Morgunblaðið - 09.03.2003, Blaðsíða 47

FRÉTTIR
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 9. MARS 2003 47
ÉG KEYPTI eitt sinn bókí Noregi, sem bar þaðáhugaverða nafn „Guð,hví sefur þú?“ Húnfjallaði um þjáninguna
og dauðann út frá kristnum for-
sendum. Skemmst er frá því að
greina að ég varð fyrir sárum von-
brigðum með hana, að ekki sé fast-
ar að orði kveðið. Og með tilþrifum
fleygði ég henni í ruslafötuna.
Ástæðan fyrir því var sú að höf-
undur komst að þeirri ein-
kennilegu niðurstöðu að Guð stæði
á bak við allt gott og slæmt í heim-
inum, gleði og líf jafnt sem hörm-
ungar og dauða. Og hvers vegna?
„Jú, það stendur í heilagri ritn-
ingu,“ var svar hans.
Æði margir eru þeir, eins og
hann, sem virðast ekki átta sig á
því að Biblían er skrifuð af mönn-
um og datt því ekki fullsköpuð af
himnum ofan. Eða hvers vegna
fæddist Guðs sonur í heiminn, ef
ekki til að berjast gegn ógn myrk-
ursins og veldi hins illa?
Þetta litla atvik með bókina kom
upp í hugann þegar ég fór að velta
fyrir mér efni þessa pistils dagsins.
Því skrifendurnir – burtséð frá
guðlegum innblæstri og öðru slíku
– voru aukinheldur mótaðir af
þjóðfélagsandanum eða hugs-
unarhættinum sem ríkti þar um
slóðir á ritunartíma Biblíunnar og
einkenndist af ofurvaldi karlkyns-
ins. Kristin guðfræðihefð hefur því
oft og miðað við framansagt, „eðli-
lega“ af þeim sökum dregið upp af-
ar neikvæða mynd af konum sem
þær enn eru að berjast við að fá
leiðrétta. Upphaf syndarinnar er
t.d. gjarnan rakið til kvenna, eins
og gert er í 1. Tímóteusarbréfi, 2.
kafla, en þar segir Páll postuli:
Konan á að læra í kyrrþey, í allri und-
irgefni. Ekki leyfi ég konu að kenna eða
taka sér vald yfir manninum, heldur á
hún að vera kyrrlát. Því að Adam var
fyrst myndaður, síðan Eva. Adam lét
ekki tælast, heldur lét konan tælast og
gjörðist brotleg. En hún mun hólpin
verða, sakir barnsburðarins, ef hún
stendur stöðug í trú, kærleika og helg-
un, samfara hóglæti.
En ef orð Krists eru borin sam-
an við margt af þessum toga, bæði
í Gamla og Nýja testamentinu,
sést að þetta stenst bara engan
veginn. Hann lagði kynin nefnilega
að jöfnu og fór ekkert í grafgötur
með það. Ég nefni þetta hér, vegna
alþjóðlega baráttudags kvenna í
gær og hins alþjóðlega bænadags
þeirra í fyrradag, þar sem m.a. er
beðið um aðstoð við að rétta af hina
ósanngjörnu slagsíðu árþúsund-
anna og nútímans í garð kvenna.
Í allri hinni löngu baráttu þeirra
fyrir jafnrétti má þó ekki gleymast
að íslenskar konur standa mörgum
kynsystrum sínum erlendis mun
framar í ýmsu tilliti, þótt allir viti,
að enn vanti mikið upp á að fullu
jafnræði sé hér náð. Árið 1861 öðl-
uðust ógiftar konur lögræði á Ís-
landi, og árið 1900 fengu giftar
konur ráðstöfunarrétt yfir aflafé
sínu. Eftir sem áður réð eig-
inmaður þó eignum búsins. Núna
er réttur kvenna hinn sami og
karla til eigna en með lögum frá
1923 komst loks á fullt jafnræði
með hjónum að þessu leyti. Árið
1907 fengu konur í Reykjavík og á
Akureyri kosningarétt og máttu
bjóða sig fram til sveitarstjórna, og
tveimur árum síðar, 1909, öðluðust
konur annars staðar á landinu
sama rétt. Árið 1915 fengu konur
eldri en 40 ára kosningarétt og
kjörgengi til Alþingis, og fimm ár-
um síðar, eða 1920, var það aldurs-
skilyrði lækkað niður í 25 ár, til
samræmis við rétt karla. Kosn-
ingaaldur beggja kynja er núna 18
ár, eins og allir vita.
En fram til 1911 var réttur
kvenna á Íslandi til menntunar
takmarkaður, líkt og í fjölmörgum
öðrum löndum. Þær voru ekki
taldar þurfa á annarri menntun að
halda en þeirri sem tengdist hefð-
bundinni félagslegri stöðu þeirra,
enda var á þessum tíma almennt
litið svo á að hæfileikar þeirra til
menntunar væru takmarkaðir.
Boðið var upp á kennslu í sér-
stökum stúlknaskólum og hús-
mæðraskólum sem veittu konum
leiðsögn í hefðbundnum verk-
efnum þeirra, heimilisfræðum,
umönnun og hjúkrun. Þær áttu
ekki rétt á námsstyrkjum og
máttu ekki gegna opinberum emb-
ættum að lokinni skólagöngu. Árið
1904 gekk ný reglugerð um fram-
haldsmenntun í gildi og stuðlaði
hún að því að menntun varð konum
aðgengilegri. Árið 1911 var konum
síðan veittur sami réttur og körl-
um til menntunar og próftöku í öll-
um menntastofnunum landsins. Á
sama tíma öðluðust þær jafnan að-
gang að styrkjum og heimild til að
gegna opinberum embættum. Ís-
land var þar með að líkindum
fyrsta landið til að veita konum
þann rétt.
En þessi saga er næsta ömurleg
engu að síður, eftir á að hyggja. Og
kaldbrjósta hlýtur sá að vera sem
ekki roðnar og blygðast sín við til-
hugsunina um hvernig búið er að
traðka á kvenþjóðinni í aldanna
rás.
Íslensk kirkja fyrri tíma er hér
engin undantekning. En hún svífur
ekki á þeim villigötum lengur, sem
betur fer, og mun vonandi ekki
gera það síðar. Jafnréttisáætlun
hennar gengur allavega út á það
„að stuðla að jafnri stöðu kvenna
og karla í íslensku þjóðkirkjunni
og jöfnum möguleikum kynjanna
til að nýta sér það jafnrétti sem
tryggt er að lögum.“ Og eitt af
þeim atriðum, sem áhersla er lögð
á, er að endurskoða málfar í
kirkjulegri boðun og starfi, þ.e.a.s.
að forðast eða hætta að nota úti-
lokunartal, sem víða er að finna í
biblíulegum textum, eðli málsins
samkvæmt. Að gera „bræður“ að
„systkinum“ og annað þar fram
eftir götunum. Að gera það ekki, er
að viðhalda textamengun, sem Guð
á engan þátt í.
Konur
Morgunblaðið/Kristinn
sigurdur.aegisson@kirkjan.is
Í gær, 8. mars, var al-
þjóðlegur baráttudagur
kvenna og minnti hann
umheiminn á, að enn
skilur töluvert kynin að
þegar kemur að mann-
réttindum hvers konar.
Sigurður Ægisson lítur
af þessu tilefni á eitt og
annað í íslensku sam-
félagi málinu tengt.
HUGVEKJA
HARALDUR Benediktsson, for-
maður Búnaðarsamtaka Vestur-
lands, telur kornrækt eiga mögu-
leika á að verða að einn af helstu
vaxtarbroddum í landbúnaði og því
eigi bændur og landeigendur að
vanda sig þegar þeir velja land undir
sumarbústaðabyggðir og skógrækt.
„En ég tek fram að með þessu er ég
engan veginn að setja út á skógrækt-
ina enda er hún líka vaxtarbroddur,
ekki síst með tilliti til bindingar kol-
efnis og mengunarkvóta í framtíð-
inni. En menn ættu engu að síður að
huga að því að taka ekki að óathug-
uðu máli land undir skógræktina
sem væri nýtanlegt í akuryrkju.“
Hvorki tengdur stuðningur né
tollavernd í kornræktinni
Spurður um möguleikana í korn-
rækt segist Haraldur m.a. vera að
vísa til hugmynda um lífmassafram-
leiðslu en eins hljóti hlýnandi lofts-
lag að verða til þess að kornrækt
færist á norðlægari slóðir. „Við
ræktum nú þegar bygg á Íslandi með
góðum árangri, við keppum við
heimsmarkaðsverð á byggi og við
njótum engrar tollverndar. Við erum
harla ánægðir með árangurinn enda
þótt við séum raunar að keppa við
stórlega niðurgreidda kornvöru er-
lendis frá. Því teljum við hugsanlega
tækifæri felast í viðræðum á vegum
Alþjóðaviðskiptastofnunarinnar
(WTO) um aukið frelsi í viðskiptum
með landbúnaðarafurðir. Við teljum
að niðurstaða þeirra samninga geti
skapað aukin tækifæri fyrir íslenska
kornrækt.“
Haraldur bendir á að bændur
skeri nú korn á um tvö þúsund hekt-
urum lands og ef menn ætli sér að
fullnægja innanlandseftirspurn
þyrfti allt að því að tífalda fram-
leiðsluna.
„Heppileg kornræktarsvæði eru
auðvitað takmörkuð auðlind en þau
stækka þó með auknum árangri í
kynbótum hér heima; ræktunar-
svæði færist stöðugt norðar og víðar
um landið. Ég tel því að menn eigi að
huga vandlega að því þegar þeir eru
að hugsa um að leggja land undir
vegi, skógrækt, sumarbústaðalóðir,
íbúðarbyggð o.s.frv.,“ segir Harald-
ur.
Land undir kornrækt
takmörkuð auðlind
Hlýnandi veður
og lífmassafram-
leiðsla stuðla að
aukinni kornrækt
Í TILEFNI af 75 ára afmæli Félags
starfsmanna Landsbanka Íslands
(FSLÍ) var opnuð sýning á hand-
verki starfsfólks í útibúum Lands-
bankans um allt land.
Félag starfsmanna Landsbank-
ans var stofnað 7. mars 1928 og er
elsta félag starfsmanna á fjár-
málamarkaði. Fyrsti formaður fé-
lagsins var Hilmar Stefánsson en í
dag gegnir Helga Jónsdóttir því
hlutverki. Tilgangur félagsins er að
efla þekkingu félagsmanna á
bankamálum, auka samstarf milli
starfsmanna innbyrðis og milli
þeirra og stjórnar bankans með það
að markmiði að gera góðan banka
enn betri, segir í fréttatilkynningu.
Starfsmannafélagið rekur skrif-
stofu í húsakynnum Landsbankans
á Laugavegi 77.
Sýna
handverk
á afmæli
Morgunblaðið/Halldór Kolbeins
Handverk starfsfólks í útibúi Landsbankans á Laugavegi 77.