Morgunblaðið - 09.03.2003, Blaðsíða 64

MORGUNBLAÐIÐ, KRINGLUNNI 1, 103 REYKJAVÍK, SÍMI 569 1100, SÍMBRÉF 569 1181, PÓSTHÓLF 3040,
ÁSKRIFT-AFGREIÐSLA 569 1122, NETFANG: RITSTJ@MBL.IS, AKUREYRI: KAUPVANGSSTRÆTI 1 SUNNUDAGUR 9. MARS 2003 VERÐ Í LAUSASÖLU 190 KR. MEÐ VSK.
„MÉR skrikaði fótur og datt ofan í
strompinn og sat fastur á 4–5 metra
dýpi,“ sagði ungur Reykvíkingur
um reynslu sína þegar hann festist í
strompi heima hjá sér á Laugaveg-
inum um klukkan 7 í gærmorgun.
Hann hafði týnt húslyklinum þá um
nóttina og hugðist nota strompinn
sem inngönguleið, en sú ráðstöfun
átti eftir að draga dilk á eftir sér.
„Þarna sat ég pikkfastur, gargandi
á hjálp. Ég var farinn að missa mátt
í höndunum og mátti ekki miklu
muna með björgunina.“ Nágranni
hans nam loks köllin í honum og
gerði lögreglu viðvart sem brá
skjótt við.
Hann varð fegnari en orð fá lýst
þegar hann sá slökkviliðsmann fyr-
ir ofan sig í opinu, beinandi vasa-
ljósi niður í myrkrið. Slökkviliðs-
menn brugðu kaðallykkju undir
handarkrika mannsins og toguðu
hann upp. „Fyrst bölvaði ég sjálfum
mér fyrir asnaskapinn og síðan fór
líðanin versnandi þegar röddin fór
að gefa sig eftir öll hjálparöskrin.
Enginn vissi af mér þarna og ég
vissi ekki hvernig þetta myndi
enda. Ég var alveg eins og litli sót-
arinn þegar mér var bjargað upp, í
rifinni skyrtu og sótsvörtum galla-
buxum. Augu, nef og munnur voru
full af sóti og ég var bikasvartur.“
Um er að ræða mjög óvenjulegt
atvik og mun þetta vera í fyrsta
sinn í aldarfjórðung sem slökkvilið
bjargar manni upp úr strompi,
a.m.k. á höfuðborgarsvæðinu.
„Enginn
vissi af mér“
Festist í strompi
LÍFEYRISSJÓÐSLÁN til ein-
staklinga uxu um tæpa 13 milljarða
króna á síðasta ári og námu um ára-
mót samtals rúmum 84 milljörðum
króna. Þau hafa vaxið um tæpa 30
milljarða króna á undanförnum
tveimur árum og á sama tíma hefur
hlutfall sjóðfélagalána af heildar-
eignum lífeyrissjóðanna vaxið úr
9,9% í 12,4%.
Þessar tölur eru byggðar á efna-
hagsyfirliti lífeyrissjóða sem Seðla-
banki Íslands tekur saman, en það
byggist á úrtaki 25 stærstu lífeyr-
issjóðanna, sem ná til tæplega 93%
af lífeyriskerfinu.
Vextir á lífeyrissjóðslánum eru
almennt mun lægri en vextir á
bankalánum, en talsvert er mis-
munandi eftir sjóðum hverjir vext-
irnir eru og eins hver möguleg há-
marksupphæð láns er. Þannig
getur lánsupphæð verið frá tveimur
milljónum króna og upp í 6–7 millj-
ónir króna og í sumum tilvikum er
m.a.s. ekkert hámark á lánsupp-
hæðinni, svo framarlega sem nægi-
lega góð veð eru sett fyrir láninu.
Algengt að vextir séu tengdir
ávöxtunarkröfu húsbréfa
Hvað vextina snertir þá er nú
orðið algengt að þeir séu tengdir
ávöxtunarkröfu húsbréfa með til-
teknu álagi sem er nokkuð mismun-
andi eftir lífeyrissjóðum eða allt frá
því að vera 0,1% og upp í það að
vera 0,75%. Vextirnir geta því
breyst frá mánuði til mánaðar og
hafa raunar lækkað nokkuð að und-
anförnu vegna lækkunar á lang-
tímavöxtum. Þá er einnig í nokkr-
um tilvikum mögulegt að semja um
fasta vexti allt lánstímabilið.
Svo dæmi séu tekin eru vextir á
lífeyrissjóðslánum lægstir hjá Líf-
eyrissjóði verkfræðinga 3,5% en
heimilt er fyrir stjórn að hækka þá
í 5%. Vextir hjá Lífeyrissjóði
bankamanna eru 5,12% nú eða 0,1%
hærri en ávöxtunarkrafa húsbréfa.
Algengt er síðan að vextir séu á
bilinu 5,7–6,5%, samkvæmt upplýs-
ingum á heimasíðum sjóðanna.
Þannig eru þeir 5,77% hjá Lífeyr-
issjóði verslunarmanna og Söfnun-
arsjóði lífeyrisréttinda. Þeir eru
5,8% hjá lífeyrissjóðnum Framsýn
frá 1. mars, 5,87% hjá Lífeyrissjóði
starfsmanna sveitarfélaga, 5,9%
hjá Lífeyrissjóði Austurlands,
5,91% hjá Lífeyrissjóði starfs-
manna ríkisins, 5,92% hjá Lífeyr-
issjóði sjómanna, 6% hjá Lífeyris-
sjóði lækna, 6,16% hjá Lífiðn,
6,25% hjá Lífeyrissjóði Norður-
lands, 6,40% hjá Alvíb, 6,53% hjá
Lífeyrissjóði bænda og 6,7% hjá
Samvinnulífeyrissjóðnum. Hjá
Frjálsa lífeyrissjóðnum eru vext-
irnir 0,5% lægri en vextir hjá
Spron, sem nú eru á bilinu 6,75–
9,9%, samkvæmt upplýsingum
rekstraraðila sjóðsins.
Til samanburðar eru kjörvextir á
verðtryggðum bankalánum til
langs tíma á bilinu 6,65–8,0% eftir
bankastofnunum. Hæstu vextir eru
á bilinu 9,10–10,50% og er um að
ræða fasta vexti á lánstímanum.
13 milljarðar í félagalán
Lífeyrissjóðslán til sjóðfélaga eru
12,4% af heildareignum sjóðanna
ELVA Rún Kristinsdóttir, Helga Þóra Björg-
vinsdóttir og Ingrid Karlsdóttir, 18 ára, þykja
einstaklega efnilegar í tónlist. Þær myndu
kannski ekki taka undir það sjálfar, ef þær
væru spurðar, en þetta segir deildarforseti tón-
listardeildar Listaháskóla Íslands. Stúlkurnar
eru allar í námi í Menntaskólanum við Hamra-
hlíð en jafnframt því stunda þær nám í Listahá-
skólanum. Allar hafa þær leikið á fiðlu frá
unga aldri og allar stefna þær á frekara nám í
fiðluleik erlendis.
„Þegar maður er kominn á þetta stig á Ís-
landi þá er bara ekkert meira að gera hér,“
segir Elva, spurð út í frekara nám. Elva lýkur
einleikaraprófi í fiðluleik í vor og ætlar utan í
nám í haust, til Þýskalands eða Austurríkis.
Helga stefnir að því að ljúka einleikaraprófi
á næsta ári, ef vel gengur á „forprófi“ í vor.
Hana langar líka að læra meira á fiðlu. Hún
segir valið ekki endilega standa á milli skóla
heldur skipti mestu að finna góðan kennara.
„Manni finnst maður bara vera rétt að byrja.
Mig langar að vera lengi í skóla og læra sem
mest,“ segir hún og Elva tekur undir það.
„Verður að forgangsraða“
Á hverjum degi sækja þær tíma í Listahá-
skólanum, heimalærdómurinn í mennta-
skólanum verður þá stundum að sitja á hak-
anum. Samt gengur þeim vel í skóla. „Það
verður að forgangsraða hlutunum,“ segir
Helga.
Spurðar út í námið í Listaháskólanum segist
Elva finna mikinn mun á námi þar og í mennta-
skólanum. Söguáfangi í MH sé t.d. ekki sam-
bærilegur við söguáfanga í Listaháskólanum,
sem sé mun strembnari. En kemst þá eitthvað
annað að en lærdómur og fiðla?
„Vinir mínir eru þolinmóðir,“ segir Helga, en
viðurkennir að hún sé iðulega upptekin við fiðl-
una þegar þeir hringi. Elva tekur undir það og
segir að námið krefjist mikils aga.
Ingrid Karlsdóttir var ekki í fiðlutíma þegar
Morgunblaðið leit inn í tónlistardeildina eitt
kvöldið í vikunni. Hún gerði lítið úr sérstöðu
þeirra. Sagði það ekkert nýtt að tónlistarnem-
endur sæktu námskeið í tónlist á háskólastigi.
Spurð hvort það væri eitthvert líf fyrir utan
fiðluna og skólann viðurkenndi hún að námið
tæki mikinn tíma frá henni. Til varnar tónlistinni
sagði hún á hinn bóginn: „Þetta verður lífið
manns.“
Þrjár menntaskólastúlkur stunda jafnframt nám í fiðluleik í Listaháskólanum
Morgunblaðið/Kristinn
Helga og Elva æfa sig á fiðluna í Listaháskól-
anum á föstudagskvöld. Einingarnar sem þær fá
úr diploma-náminu í Listaháskólanum koma að
góðum notum þegar þær sækja um í erlendum
tónlistarskólum.
Ingrid Karlsdóttir stefnir á frekara nám í
tónlist eins og vinkonur hennar.
„Finnst mað-
ur bara vera
rétt að byrja“
KVIKMYNDIN Niceland, sem
Friðrik Þór Friðriksson mun leik-
stýra eftir handriti Huldars
Breiðfjörð fyrir Zik Zak-kvik-
myndir, hefur fengið 340 þúsund
evra styrk, jafnvirði 28,7 milljóna
króna, frá evrópska kvikmynda-
sjóðnum Eurimages.
Áður hefur Niceland fengið
styrki úr Norræna kvikmynda-
og sjónvarpssjóðnum, þýskum
sjóði og breskum, auk 35 milljóna
króna styrks frá Kvikmyndasjóði
Íslands og fjármagns frá dreif-
ingaraðilanum Bavaria í Þýska-
landi og forsölu til sjónvarps-
stöðva. Alls nemur þessi fjár-
mögnun 2,3 milljónum evra eða
um 200 milljónum íslenskra
króna.
Að sögn Skúla Malmquist hjá
Zik Zak var myndin fullfjármögn-
uð en ákveðið var að hækka
kostnaðaráætlun um 50 milljónir
króna til að geta staðið betur að
gerð og eftirvinnslu myndarinnar.
Með Eurimages-styrknum vantar
því aðeins tæplega 20 milljónir til
viðbótar og segist Skúli vera
bjartsýnn á að það fé fáist.
Nú er einnig verið að vinna að
ráðningum leikara í myndina, en
stefnt er að því að Niceland fari í
tökur á næstu mánuðum.
Niceland fær 200 milljónir

Niceland/B11
FRAMLEIÐSLA á tómötum við raf-
lýsingu hefur verið að aukast á und-
anförnum árum. Nú eru starfræktar
þrjár stöðvar þar sem tómatar eru
ræktaðir undir lýsingu allt árið. Að
sögn Helgu Karlsdóttur, garðyrkju-
bónda á Melum, er ágætur markaður
fyrir tómata núna og nánast beðið
eftir hverjum tómati. Á myndinni tín-
ir Lesya Proniv frá Úkraínu tómata í
gróðurhúsi á Melum.
Morgunblaðið/Sigurður Sigmundsson
Beðið eftir
hverjum tómati
Hrunamannahreppi. Morgunblaðið.
♦ ♦ ♦