Morgunblaðið - 09.03.2003, Blaðsíða 18

18 SUNNUDAGUR 9. MARS 2003 MORGUNBLAÐIÐ
E
F ÍSLENDINGAR
læra ekki af reynsl-
unni í utanríkismál-
um getur það haft
afdrifaríkar afleið-
ingar fyrir þjóðar-
hag. Að minnsta
kosti er það skoðun
Guðmundar H. Garðarssonar sem er
andvígur því að Íslendingar gangi í
Evrópusambandið, en hann hefur
mikla reynslu af alþjóðasamstarfi,
m.a. í gegnum störf sín sem alþing-
ismaður, fulltrúi í þingmannasamtök-
um Norður-Atlantshafsríkjanna og
fulltrúi í ráðgjafarnefnd EFTA og í
miðstjórn Alþýðusambands Evrópu.
„Það getur vel verið að í hraða nú-
tímans, fjölmiðlafári og sérfræðinga-
álitum á flestum sviðum skipti það
ekki máli hvaða álit eldri maður með
reynslu, þekkingu og skoðanir hefur á
þessum málum,“ segir Guðmundur.
„En því má ekki gleyma að við byggj-
um á fortíðinni og sá sem ekki þekkir
fortíð sína á á hættu að endurtaka
mistök forfeðra sinna. Ég óska eng-
um þess að horfa upp á hörmungar á
borð við þær sem heimsstyrjöldin síð-
ari hafði í för með sér, eins og var
hlutskipti minnar kynslóðar.“
Viljum við búa hér áfram?
Hann segist fylla þann flokk manna
sem hafi lagt áherslu á tjáningarfrelsi
einstaklingsins sem forsendu fyrir því
að á Íslandi gæti þróast frjálst sam-
félag, þar sem allir nytu hæfileika
sinna og sannmælis.
„Ég er þeirrar skoðunar að ef Ís-
lendingar ganga í Evrópusambandið
afsölum við okkur því frelsi og full-
veldi sem við höfum búið við. Fyrr eða
síðar hlýtur Evrópusambandið að
enda í sterku ríkjasambandi, þar sem
aðildarríkin lúta ákvörðunum meiri-
hlutans. Augljóst er að þá getur jað-
arríki á borð við Ísland ekki haft mikil
áhrif á þróun og niðurstöður í ein-
stökum málum.
Það er nauðsynlegt fyrir lítið sam-
félag eins og Ísland að gera það upp
við sig hvert það stefnir. Viljum við
búa hér áfram? Teljum við að afkom-
endur okkar geti lifað hér góðu lífi
eins og mín kynslóð hefur gert? Ég er
þeirrar skoðunar að möguleikarnir
séu enn meiri nú en áður og felist m.a.
í því að standa fyrir utan Evrópusam-
bandið.“
Þurfum að taka ákvörðun
Í ljósi reynslunnar og þess hvernig
veröldin er að þróast telur Guðmund-
ur varnar- og öryggismál skipta höf-
uðmáli fyrir Íslendinga þegar litið er
til framtíðar.
„Þegar Ísland gekk í NATO árið
1949 mætti það mikilli andstöðu. En
fyrir einarða forystu Bjarna Bene-
diktssonar, og annarra manna, s.s.
Stefáns Jóhanns Stefánssonar, for-
ystumanns Alþýðuflokksins, stóð
þjóðin einhuga að því að við færum
inn í varnarsamstarfið. Núna stönd-
um við frammi fyrir því að gera það
upp við okkur hvort þetta samstarf,
eða sérstakir samningar eða inn-
ganga í ESB, tryggi þessa hagsmuni
betur í framtíðinni.
Mín niðurstaða er skýr í þeim efn-
um. Ég gef lítið fyrir afstöðu þeirra
manna sem þekkja ekki nógu vel
gang sögunnar og átta sig ekki á því
gangverki, sem olli hruni kommún-
ismans og ósigri nasismans á síðustu
öld. En ég vil að Íslendingar séu í
samstarfi við Bandaríkjamenn og
Kanadamenn í öryggismálum í stað
þess að vera háðir Evrópuþjóðum
þegar kemur að því að tryggja okkar
hagsmuni.“
„Gamla góða Evrópa“
Bandaríkin hafa orðið fyrir óvæg-
inni gagnrýni upp á síðkastið vegna
yfirvofandi innrásar í Írak og hefur
George Bush verið gagnrýndur fyrir
gerræðisleg vinnubrögð. Guðmundur
segir slíkar ásakanir byggjast á van-
þekkingu á því hvernig ákvörðunar-
taka eigi sér stað í utanríkis-, öryggis-
og varnarmálum í Bandaríkjunum.
„Stefnan er ekki ákveðin og komið í
framkvæmd af einum manni. Án þess
að ráðfæra sig við hóp ráðgjafa, sem
fjallar um málin sem eru í deiglunni
frá degi til dags, framkvæmir forseti
Bandaríkjanna ekki neitt. Það þekki
ég m.a. í gegnum kynni mín af stjórn-
málamönnum í Bandaríkjunum.
Þessir ráðgjafar eru fjölmennur hóp-
ur, þ.á m. sendiherrar, hershöfðingj-
ar og forystumenn úr atvinnulífinu og
verkalýðshreyfingunni.“
Og Guðmundur er ómyrkur í máli
þegar hann talar um utanríkisstefnu
Evrópuþjóða. „Þegar það kom í ljós
að Þjóðverjar og Frakkar væru sam-
taka um að styðja ekki hugmyndir
Bandaríkjamanna um hvernig ætti að
mæta hryðjuverkamönnum, þá sagði
franskur menntamaður: „Ég fagnaði
því alveg sérstaklega því nú væri
komin aftur gamla góða Evrópa.“ Ég
hugsaði með mér að það væri ágætt
að heyra vísað til gömlu góðu Evrópu,
sem á síðustu öld steypti sjálfri sér og
heiminum í hræðilegar heimsstyrj-
aldir og þurfti að leita til Bandaríkj-
anna til þess að bjarga sér út úr þeim
vandræðum.“
Og Guðmundur heldur áfram að
bera saman Bandaríkin og Evrópu.
„Bandaríkin eru sennilega eina fjöl-
þjóðlega þjóðfélagið í heiminum. Þró-
unin hefur verið í þá átt á tveimur öld-
um með að mörgu leyti mjög góðum
árangri. Á sama tíma hafa gömlu
þjóðirnar borist á banaspjót og
Bandaríkjamenn komið hvergi að því
með öðrum hætti en að bjarga þeim
frá því að tortíma sjálfum sér. Það
voru líka í grunninn Bandaríkjamenn
sem knúðu fram hið hljóða gjaldþrot
kommúnismans, en sú ógnarstefna
hafði kostað tugi milljóna lífið.“
Horfast ekki í augu við ógnina
Guðmundur segist því ekki treysta
Evrópuþjóðunum til þess að ná þeirri
sátt innbyrðis sem dugi til þess að
verja smáþjóðir eins og Íslendinga
fyrir þeim stríðsöflum nútímans,
hryðjuverkamönnum, sem herji á
vestræn samfélög. „Það sá ekki
nokkur það fyrir að fáeinir
hryðjuverkamenn gætu ógnað öryggi
Lundúnaborgar með efnavopnum og
hugsanlega deytt tugi þúsunda á
háannatíma í neðanjarðar-
samgöngukerfi borgarinnar,“ segir
hann.
„Þá kemur upp sami vandi og fyrir
seinni heimsstyrjöldina. Winston
Churchill varaði alltaf við hættunni á
nasismanum og það fékk ekki góðan
hljómgrunn. Litið var á hann sem
gamlan stjórnmálamann sem væri úr
takti við tímann og ekki tekið mark á
honum. Svo var hann kallaður til að
verða forsætisráðherra Breta á
mestu örlagatímum þeirrar þjóðar.
Nú er ég ekki að líkja Bush við
Winston Churchill. En þetta sýnir að
gamla góða Evrópa, sem sumir fagna
að sé sprottin upp á ný, horfðist ekki í
augu við ógnina og er ekki líkleg til að
skilja þá hættu sem mannkyninu staf-
ar af nýjum viðhorfum og breyttum
hernaðaraðferðum.
Fyrir utan það sjá menn í hendi sér
að kratar stjórna einn daginn í Þýska-
Verðum
að læra af
reynslunni
Guðmundur H. Garðarsson segist ekki treysta Evrópuþjóðunum til þess að ná þeirri sátt innbyrðis sem dugi til þess að
verja smáþjóðir eins og Íslendinga fyrir þeim stríðsöflum nútímans, hryðjuverkamönnum, sem herji á vestræn samfélög.
SJÁ SÍÐU 20
Ef litið er yfir söguna og til þess hvernig veröldin
er að þróast er margt sem mælir gegn aðild Íslend-
inga að Evrópusambandinu, að mati Guðmundar
H. Garðarssonar. Í samtali við Pétur Blöndal
kemur fram að þar á meðal eru öryggis- og varn-
arhagsmunir, þróun efnahagsmála og vinnumark-
aðarins, og yfirráð náttúruauðlinda þjóðarinnar.
Frábær samningahæfni Einars Ágústssonar utanríkisráðherra í ríkisstjórn Geirs Hallgrímssonar tryggði Íslendingum
einhliða yfirráð yfir fiskimiðunum. Hér takast þeir í hendur, Einar og Anthony Crosland, þáverandi utanríkisráðherra
Bretlands, í Ósló 1. júní 1976 við undirritun samninga milli þjóðanna. Til vinstri er Matthías Bjarnason, þáverandi sjáv-
arútvegsráðherra, sem var í samninganefndinni.
Traust forysta Geirs Hallgrímssonar
var grunnur að sigri í þorskastríðinu.
Eugene Rostow, fyrrverandi aðstoð-
arutanríkisráðherra Bandaríkjanna,
beitti áhrifum sínum á bandaríska
valdamenn um að Bretar og Þjóð-
verjar viðurkenndu rétt Íslendinga yf-
ir 200 mílna fiskveiðilögsögunni.
’ Nú er ég ekki að líkja Bush við WinstonChurchill. En þetta sýnir að gamla góða Evr-
ópa, sem sumir fagna að sé sprottin upp á
ný, horfðist ekki í augu við ógnina og er ekki
líkleg til að skilja þá hættu sem mannkyn-
inu stafar af nýjum viðhorfum og breyttum
hernaðaraðferðum. ‘
Morgunblaðið/Kristinn