Morgunblaðið - 10.03.2003, Blaðsíða 8

FRÉTTIR
8 MÁNUDAGUR 10. MARS 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Bónus-spaugararnir eru mættir með þáttinn sinn „Viltu vinna 300 millur??“.
Trúverðugleiki framburðar vitna
Yfirheyrslur
eru flóknar
ATHYGLISVERTnámskeið verðurhaldið hjá Endur-
menntun Háskóla Íslands
á Dunhaga á morgun,
þriðjudaginn 11. mars. Yf-
irskrift þess er „Mat á trú-
verðugleika framburðar
vitna“ og kemur námskeið-
ið í kjölfar frétta um þau
málefni. Umsjónarmaður
námskeiðsins og einn
kennara á því er dr. Jón
Friðrik Sigurðsson, for-
stöðusálfræðingur á geð-
lækningasviði Landspítala
– háskólasjúkrahúss, og
svaraði hann nokkrum
spurningum sem Morgun-
blaðið lagði fyrir hann.
– Hverjir eru helstu fyr-
irlesarar og hver verða
þeirra helstu kennslusvið
og áherslur?
„Þeir eru prófessor Gísli J. Guð-
jónsson réttarsálfræðingur, sem
er þekktur fyrir rannsóknir sínar
á sviði réttarsálfræði, en hann hef-
ur um árabil rannsakað yfir-
heyrsluaðferðir lögreglu ásamt
samstarfsmönnum sínum í Bret-
landi og á Íslandi, og Andrew
Parker, yfirlögreglumaður (De-
tective Chief Inspector) hjá lög-
reglunni í Lundúnum, sem starfar
nú við rannsókn alvarlegra af-
brota í Lundúnum auk þess sem
hann vinnur að doktorsritgerð
sinni, sem fjallar um rannsóknir á
ásökunum um löngu liðna mis-
notkun, undir leiðsögn Gísla.
Andrew og Gísli eru að rannsaka
mismunandi aðferðir til að meta
áreiðanleika vitna og þolenda og
bæta aðferðir til þess að gera
greinarmun á fölskum og sönnum
vitnisburði.
Á námskeiðinu verður fjallað
um mat á trúverðugleika fram-
burðar vitna, um minni og rann-
sóknir á „endurvöktum minning-
um“ og tengslum þeirra við
raunveruleikann, bælingu og deil-
ur um falskar minningar. Einnig
verður fjallað um rannsóknir á
ásökunum um kynferðislega mis-
notkun og muninn á ásökunum um
nýliðna misnotkun og löngu liðna
misnotkun og vandamál vegna
rannsóknar slíkra mála.
Þá verður fjallað um yfir-
heyrsluaðferðir og endurbætur á
þeim, einkum aðferðum er notaðar
hafa verið við yfirheyrslur á börn-
um. Einnig verður fjallað um
rannsóknir á yfirheyrsluaðferðum
og þær aðferðir sem bestar eru
taldar í dag til að yfirheyra við-
kvæma einstaklinga, s.s. börn og
þroskahefta. Þá verður fjallað um
aðferðir til að meta trúverðugleika
framburðar og áhrif þroska, vits-
muna og málhæfni á slíkt mat.“
– Yfirskrift námskeiðsins er
efni sem talsvert hefur verið í
fréttum að undanförnu, er það til-
efni námskeiðsins?
„Í raun og veru ekki þó að tíma-
setningin sé heppileg. Hugmyndin
að þessu námskeiði kviknaði
vegna rannsóknar á framburði
barna, sem talið er að
hafi orðið fyrir kynferð-
islegu ofbeldi og koma
til yfirheyrslu í Barna-
húsi. Við Gísli vinnum
að þessari rannsókn
ásamt samstarfskonum okkar Jó-
hönnu K. Jónsdóttur, sem stundar
framhaldsnám í sálfræði við Há-
skóla Íslands, og Þorbjörgu
Sveinsdóttur, sem starfar hjá
Barnahúsi. Þetta er viðamikil
rannsókn unnin fyrir Barnavernd-
arstofu og styrkt af Rannís, sem
tekur til framburðar á þriðja
hundrað barna. Í rannsókninni er
m.a. lagt mat á trúverðugleika
framburðar barnanna og munu
Gísli og Andrew koma að þeim
þætti með okkur. Á undanförnum
árum hafa fjölmargar sálfræðileg-
ar rannsóknir verið gerðar á fram-
burði fólks við yfirheyrslur, bæði
barna og fullorðinna, og hafa nið-
urstöður þessara rannsókna m.a.
verið notaðar til þess að bæta yf-
irheyrsluaðferðir lögreglu víða um
heim.“
– Hvað er það sem helst hefur
breyst á þessu sviði á síðustu ár-
um?
„Það er helst verið að bæta yf-
irheyrslutækni og auka sérhæf-
ingu við yfirheyrslu vitna og þol-
enda, sérstaklega í kynferðis-
brotamálum. Annað er að
viðkvæmir þolendur geta gefið
vitnisburð í gegnum fjarfundabún-
að eins og nú er gert í Barnahúsi
og í nokkrum dómhúsum á land-
inu.“
– Er hægt að flokka vitni í ein-
hverja staðlaða hópa þegar trú-
verðugleiki skal metinn?
„Já, það er vissulega hægt, en
það er hins vegar heldur langt mál
og erfitt að svara því í stuttu máli.“
– Hvert er markmið þessa nám-
skeiðs?
„Markmiðið er að fræða þá sem
að yfirheyrslum koma um það sem
er efst á baugi á þessum vettvangi.
Yfirheyrslur eru flókið fyrirbæri
sem krefst mikillar þjálfunar og
þekkingar af hálfu þess sem yfir-
heyrir. Þeir sem yfir-
heyra þurfa að beita
mismunandi aðferðum
eftir því hverja þeir eru
að yfirheyra, s.s. börn
eða fullorðna, eftir
ástandi þess sem þeir yfirheyra og
alvarleika málsins.“
– Fyrir hverja er námskeiðið
hugsað?
„Það er hugsað fyrir lögreglu,
dómara, lögmenn, sálfræðinga, fé-
lagsráðgjafa og lækna, eða alla þá
sem á einhvern hátt koma að yfir-
heyrslum eða eru í þeirri aðstöðu
að þurfa að meta áreiðanleika
framburðar.“
Dr. Jón Friðrik Sigurðsson
 Dr. Jón Friðrik Sigurðsson er
forstöðusálfræðingur á geðsviði
Landspítala – háskólasjúkra-
húss. Sérfræðingur í klínískri
sálfræði og réttarsálfræði. Lauk
meistaraprófi í heilsusálfræði frá
Stirling-háskóla í Skotlandi 1988
og doktorsprófi frá Institute of
Psychiatry við King’s College í
Lundúnum 1998. Vann 13 ár hjá
Fangelsismálastofnun og LH síð-
an haustið 2001. Hefur unnið ým-
is rannsóknarstörf síðustu árin
og verið stundakennari í sálfræði
við HÍ. Maki er Ásrún Matthías-
dóttir, lektor við Háskólann í
Reykjavík, og eiga þau tvö börn,
Ara og Ásrúnu, 18 og 16 ára.
Þurfa að beita
mismunandi
aðferðum