman milljarð má því
skapa 250 heilbrigðisstörf í þá 18
mánuði sem átakið tekur til. Fyr-
ir annan milljarð mætti lyfta
grettistaki í menntakerfinu, sá
þriðji gæti gerbreytt verknáminu
og svo mætti áfram telja. Það
sem meira er: Fjárfesting í
mennta- og heilbrigðisstörfum
skapar fjölbreytt störf til fram-
búðar bæði fyrir konur og karla.
Þetta er sú leið sem við Vinstri
grænir viljum fara. Það er hins
vegar í andstöðu við stefnu rík-
isstjórnarinnar að bæta þjónustu
í velferðarkerfinu, auka rík-
isrekstur og fjölga ríkisstarfs-
mönnum. Þess vegna hefur vel-
ferðarkerfið verið svelt og
starfsfólki fækkað síðustu 12 ár-
in.
Betri lausnir
bjóðast
Gullið tækifæri til að snúa við
óheillaþróun í mennta- og heil-
brigðiskerfi er farið í súginn. Því
var fórnað á altari mann-
virkjabrjálæðisins sem einkennir
atvinnustefnu stjórnvalda. Ís-
lenskt samfélag á betri lausnir
skilið.
Betri lausnir, takk!
Eftir Álfheiði
Ingadóttur
„Gullið tækifæri til að
snúa við óheillaþróun
í mennta- og
heilbrigðiskerfi
er farið í súginn.“
Höfundur skipar 2. sæti á lista Vinstri
grænna í Reykjavík suður.
FRAMSÓKNARMENN eru
farnir að klæðast kosningaskrúð-
anum og draga upp gamla slitna
loforðið um um fólk í fyrirrúmi.
Með þessi fyrirheit í farteskinu,
er ekki laust við að manni verði
hálfbumult, þegar hugsað er til
þess hvernig þeir hafa verið að
skerða kjör lífeyrisþega og at-
vinnulausra. Ofan á allt var svo
farið að skattleggja þessa hópa
en lífeyrisþega, sem lifa þurfa af
bótum almannatrygginga, og at-
vinnulausir höfðu verið skatt-
lausir þar til þessi ríkisstjórn tók
við. Barnafólk hefur heldur ekki
átt í mörg hús að venda hjá
Framsóknarflokknum. Þeir hafa
skert barnabætur gífurlega, og í
ofanálag þyngt skattbyrði ein-
staklinga og barnafjölskyldna.
Sem dæmi má nefna að hlutfall
tekjuskatts einstaklinga í heild-
arskatttekjum ríkissjóðs hefur
aukist úr 24,5% árið 2000 og yfir
í 30% á yfirstandandi ári.
Blygðunarlaus kosningasvik
Fólkið í fyrirrúmi, sagði Fram-
sóknarflokkurinn fyrir síðustu
kosningar, og lofaði barnakorti
með öllum börnum, sem fól í sér
30 þúsund króna (verðlag 1999)
greiðslur með hverju barni. Hvar
eru barnakortin – greiðsla barna-
bóta með öllum börnum? Nú á að
endurnýta þetta gamla kosninga-
loforð og nú er barnafjölskyldum
lofað ótekjutengdum barnabótum
með öllum börnum til 18 ára ald-
urs. Það er ótrúlegt að þessir
menn geti blygðunarlaust horft
framan í landsmenn og lofað
fólki aftur því sama sem þeir
sviku á því kjörtímabili sem er
að líða – þrátt fyrir uppsveiflu í
efnahagslífinu. Staðreyndin er sú
að skattalækkanir fóru fyrst og
fremst til fjármagnseigenda og
stórfyrirtækja og fyrir þær var
borgað með gífurlegri skerðingu
á barnabótum, skattleys-
ismörkum og persónuafslætti.
Láglaunafólkið og barnafólkið
var skattpínt til að hægt væri að
lækka skatta á þeim efnameiri og
fjármagnseigendum – m.a. með
því að svíkja fólk um barnakort-
in.
Barnabætur skertar
um 11,5 milljarða króna
Barnabætur hafa verið skertar
um 11,5 milljarða króna í rík-
isstjórnartíð þessar flokka frá
árinu 1995 með því að láta við-
miðunarfjárhæðir ekki fylgja
verðlagsþróun. Tekjutenging
barnabóta gengur úr öllu hófi og
byrjar að skerðast við 58 þúsund
hjá einstæðu foreldri og 116 þús-
und hjá hjónum, enda eru þetta
orðnar hreinar láglaunabætur.
Það endurspeglast síðan í því að
aðeins 11,3% foreldra fá nú
óskertar barnabætur og liðlega
3% hjóna. Fram til 1996, eða áður
en núverandi ríkisstjórn tók við,
voru ótekjutengdar bætur miklu
hærri en nú er og greiddar með
öllum börnum að 16 ára aldri.
Vegna þrýsings frá verkalýðs-
hreyfingunni voru ótekjutengdar
barnabætur teknar upp að nýju á
árinu 2001, en einungis vegna
barna yngri en 7 ára. Tillögu
Samfylkingarinnar á Alþingi um
að greiða ótekjutengdar barna-
bætur með öllum börnum felldu
stjórnarflokkarnir fyrir aðeins
tveim mánuðum við afgreiðslu á
fjárlagafrumvarpinu fyrir yf-
irstandandi ár. Er nema von að
fólk staldri við og spyrji hvers
vegna það eigi að trúa því að
framsóknarmenn efni þetta end-
urunna kosningaloforð, sem þeir
ætla að svíkja á kjörtímabilinu
sem er að líða.
Hvar eru barnakortin?
Eftir Jóhönnu
Sigurðardóttur
„Tillögu Samfylkingarinnar á
Alþingi um að greiða ótekjutengdar
barnabætur með öllum börnum
felldu stjórnarflokkarnir fyrir
aðeins tveimur mánuðum.“
Höfundur er alþingismaður.
nn í júní
nnavarna-
æðinu og
viðvörun
stór jarð-
á nálægt
r send út
ir seinni
ning var
búist var
m. Þetta
lýsing á
n og veru.
tum ekki
ta mundi
nnavarnir
að þetta
er innan
etta hins
pá að rétt
un til al-
að óþarfa
t okkur.
r einmitt
æmari og
ðbrögð í
arnir eða
“ segir
á fyrir
nn
ðurlands-
m miðjan
Ragnar að
hugsanlega hefði mátt spá fyrir
um þann skjálfta, ef sá skilningur
sem hann og fleiri hefðu nú, hefði
verið fyrir hendi þá. Vissar mæl-
ingar bendi til þessa.
„Þegar við förum að rýna í þau
gögn þá eru merki um breytingar
á undan fyrri skjálftanum. Þetta
eru vísbendingar sem gætu dugað
til að gefa út viðvörun og okkar
verkefni núna mun ekki síst bein-
ast að þessu, ekki bara aðdragand-
ann síðustu daga og vikur á undan
skjálftanum heldur einnig árin á
undan,“ segir Ragnar en minnir á
að í tímaritsgreinum íslenskra vís-
indamanna fyrir 10–15 árum hafi
komið fram að líklegt væri að
næsti stóri Suðurlandsskjálfti yrði
í Holtunum.
Hekla gaus nokkrum mánuðum
áður en Suðurlandsskjálftar riðu
yfir og þá kom viðvörun í Útvarp-
inu um að fjallið gysi eftir 15–20
mínútur, sem síðan varð raunin.
Ragnar segir að líklegra sé auð-
veldara að spá fyrir um eldgos en
jarðskjálfta, aðdragandinn sé oft-
ast lengri og skýrari.
Niðurstöður Prepared-verkefn-
isins sem Ragnar stýrir koma til
með að nýtast jarðvísindamönnum
um allan heim. Sambærilegar
rannsóknir hafa verið gerðar víða,
t.d. í Kína, Japan og Bandaríkj-
unum, en hagnýtt gildi niður-
staðna hefur verið mismikið.
Ragnar segir að Ísland sé mikil-
vægur vettvangur fyrir svona
rannsóknir, bæði vegna mælinga-
kerfisins sem sé til staðar og
þeirra rannsókna sem fram hafa
farið til þessa.
„Við tölum oft um tilraunastof-
una Ísland, sem nota má til að
þróa aðferðir til að segja fyrir um
jarðskjálfta. Augu umheimsins
munu eflaust beinast að verkefn-
inu þegar niðurstöður liggja fyrir.
Við viljum ekki flýta okkur og tök-
um okkur góðan tíma. Til að fram-
farir verði á þessu sviði verðum við
að skilja eðlisfræðina að baki þeim
breytingum sem verða á jarð-
skorpunni áður en skjálftar verða.
Við teljum smáskjálfta gefa afar
mikilvægar vísbendingar, en við
munum skoða ýmsa fleiri þætti til
að finna forboða. Ég tel að okkar
nálgun njóti mikillar viðurkenn-
ingar og það er ekki síst þess
vegna sem okkur hefur tekist að
afla styrkja til þessa verkefnis,“
segir Ragnar.
Fleiri verkefni nýtast
Að sögn Ragnars eru tvö sam-
bærileg rannsóknarverkefni í
gangi sem Íslendingar taka þátt í
en stjórna ekki. Annað verkefnið
er leitt af Frökkum og fjallar um
samband eldvirkni, skriðufalla og
jarðskjálfta, svonefnt RETINA-
verkefni. Hitt nefnist SM-SITES
og er um Húsavíkursprunguna
svokölluðu en því verkefni er stýrt
af breskum vísindamanni. Stjórn-
endur þessara tveggja verkefna
taka líka þátt í Prepared-verkefn-
inu. Gerðar hafa verið sérstakar
mælingar á Húsavíkursprungunni,
sem Ragnar segir að muni nýtast
vegna viðvarana í framtíðinni.
Fyrstu niðurstöður auki mönnum
bjartsýni.
Þá er Veðurstofan með í gangi
svokallað bráðavárverkefni, með
styrk frá RANNÍS og íslenska
ríkinu. Verið er að byggja upp
upplýsingakerfi um jarðvá, jarð-
skjálfta sem og eldgos, til að
samnýta upplýsingar og mælingar,
sem og álit margra sérfræðinga
með skjótum hætti í aðdraganda
slíkra náttúruhamfara, eða sem
fyrst eftir að þær hafa brostið á.
Ragnar segir að öll þessi verkefni
muni nýtast til að draga úr
hættum af völdum skjálfta og eld-
gosa.
uppi um ná-
skjálftaspár
eflaust beinast að verkefninu þegar nið-
viljum ekki flýta okkur og tökum okkur
ar m.a. um jarðskjálftaverkefnið.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
m komnir eru til landsins til að hefja rannsóknarverkefnið um Suðurlandsskjálftana.
og Svisslendingar þátt í verkefninu, sem styrkt er af ESB.
bjb@mbl.is