Morgunblaðið - 09.03.2003, Blaðsíða 12

12 B SUNNUDAGUR 9. MARS 2003 MORGUNBLAÐIÐ
bíó
A
DAPTATION merkir að-
lögun og, nánar tiltekið, í
samhengi kvikmyndanna,
aðlögun bókmenntaverks
að kvikmyndaforminu.
Myndin hefst á tökustað annarrar
myndar, ekki síður skrýtinnar,
Being John Malkovich (1999), fyrra
samstarfsverkefnis Kaufmans
handritshöfundar og Spike Jonze
leikstjóra. Þar sagði frá brúðuleik-
ara sem finnur inngönguleið inní
huga annars leikara, John Malk-
ovich, sem raunverulega er til utan
myndar, eins og kunnugt er. Í upp-
hafi Adaptation er sem sagt Nicolas
Cage að leika handritshöfundinn
Charlie Kaufman á tökustað Being
John Malkovich. Hann er voða
nervös yfir því að hafa tekið að sér
að aðlaga metsölubókina The Orch-
id Thief eða Orkídeuþjófinn eftir
blaðakonuna Susan Orlean, þar sem
sögð er sönn saga af braski með
sjaldgæfar blómategundir. Nicolas
Cage leikur einnig tvíburabróður-
inn Donald Kaufman sem er and-
stæða Charlies, brattur og svalur,
og kann að geta hjálpað Charlie við
að ljúka verkinu þegar það er að
lenda í ógöngum og skilafrestur
nálgast. Þannig er upplegg Adapta-
tion.
Satt og logið
Nú er rétt að taka fram að þótt
Donald Kaufman sé ekki til þá er
bókin The Orchid Thief til og Susan
Orlean líka og Charlie Kaufman var
í raun og sann ráðinn til að aðlaga
hana kvikmyndaforminu í handriti.
Í þrjú ár var Charlie að basla við að
breyta bókinni í línulaga frásögn
sem hentaði kvikmynd. „Ég gat
ekki gert það,“ segir hann. „Það
eina sem ég gat gert til að leysa
málið var að skrifa sjálfan mig inn í
það, eða a.m.k. báðar hliðar mínar.“
Og hann skrifaði líka Orlean inn í
söguna. Hún er leikin af Meryl
Streep. Nú eru þau Kaufman, Cage,
Streep og meðleikarinn, hinn stór-
snjalli Chris Cooper, öll tilnefnd til
Óskarsverðlaunanna fyrir verkið.
Ofangreind ummæli lét Charlie
Kaufman falla í viðtali við The
Sunday Times. Þau eru eitt það
heildstæðasta og skiljanlegasta sem
ég hef séð haft eftir honum. Að
flestu leyti eru þeir Kaufman og
samstarfsmaður hans, leikstjórinn
Spike Jonze, samstíga í því að vera
jafn mikil ólíkindatól í viðtölum og í
verkum sínum; þeir eru frægir fyrir
að snúa út úr, muldra og tuldra,
tala óljóst og helst ekki útskýra
nokkurn skapaðan hlut. Kaufman
neitar gjarnan að leyfa myndatökur
af sér og leigði eitt sinn leikara til
að leika sig á blaðamannafundi.
Jonze er sekur um svipuð látalæti
og þóttist í viðtali vera aðstoðar-
maður sinn og rægði sjálfan sig í
bak og fyrir.
Í „samtali“ við The Guardian seg-
ir Jonze um Adaptation: „Ég hugsa
að ... frekar en að útskýra söguna
höfum við í rauninni meiri áhuga á
viðbrögðum áhorfenda við henni.
Skilurðu? Þannig að .. þetta er eins
og ... Eða hvernig myndir þú lýsa
því sem gerist?“
Þessu reynir Nicolas Cage aðal-
leikari, sem fer afburða vel með
tvöfalt hlutverk sitt, að svara í sama
viðtali: „Fyrir mig er myndin um
lífið og sköpunarferlið. Ég skynja
hana nánast eins og ljóð. Leynd-
ardómsfullt ljóð.“
Og gagnrýnendur grípa til orða-
leppa eins og að myndin sé „póst-
módernísk“ og „speglasalur“ og
„völundarhús“ og sjálfsagt myndi
maður gera það sjálfur ef þörf
krefði. Adaptation er að vissu leyti í
líkingu við fyrra verk Kaufmans og
Jonze, Being John Malkovich, og
því mætti líka tala um blöndu af
súrrealisma og realisma. Í því verki
nálgaðist Jonze hina klikkuðu
grunnhugmynd Kaufmans með
blátt áfram, raunsæislegum hætti
þannig að útkoman var einhvern
veginn kristaltær í trúverðugleika
sínum; áhorfandinn lifði sig inní þá
hugmynd að hægt væri að komast
inn í heilabúið á John Malkovich og
lifa gegnum hans sýn og hans
skynjun um stund. Það er mikil
kúnst að fá fólk til að kaupa svo
svikna vöru sem raunverulega.
Charlie og Spike
Hverjir eru þessir furðufuglar og
ólíkindatól sem náð hafa að skapa
sér svo frumlega sérstöðu á flat-
lendi Hollywood-framleiðslunnar?
Mennirnir sem gera leik með sann-
leika og lygi, sköpunina og skap-
arann, að jafn kostulegri upplifun
og skemmtun og raun ber vitni? Ef
við byrjum á Charlie Kaufman er
hann jafn dularfullur og tregur til
að ljóstra upp um fortíð sína og
hann er til að ræða sköpunarverk
sín. Kannski helgast það af því að
hluti af þessari fortíð liggur í amer-
ísku sjónvarpi sem þekkt er fyrir
forheimskun og formúlur en ekki
frumleika og sköpun. Kaufman er,
eftir því sem næst verður komist,
44 ára að aldri. Tæplega þrítugur
að aldri hafði hann að loknu kvik-
myndanámi við New York-háskóla,
stuttmyndagerð, leik og starfi með
leikhópum, í dreifingardeild dag-
blaðs og á listasafni, flust til Los
Angeles til að freista gæfunnar sem
handritshöfundur. Verkefni hans
þar voru við sápuna Get a Life,
skemmtiþáttinn The Dana Carvey
Show, grínsyrpuna Ned and Stacy
og hann var framleiðandi skamm-
Með heljarstökk í huganum
Reuters
Ólíkindatól í Berlín: Charlie Kaufman, Nicolas Cage og Spike Jonze, sem tekur
ljósmyndir af ljósmyndurum, fóru heim af kvikmyndahátíðinni með Silfurbjörn. Nú
er spurningin hvort þau Kaufman, Cage og Meryl Streep fá Óskarsverðlaunin.
„Ég býst við að myndin lýsi hvernig mér mistekst að
vinna vinnuna mína,“ segir Charlie Kaufman, hinn raun-
verulegi handritshöfundur Adaptation, sem tvíburabróðir
hans Donald er hins vegar skrifaður fyrir. Donald er nefni-
lega ekki til — nema í Adaptation. Skrýtið? Svo sann-
arlega. Árni Þórarinsson reynir að fá einhvern botn í
söguna á bak við sögu einhverrar skrýtnustu myndar sem
nokkurn tímann hefur verið tilnefnd til Óskarsverðlauna
fyrir handrit. Myndin var frumsýnd hérlendis um helgina.
Reuters
Önnur kvikmynd breska leikstjórans Stephens Daldrys, The Hours, eða Stundirnar, hreppti 9 tilnefn-
ingar til Óskarsverðlauna. Þrjár fengu aðalleikkonur myndarinnar, Nicole Kidman, Julianne Moore og
Meryl Streep, sú síðastnefnda reyndar fyrir leik sinn í annarri mynd, Adaptation, en báðar eru þær
frumsýndar hérlendis um helgina. Árni Þórarinsson skoðar viðhorf leikkvennanna til The Hours, sem
tvinnar saman stundir úr lífi breska rithöfundarins Virginia Woolf og tveggja eftirkomenda hennar.

Kidman leikur Virg-
inia Woolf, rithöfundinn
fræga sem átti jafn
glæstan feril og einkalíf
hennar var erfitt; Woolf
var gift en elskaði kon-
ur. Kidman, sem á síð-
ustu árum hefur komist
í fremstu röð leik-
kvenna samtímans með
myndum á borð við
Moulin Rouge og The
Others, er sem næst
óþekkjanleg í hlutverkinu. Slíkt er ævinlega ósk-
arsvænt. Til að hún líktist Woolfe sem mest var
sett á leikkonuna gervinef, bogið og gróft, í al-
gjörri andstöðu við hennar, fínlega uppbretta nef,
klæðnaður er púkalegur og hún talar djúpri röddu
með enskum hreim. Kidman er listamaður þeirrar
gerðar sem gengur algjörlega inní hlutverk sitt,
ummyndast í persónuna. Af því Woolf handvafði
sígarettur sínar fór Kidman að gera það líka. Hún
er örvhent en gerðist rétthent af því Woolf var
það og náði að herma nákvæmlega eftir rithönd
hennar. Hún las allar bækur Woolfs og flest
sendibréf hennar og á þriggja vikna tökutíma The
Hours bjó hún einsömul í skógarkofa, las, skrifaði
og lét sig dreyma, „rétt eins og Virginia myndi
hafa gert,“ segir Kidman í viðtali við tímaritið
Premiere. „Fyrir mig er þetta nauðsynlegt því
þegar maður breytist í aðra manneskju sem eitt
sinn lifði vill maður verða trúr kjarna hennar en
ekki aðeins líkja eftir henni.“
Um hlutverkið segir hún: „Virginia kom inn í líf
mitt þegar ég þurfti virkilega á henni að halda. Á
erfiðasta tímabili ævi minnar var ég að leika
konu, eina mestu andans konu sögunnar, á henn-
ar erfiðasta æviskeiði. Að ganga inn í hugs-
anaferil hennar á þessum tíma var dásamlegt
fyrir mig, upplýsandi og frelsandi. Hún þjáðist, en
tókst á við þjáninguna. Hún hellti sér út í allt og
gerði sér ekkert auðvelt. Ég dáist að slíku fólki,
sem er reiðubúið að horfast í augu við vanda-
málin og vill ekki læsast eða hlaupast á brott frá
þeim.“
Nicole

Streep gæti þess
vegna verið guðmóðir
stallsystra sinna úr The
Hours, Nicole Kidman og
Julianne Moore, því hún
hefur á aldarfjórðungs-
ferli í kvikmyndum orðið
tákngervingur þess hvert
metnaður, sjálfstæði, og
fjölbreyttir hæfileikar
geta borið leikkonur í
Hollywood. Hún hefur
ekki verið sérlega áber-
andi undanfarin ár en núna blómstrar hún sem aldrei
fyrr, 53 ára að aldri, í tveimur helstu myndum Ósk-
arsársins, The Hours og Adaptation.
Í The Hours leikur Meryl Streep Clarissa Vaughan,
lesbíu á Manhattan nútímans sem í lífinu virðist fórna
sér fyrir aðra, hvort heldur er sambýliskonuna, dóttur
á táningsaldri eða fyrrverandi ástmann sem bíður
dauðans af völdum alnæmis.
Eftir jafn fjölskrúðug hlutverk og raun ber vitni í
myndum eins og The Deer Hunter, Manhattan, Kram-
er vs. Kramer, Sophie’s Choice, The French Lieuten-
ant’s Woman, Silkwood, Out of Africa, Plenty, Heart-
burn, Ironweed, The River Wild og The Bridges of
Madison County er fórnfús lesbía ný rós í hnappagat
Streep. Um hlutverkið segir hún: „Fólk getur sagt að
Clarissa sé þrátt fyrir allt borgaraleg. Hún hefur
sterka móðurtilfinningu. Það er auðvelt að líta niður á
slíkar konur. Að telja sér trú um að þær séu á ein-
hvern hátt lítt áhugaverðar.“
Í túlkun afburða sterkrar leikkonu eins og Meryl
Streep er lítil hætta á slíku.
Meryl
Óskars-Stundir þriggja leikkvenna