Morgunblaðið - 02.03.2003, Blaðsíða 6

6 B SUNNUDAGUR 2. MARS 2003 MORGUNBLAÐIÐ
VERST er náttúrlegahversu lítil umræðaskapaðist um löggjöfinaá undirbúningstíman-um. Ég man eftir því að
þegar lögunum var breytt í Svíþjóð
varð umræðan um breytingarnar
mjög heit í fjölmiðlum. Hér vissi fólk
varla af því hvað stæði fyrir dyrum
fyrr en lögin tóku gildi um áramótin.
Svolítið íslenskt, finnst þér ekki – að
ana svona að hlutunum,“ segir Hall-
dór Þorgeirsson og Guðný Halldórs-
dóttir, eiginkona hans og helsti sam-
starfsmaður í kvikmyndafélaginu
Umba sf., kinkar kolli.
Þótt hjónin séu létt í lund þegar
þau koma til viðtalsins á Kringlu-
kránni er þeim síst hlátur í huga
þegar kemur að nýju kvikmyndalög-
gjöfinni. „Einn stærsti gallinn við
löggjöfina er að framleiðendur þurfa
að hafa vilyrði fyrir 60% áætlaðs
kostnaðar til að geta gert sér vonir
um 40% styrk frá Kvikmyndasjóði.
Þessi skipting kemur einna harðast
niður á framleiðendum staðbund-
inna íslenskra kvikmynda því að nær
ómögulegt er að afla jafnhás hlut-
falls kostnaðarins innanlands og sí-
fellt verður erfiðara að fá fjármagn
til slíkrar kvikmyndagerðar erlend-
is. Almennt hefur reyndar orðið sí-
fellt erfiðara að sækja fjármagn í er-
lenda sjóði síðastliðin svona 4 árin.
Ein af ástæðunum er að sjónvarps-
stöðvum hefur fjölgað og þjóðir eins
og Danir og Þjóðverjar hafa verið að
leggja meira upp úr ódýru innlendu
sjónvarpsefni,“ segir Halldór. „Svo
eru sífellt fleiri þjóðir farnar að setja
ákveðin skilyrði fyrir því að láta fjár-
magn af hendi rakna til kvikmynda-
gerðar,“ skýtur Guðný inn í. „Ég get
nefnt að Svíar fara fram á að kvik-
myndin sé að hluta til tekin í Svíþjóð
og helst að einhverjir starfsmann-
anna séu Svíar. Þjóðverjar krefjast
þess að fyrir hverjar 100 kr. sé 150
kr. eytt í Þýskalandi. Sjóðurinn í
Köln gengur svo langt að krefjast
þess að einhver atriði í kvikmyndinni
séu tekin í sjálfri sýslunni.“
„Já,“ segir Halldór. „Umhverfið
er allt orðið erfiðara. Nú er svo kom-
ið að Íslendingar sækja um styrk í
Norræna kvikmyndasjóðinn til að
framleiða nánast hverja einustu ís-
lensku kvikmynd. Svíum og Norð-
mönnum þykir ekki nærri því jafn-
sjálfsagt að sækja um fé úr sjóðnum.
Sumum stjórnarmönnunum þykir
nóg um ásóknina frá Íslandi. „Hafið
þið enga sjálfsvirðingu?“ sagði einn
við mig um daginn. Svona hefur
ástandið breyst á síðustu árum.
Möguleikunum fækkar og allir eru
að reyna fyrir sér á sömu miðunum –
líkt og í „Smutthullen“ í gamla daga.
Ætli verði ekki bara sett alþjóðleg
lög á allan flotann að lokum.“
Lausir endar
Halldór telur að gera ætti grein
fyrir ákveðnum viðmiðunum í fjár-
hagsáætlun í lögunum. „Eðlilega
gætir ákveðinnar tilhneigingar til að
umsækjendur reyni að sýna fram á
að þeir hafi eins mikið fé handa á
milli og hugsast getur til að hámarka
mótframlag Kvikmyndasjóðsins.
Þess vegna er ekkert óeðlilegt að
setja ákveðin viðmið inn í lögin, t.d.
til að tryggja að áætluð aðsókn að
kvikmyndinni sé innan skynsam-
legra marka. Við getum hugsað okk-
ur annað dæmi. Umsækjandi segist
ætla að útvega bíla og kvikmynda-
tökuvélar að verðmæti 30 milljónir
til framleiðslunnar. Ekkert eftirlit er
með því að þessi tæki og tól séu
svona verðmæt. Þarna eru lausir
endar í nýju lögunum,“ segir Halldór
og tekur fram að flestir aðrir sjóðir
séu yfirleitt töluvert strangir hvað
fjárhagsáætlunargerð varðar. „Ég
get nefnt að Evrópski kvikmynda-
sjóðurinn myndi aldrei líða að leik-
stjóra væru ekki áætlaðar tekjur
fyrr en eftir frumsýningu.“
Halldór nefnir fleiri ágalla á nýju
kvikmyndalöggjöfunni. „Eins og í
öðrum greinum er ekki óeðlilegt að
komið geti upp ágreiningur í
tengslum við starfsemi Kvikmynda-
sjóðs. Engu að síður er ekki gert ráð
fyrir því að þeir sem telji sig órétti
beitta geti áfrýjað máli sínu til
stjórnar eða annars konar yfirvalds
innan Kvikmyndastofnunar. Ekki er
heldur gert ráð fyrir því að hægt sé
að leita til annarra aðila en ráðherra
vegna vandamála í tengslum við
tengsl starfsmanna og einstakra
kvikmyndagerðarmanna. Ætli ráð-
herra hafi ekki nóg á sinni könnu þó
að ekki bætist við þessi verkefni
vegna Kvikmyndasjóðs,“ segir hann
og bætir því við að tengsl hafi ekki
skipt jafnmiklu máli áður. „Í gamla
kerfinu kom nokkuð stór hópur beint
að ákvarðanatökunni. Þess vegna
skiptu tengsl einhverra innan hóps-
ins við ákveðna kvikmyndagerðar-
menn ekki svo miklu máli. Núna er
bara einn ráðgjafi og svo tekur for-
stöðumaðurinn einn endanlega
ákvörðun um veitingu fjárstuðn-
ings.“
Er þetta kerfi ekki svipað og á hin-
um Norðurlöndunum? „Jú, mestan-
partinn. Þó er ýmislegt ólíkt, t.d. eru
ráðgjafarnir 5 í Noregi og þá skipta
tengslin ekki eins miklu máli. Norð-
menn hafa verið sérstaklega dugleg-
ir að styðja við stuttmyndagerð. Sú
stefna hefur komið ákafleg vel út.
Kvikmyndagerðarmenn hafa aflað
sér reynslu með því að gera stutt-
myndir og síðan farið út í kvikmynd-
ir í fullri lengd.“
Miðað sé við 40.000 áhorfendur
Halldór segir að tryggja verði að
áfram verði hægt að fjármagna kvik-
myndir alfarið á Íslandi.„Ég get til
gamans nefnt að bæði Stuðmanna-
myndirnar og Stellumyndirnar eru
alfarið fjármagnaðar á Íslandi.
Fæstir Íslendingar vildu væntanlega
vera án þeirra,“ segir hann og svarar
því til að ekkert þak hafi verið á
stuðningi Kvikmyndasjóðs í gömlu
lögunum. „Miðað við nýju löggjöfina
þarf framleiðandi að leggja fram um
48.000.000 kr. til að fjármagna 60%
hlut í um 80.000.000 kr. kvikmynd.
Sú fjárhæð jafngildir því að um
60.000 áhorfendur sjái kvikmyndina.
Að mínu mati er alls ekki viðunandi
að framleiðandinn taki svo mikla
áhættu. Ef nauðsynlegt þykir að
hafa eitthvert þak væri nær að miða
við að kvikmyndin stæði undir sér
miðað við um 40.000 áhorfendur.“
Halldór er spurður að því hvort
raunsætt sé að gera ráð fyrir því að
tækninýjungar við kvikmyndatöku
valdi afgerandi kostnaðarlækkun í
kvikmyndaframleiðslu. „Stundum
hefur því verið haldið fram að lausn
kvikmyndaframleiðslunnar væri fal-
in í digital-tækninni – svo er alls
ekki. Kvikmyndir teknar með venju-
legri digital-tækni eru einfaldlega
ekki samkeppnishæfar við aðra kvik-
myndir á alþjóðlegum markaði.
Kvikmyndir teknar með hágæða
digital-tækni eru síðan jafndýrar í
framleiðslu og kvikmyndir teknar á
venjulega filmu.“
En eru ekki einhverjir jákvæðir
punktar í nýju lögunum? „Jú, vissu-
lega,“ svarar Halldór. „Ég get nefnt
að nýju lögin gera ráð fyrir því að
umsækjandinn geti leitað til ráðgjafa
um hvort að hann sé að stefna í rétta
átt með verkefnið. Með því móti
minnkar hættan á að hann sé að eyða
dýrmætum tíma sínum til einskis
eins og stundum gerðist í gamla
kerfinu. Ég hef sjálfur ágæta
reynslu af því að vinna með ráðgjöf-
um erlendis. Maður getur borið und-
ir þá alls konar þætti, t.d. hafa þeir
stundum gefið góð ráð varðandi leik-
araval.“
Halldór er spurður að því hvernig
gengið hafi að fjármagna Stellu-
myndirnar. „Stella í orlofi er alfarið
fjármögnuð af íslenskum peninga-
mönnum. Okkur datt heldur ekki í
hug að leita eftir erlendu fjármagni
við gerð seinni myndarinnar. Nánast
sami hópur stóð að fjármögnun
Stellu í framboði og fyrri myndar-
innar. Auðvitað verður síðan að búa
svo um hnútana að þessir fjárfestar
komi ekki út í tapi og hingað til hefur
okkur tekist að halda okkur réttu
megin við strikið. Annars er þessi
grein náttúrulega alveg á hausnum.
Við værum örugglega betur sett sem
garðyrkjubændur. Maður verður
líka þreyttur á þessu eilífa lotteríi.
Fyrir 20 árum lifðum við áhyggju-
lausu lífi og létum okkur hafa að taka
áhættu. Núna erum við í þessum
hópi orðin foreldrar,“ segir Halldór.
„Afar og ömmur,“ skýtur Guðný inn
í og er spurð að því hvað Stella í
framboði hafi kostað. „Níutíu millj-
ónir, “ svarar hún, „og allir fengu
greidd laun.“
Halldór segir að um 35.000 áhorf-
endur hafi séð Stellu í framboði – um
50.000 áhorfendur þurfi til að standa
undir kostnaði við myndina. Hann er
spurður að því hversu margir hafi
séð Stellu í orlofi á sínum tíma. „Mig
minnir að um 89.0000 áhorfendur
hafi séð myndina í kvikmyndahúsun-
um. Við megum heldur ekki gleyma
því að samfélagið hefur breyst tölu-
vert frá því að Stella í orlofi var sýnd
fyrir 17 árum. Núna er miklu meiri
afþreying á boðstólum – fleiri sjón-
varpsstöðvar, Netið og hvaðeina.
Svo kemur auðvitað inn í myndina að
kvikmyndahúsaeigendur skipta mun
örar um titla í sölunum en áður. Eig-
inlega er alveg óskiljanlegt að svona
undur eins og að 100.000 manns sjái
Titanic geti enn gerst.“ Við förum
náttúrulega dálítið oft í bíó miðað við
aðrar þjóðir – ekki satt? „Jú, 5 sinn-
um á ári að meðaltali.“
Veiðileyfi á grín
Nú fékk Stella í framboði bæði
mjög jákvæða og svo neikvæða
dóma. „Já,“ segir Guðný. „Alveg eins
og Stella í orlofi. Ég man að einn
gagnrýnandi notaði orðið forkastan-
legt í dómi um kvikmyndina. Gagn-
rýnendur virðast stundum telja sig
hafa sérstakt veiðileyfi á grínmynd-
ir. Ef þeim líkar ekki húmorinn virð-
ast þeir blindir fyrir öllu öðru. Við
erum að tala um að 70 til 100 manns
vinna svo mánuðum skiptir að ólík-
um þáttum einnar svona kvik-
myndar. Maður getur náttúrlega
orðið dálítið sár,“ segir Guðný og
brosir út í annað.
„Kvikmyndagagnrýnendur virð-
ast oft ekki byggja dóma sína á jafn-
mikilli fagþekkingu og leikhúsgagn-
rýnendur,“ heldur Guðný áfram og
Ný kvikmyndalöggjöf komin til framkvæmda
Lausir endar í lögunum
Ný kvikmyndalöggjöf kom að fullu til fram-
kvæmda í gær – 1. mars. Halldór Þorgeirsson og
Guðný Halldórsdóttir hjá Kvikmyndafélaginu
Umba sf. hafa ýmislegt við nýju lögin að athuga,
t.d. geri þau framleiðendum nær ómögulegt að
fjármagna staðbundnar íslenskar gamanmyndir.
Næsta kvikmynd Umba er þó alls ekki af þeim
toga eins og Anna G. Ólafsdóttir komst að í spjalli
við hjónin því að hún fjallar um sammannlegar
tilhneigingar og ber latneska vinnutitilinn Habeas
corpus – Sýnið mér líkið.
Morgunblaðið/Jim Smart
Halldór og Guðný gera ráð fyrir að leita eftir fjármagni fyrir næstu kvikmynd í fleiri löndum en á Íslandi.