Morgunblaðið - 03.03.2003, Blaðsíða 13

ERLENT
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 3. MARS 2003 13
LEYNIÞJÓNUSTUMENN hafa
kallað Khalid Sheikh Mohammed
„Heilann“ og talið er að hann hafi
tekið þátt í skipu-
lagningu allra
helstu árása al-
Qaeda, meðal
annars hryðju-
verkanna í
Bandaríkjunum
11. september
2001.
Mohammed
var handtekinn í
Rawalpindi í Pak-
istan á laugardag ásamt tveimur öðr-
um mönnum, Pakistana og araba.
Fulltrúar bandarísku alríkislögregl-
unnar, FBI, yfirheyrðu hann á leyni-
legum stað í Pakistan í gær og fregn-
ir hermdu að hann yrði fluttur á
flugvöll Bandaríkjahers í Afganistan.
Mohammed segist sjálfur hafa lagt
á ráðin um hryðjuverkin í Bandaríkj-
unum og þarlend stjórnvöld sögðu
handtöku hans þá mikilvægustu til
þessa í baráttunni gegn al-Qaeda.
Þeir vona að hún geti orðið til þess að
fleiri forystumenn samtakanna,
þeirra á meðal Osama bin Laden,
finnist.
Mohammed er einnig talinn hafa
skipulagt misheppnuð áform um að
sprengja ellefu bandarískar farþega-
vélar í loft upp yfir Kyrrahafi árið
1995 og fljúga þotu á höfuðstöðvar
bandarísku leyniþjónustunnar CIA.
Hættulegasti maður al-Qaeda
Mohammed, sem er 37 ára, er álit-
inn þriðji æðsti forystumaður al-
Qaeda, á eftir Osama bin Laden og
Egyptanum Ayman al-Zawahri.
Embættismenn telja Mohammed
gegna jafnmikilvægu hlutverki í al-
Qaeda og bin Laden og margir telja
hann hættulegasta mann samtak-
anna. Einn liðsmanna al-Qaeda, sem
er í fangelsi, segir að hann hafi skorið
bandaríska blaðamanninn Daniel Pe-
arl á háls eftir að honum var rænt í
Pakistan.
„Þetta er risastórt skref fram á við
í baráttunni við al-Qaeda,“ sagði Pat
Roberts, formaður leyniþjónustu-
nefndar öldungadeildar Bandaríkja-
þings. „Bin Laden er nokkurs konar
guðfaðir samtakanna. Khalid Sheikh
Mohammed er aðal-liðsforinginn, sá
sem stjórnar starfseminni. Þetta
hlýtur að vera mikið áfall fyrir þá.“
Bandarískir embættismenn segja
að það hafi jafnvel verið mikilvægara
að handtaka Mohammed en bin Lad-
en, hugmyndafræðilegan leiðtoga al-
Qaeda, þar sem hann hafi tekið miklu
meiri þátt í skipulagningu hryðju-
verkanna.
Talið er að Mohammed viti um
nöfn og aðsetur liðsmanna al-Qaeda
út um allan heim og áform þeirra um
frekari hryðjuverk í framtíðinni.
„Forgangsverkefnið er að komast að
því sem hann veit og koma í veg fyrir
árásir,“ sagði háttsettur bandarískur
embættismaður. „Hann tók þátt í öll-
um árásunum sem samtökin hafa
gert og við vitum að hann gegndi
mikilvægu hlutverki í skipulagningu
fleiri árása í Bandaríkjunum, Asíu og
Evrópu.“
Bandarískir embættismenn telja
að Mohammed hafi fyrstur fengið þá
hugmynd að al-Qaeda beitti flug-
vélum sem sprengjum. Hann hafi
einnig valið þá sem frömdu hryðju-
verkin í Bandaríkjunum og fylgst
með þeim.
Slyngur í að villa
á sér heimildir
Mohammed er 37 ára, sagður
bráðgreindur og talar fjögur tungu-
mál. Hann fæddist og ólst upp í Kúv-
eit en foreldrar hans fluttust þangað
frá Baluchistan í Pakistan, héraði við
landamærin að Íran og Afganistan.
Hann gekk í menntaskóla í Kúveit
en hélt síðan til Bandaríkjanna og
var um hríð í babtistaskóla í Norður-
Karólínu. Hann stundaði síðan nám í
vélaverkfræði við háskóla í Norður-
Karólínu og talið er að hann hafi farið
þaðan til Pakistans.
Mohammed er sagður mjög slyng-
ur í því að villa á sér heimildir. Hann
hefur notað skilríki frá Egyptalandi,
Katar, Saudi-Arabíu, Bretlandi og
Kúveit. Hann þóttist oft vera auð-
ugur olíufursti, raftækjainnflytjandi
eða trúarráðgjafi. Hann talar arab-
ísku með kúveiskum hreim, úrdú,
ríkismál Pakistans og ensku.
Mohammed hefur verið eftirlýstur
í Bandaríkjunum í átta ár og þarlend
yfirvöld höfðu lofað verðlaunum að
andvirði nær 2,5 milljarða króna fyr-
ir upplýsingar sem leiddu til hand-
töku hans. Bandarískir rannsókn-
armenn voru að minnsta kosti sex
sinnum mjög nálægt því að ná hon-
um.
Mohammed bjó um tíma með
bróður sínum, sem aðstoðaði afg-
anska flóttamenn í Pakistan á vegum
kúveiskrar góðgerðastofnunar.
Hann var um hríð kennari við há-
skóla sem afganskur stríðsherra
stofnaði og annaðist einnig kennslu í
nálægum flóttamannabúðum.
Viðriðinn fyrri árásina
á World Trade Center
Talið er að Mohammed hafi fyrst
tekið þátt í hryðjuverkastarfsemi ár-
ið 1992 þegar hann sendi systursyni
sínum, Ramzi Yousef, peninga. Yous-
ef bjó þá í New Jersey og var að und-
irbúa sprengjuárásina á World
Trade Center 1993.
Mohammed og Yousef tóku síðar
þátt í nokkrum hryðjuverka-
samsærum á Filippseyjum, meðal
annars um að myrða Jóhannes Pál
páfa og Bill Clinton, þáverandi
Bandaríkjaforseta, og sprengja ell-
efu bandarískar farþegaþotur í loft
upp yfir Kyrrahafi. Yfirvöld á Fil-
ippseyjum komust að samsærunum
þegar eldur kviknaði í íbúð þar sem
Yousef var að setja saman sprengju.
Yousef var síðar handtekinn en
Mohammed komst undan og flúði á
Persaflóasvæðið. Þaðan ferðaðist
hann til margra ríkja, m.a. Ítalíu,
Egyptalands, Singapúr, Jórdaníu,
Taílands og Filippseyja. Hann bjó
um tíma í Katar sem gestur meðlims
í konungsfjölskyldunni og ráðherra
trúmála.
Louis Freeh, yfirmaður banda-
rísku alríkislögreglunnar, fór til Kat-
ar og óskaði eftir heimild til að hand-
taka Mohammed árið 1996.
Alríkislögreglan vildi handtaka hann
strax en embættismenn Bandaríkja-
stjórnar lögðust gegn því og vildu að
farið yrði varfærnislega í málinu.
Freeh ákvað senda stjórn Katar bréf
til að óska eftir formlegri heimild til
handtökunnar. Þegar heimildin var
loks veitt var Mohammed farinn frá
Katar og talið er að hann hafi flúið til
Afganistans og orðið þar einn af
æðstu forystumönnum al-Qaeda.
Tæpu ári eftir hryðjuverkin í
Bandaríkjunum sendi arabíska sjón-
varpsstöðin al-Jazeera út viðtal við
Mohammed og samstarfsmann hans,
Ramzi Binalshibh, þar sem þeir
sögðust hafa skipulagt tilræðin.
Nokkrum dögum síðar var Binalsh-
ibh handtekinn í íbúð í pakistönsku
borginni Karachi en Mohammed
komst naumlega undan.
„Heili“ al-Qaeda-sam-
takanna handtekinn
The Washington Post, Los Angeles Times, AP, AFP.
Reuters
Khalid Sheikh Mohammad var handtekinn í þessari íbúð í Rawalpindi í
Pakistan ásamt Pakistananum Ahmed Qaddoos á laugardag. Kona í fjöl-
skyldu Qaddoos sýnir hér íbúðina eftir að lögreglan handtók mennina og
lagði hald á tölvur og tölvudiska.
’ Embættismenntelja Mohammed
gegna jafnmikil-
vægu hlutverki í
al-Qaeda og Osama
bin Laden. ‘
Khalid Sheikh
Mohammed
Handtaka Khalids Sheikhs Mohammeds
á laugardag er talin hin mikilvægasta
til þessa í baráttunni við al-Qaeda og
mikið áfall fyrir hryðjuverkasamtökin.
Tyrkir
íhuga nýja
atkvæða-
greiðslu
Ankara. AFP, AP.
RECEP Tayyip Erdogan, leiðtogi
stjórnarflokksins í Tyrklandi, sagði í
gær að hann væri að íhuga að efna til
nýrrar atkvæðagreiðslu á þingi
landsins um að heimila Bandaríkja-
mönnum að senda hermenn til lands-
ins til að gera árásir á Írak komi til
stríðs. Tillagan var felld naumlega á
þinginu í fyrradag.
Eyup Fatsa, varaformaður stjórn-
arflokksins, Réttlætis- og þróunar-
flokksins (AKP), sagði hins vegar að
sem stendur væru engin áform um
að bera tillöguna aftur undir atkvæði
á þinginu. Ummæli hans þóttu benda
til þess að ágreiningur væri um mál-
ið innan flokksins, en hann er með
tvo þriðju þingsætanna.
264 þingmenn greiddu atkvæði
með tillögunni á laugardag og 250 á
móti. Þótt hún hefði fengið meiri-
hluta atkvæðanna dugði það ekki þar
sem hún þurfti að fá stuðning meiri-
hluta allra þingmannanna, ekki að-
eins þeirra sem greiddu atkvæði.
Þrjú atkvæði vantaði til að hún yrði
samþykkt.
Stjórnmálaskýrendur í Ankara
sögðu að þessi niðurstaða hlyti að
valda mikilli spennu í samskiptum
Tyrklands og Bandaríkjanna. Erd-
ogan og Abdullah Gul forsætisráð-
herra sögðu hins vegar að málið
myndi ekki skaða tengsl ríkjanna.
„Samstarf Bandaríkjanna og Tyrk-
lands í öryggismálum og tengsl
ríkjanna geta ekki versnað á einum
degi, alveg eins og þau voru ekki
byggð upp á einum degi,“ sagði
Erdogan.
Observer birtir
minnisblað um hleranir
Bandaríkjamanna
Grannt
fylgst með
fulltrúum í
öryggisráði
BANDARÍSK stjórnvöld hafa hler-
að símtöl fulltrúa ríkja, sem eiga
sæti í öryggisráði Sameinuðu þjóð-
anna, heima og í vinnu og fylgst með
tölvupósti þeirra og er þetta liður í
viðleitni þeirra til að fá atkvæði í ör-
yggisráðinu samkvæmt upplýsing-
um, sem breska blaðið Observer hef-
ur komist yfir og greint er frá í
blaðinu í gær.
Þetta kemur fram í minnisblaði,
sem Frank Koza, háttsettur emb-
ættismaður bandarísku Þjóðarör-
yggisstofnunarinnar (NSA), sendi til
samstarfsmanna sinna í stofnuninni
og vinveittrar erlendrar leyniþjón-
ustu, sem ekki er tilgreind nánar. Í
minnisblaðinu er lýst fyrirmælum til
starfsmanna um að setja aukinn
kraft í eftirlit, sem „sérstaklega
beinist til [...] aðila að öryggisráði SÞ
(vitaskuld að Bandaríkjunum og
Bretlandi undanskildum)“ til að
veita embættismönnum Bandaríkja-
forseta nýjustu upplýsingar um það
hvernig aðildarríki SÞ hyggjast
greiða atkvæði um mál, sem snerta
Írak. Sérstaklega á að beina athygl-
inni að ríkjum með tímabundið sæti í
öryggisráðinu; Angólu, Kamerún,
Chile, Mexíkó, Gíneu og Pakistan.
Í frétt Observer segir að leitað
hafi verið álits þriggja sérfræðinga
um áreiðanleika minnisblaðsins og
hafi þeir talið að það sé áreiðanlegt.
Kemur fram að stjórnarerindrekar
umræddra ríkja hafi kvartað undan
beinlínis „fjandsamlegum“ þrýstingi
Bandaríkjamanna um að fylgja þeim
að málum, þar á meðal hótunum um
að annað gæti haft áhrif á aðstoð af
ýmsum toga.
ÞJÓÐVERJAR í fötum úr 2.000 sniglakuðungum á
kjötkveðjuhátíð í þýska bænum Zell am Harmers-
bach í gær. Nokkur hundruð íbúa bæjarins dansa og
syngja á götum bæjarins í ýmsum búningum, meðal
annars úr pappír, spilum og laufum, þar til hátíðinni
lýkur á öskudag.
Reuters
Kjötkveðjuhátíð í Þýskalandi
Minnihluta-
stjórn í
Póllandi
Varsjá. AP.
SAMSTEYPUSTJÓRNIN í Póllandi
féll í gær þegar Leszek Miller for-
sætisráðherra ákvað að slíta stjórn-
arsamstarfinu við Bændaflokkinn
vegna harðvítugrar deilu um stjórn-
arfrumvarp um nýjan skatt á bíla til
að fjármagna vegaframkvæmdir.
Miller óskaði eftir því að forseti
landsins leysti stjórnina upp formlega
í dag og leysti tvo ráðherra Bænda-
flokksins frá störfum; aðstoðarfor-
sætisráðherrann, sem er einnig land-
búnaðarráðherra, og umhverfis-
ráðherrann.
Miller sagði að flokkur sinn, Lýð-
ræðislega vinstrabandalagið, yrði
áfram við völd sem minnihlutastjórn.
Óljóst var hvort stjórnarandstaðan
gæti krafist atkvæðagreiðslu á
þinginu um vantraust á stjórnina til
að knýja fram kosningar. „Ef allir
stjórnarandstöðuflokkarnir reyna að
lama stjórnina verður að flýta þing-
kosningum,“ sagði forseti þingsins,
Marek Borowski.
♦ ♦ ♦