Morgunblaðið - 10.03.2003, Blaðsíða 32

32 MÁNUDAGUR 10. MARS 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Sýnd kl. 6.Sýnd kl. 6.
Áður en þú deyrð, færðu að sjá
SV MBLRadío X KVIKMYNDIR.IS
SV MBL
HK DV

SG Rás 2
Radio X
Sýnd kl. 8 og 10.15. B.i. 16.

ÞÞ Frétta-
blaðið
Sýnd kl. 8.
Sýnd kl. 6, 8 og 10.
Hlaut 2 Golden
Globe verðlaun,
bresku BAFTA
kvikmyndaverð-
launin og Silfur-
björninn á kvik-
myndahátíðinni
í Berlin.
Óskarsverðlauna-
leikarnir Nicolas
Cage og Meryl
Streep fara á kost-
um í myndinni.
Frá höfundum og
leikstjóra „Being
John Malkovich“.
Sýnd kl. 5.40, 8 og 10.20. B.i. 12.
"Tilnefnd til Óskarsverðlauna sem
BESTA ERLENDA MYNDIN"
Yndislega svört kómedía
frá meistara Kaurismaki.
Einstök kvikmynd sem
hefur heillað áhorfendur
jafnt sem gagnrýnendur,
um heim allan, og sópað
til sín verðlaunum.
i l rt í
fr i t r ri i.
i t i
f r ill rf r
j f t r r,
i ll ,
til í r l .
Mynd eftir
Aki Kaurismäki
Sýnd kl. 6, 8 og 10.
Sýnd kl. 5.50, 8 og 10.10. / Sýnd kl. 3.40, 5.50, 8 og 10.10. / Sýnd kl. 8 og 10.
Vinsælasta myndin í
Bandaríkjunum.
2 vikur á toppnum.
Stútfull af topp
tónlist og brjálæðri
spennu.
ÁLFABAKKI / KRINGLAN / KEFLAVÍK
EINNIG SÝND Í LÚXUS VIP Í ÁLFABAKKA KL. 5.50, 8, OG 10.10. B. I. 16.
Þetta var
hinn full-
komni glæp-
ur þar til
hún neitaði
að vera hið
fullkomna
fórnarlamb.
Háspennu-
mynd ársins
með hinum
frábæra
Kevin Bacon
(“River
Wild”, “Stir
of Echoes”)
og Charlize
Theron
(“Devil’s
Advocate”).
ingarfullum vandræðum með aðlaga bókina
handritaforminu. Að lokum fer Charlie mjög
óvenjulegar leiðir með skrifin sín. Þetta gerðist
víst í alvörunni. Á meðan þarf Charlie að horfa
upp á tvíburabróður sinn, Donald, skrifa sitt
klisjukennda og forheimska tryllihandrit með
minnstu vandkvæðum og góðum viðtökum.
Sumum gæti þótt þetta fullsjálfhverf saga,
en mér fannst hún áhugaverð og minnti mig ör-
lítið á Ástfanginn Shakespeare sem fjallaði á
skemmtilegan hátt um ritstíflur og heim leik-
hússkálda fyrr á öldum. Nú eru það þjáningar
kvikmyndahandritahöfundarins og löngun
hans til að skrifa frá hjartanum. Þjáningar þess
sem ekki hefur þennan opna og hressa Holly-
wood-persónuleika og þess sem beittur er
þrýstingi formúlunnar sem þar ræður ríkjum.
Charlie og Donald eru í raun tvær ýktar hlið-
ar á sömu mannverunni, líkast til Charlie Kauf-
man hinum raunverulega. Hann er áreiðanlega
ekki einsog nafni hans í myndinni, en hefur án
efa einhvern tímann liðið þannig. Charlie lang-
ar að vera líkari Donald, auk þess sem það væri
hentugra fyrir hann, en um leið hefur hann
ímugust á honum. En handritið gekk ekki upp
nema með hjálp frá Donaldi, og þótt hann sé
ekki raunverulega til, er ekki annað hægt en að
ÉG ER víst ein af þeim fáu sem fannst ekk-
ert svo mikið til kvikmyndarinnar Að vera John
Malkovich koma, þótt vissulega hafi hún verið
mjög fersk og frumleg. Þessa nýja mynd
tvíeykisins Jonze/Kaufman finnst mér hins
vegar alveg frábær. Af öllum þeim fagmann-
legu kostum sem myndin hefur að bera, standa
skriftirnar upp úr. Handritið er einfaldlega
snilldarlega skrifað, og fjallar reyndar um það
flókna ferli sem það reyndist vera að skrifa það.
Sko, þannig er að handritshöfundurinn
Charlie Kaufman er beðinn um að skrifa kvik-
myndahandrit eftir bókinni Orkedíuþjófnum,
sem fjallar um furðufugl í Flórída. Charlie
langar að skrifa um fegurð orkedíunnar og um
alvöru persónur sem ekkert gerist hjá, rétt
einsog í lífinu (að hans mati). En hann á í þján-
kreditera hans persónu fyrir hans augljósa
framlag til handritsins. Charlie hefði aldrei
dottið þessi endir í hug. Hugmyndin er mjög
skemmtileg og vel útfærð, og þótt myndin fjalli
um þröngan heim handritshöfunda, hefur hún
vissulega vísun í sammannlegan reynsluheim.
Handritinu er meira en haganlega raðað sam-
an, þar sem mætast mörg tímabil úr lífi margra
persóna, atriði úr skálduðum heimi, ímyndaðir
atburðir, atburðir úr sögu heimsins og þróun-
arsögunni, atriði úr bók, úr handriti, úr raun-
veruleikanum og sviðsett atriði. Hér mæstast
raunverulegar persónur sem eru leiknar, raun-
verulegar persónur leika sjálfar sig og upp-
spunnar persónur. Og allar eru persónurnar
ólíkar, skemmtilegar og áhugaverðar, leiknar
óaðfinnanlega af frábærum leikurum. Cage,
sem stundum getur verið leiðigjarn, er frábær í
sínu tvöfalda hlutverki, alltaf jafngaman að sjá
hversu fjölhæfur Chris Cooper er, og m.a.s.
Meryl Streep missti eitthvað af sínum vanalega
hátíðleika.
Já, þetta er mjög óvenjuleg kvikmynd, fersk,
frumleg og áhugaverð. Sannarlegt gleðiefni.
En nú hef ég ekki meiri tíma til að skrifa um
hana. Ég þarf að skrifa eitt kvikmyndahandrit
eða svo. Alveg einsog ég vil hafa það.
Þjáningar
handritshöfundarins
KVIKMYNDIR
Háskólabíó
AÐLÖGUN/ADAPTATION Leikstjórn: Spike Jonze. Handrit: Charlie og Donald
Kaufman, byggt lauslega á bókinni Orkedíuþjófnum
eftir Susan Orlean. Kvikmyndataka: Lance Acord.
Brellur: Gary D’Amico. Aðalhlutverk: Nicolas Cage,
Chris Cooper, Meryl Streep, Tilda Swinton, Cara
Seymour og Brian Cox. 114 mín. BNA. Good Mach-
ine International 2002.
Hildur Loftsdóttir
Charlie og Donald, „tvær ýktar hliðar á sömu mannverunni, líkast til Charlie Kaufman“, hand-
ritshöfundi Aðlögunar.
frásagnarsviðum, eitt gerist í nútímanum, ann-
að um miðja 20. öldina og það þriðja árið 1923,
en þar fylgjumst við með breska rithöfund-
inum Virginiu Woolf (Nicole Kidman) þar sem
hún er að hefjast handa við að skrifa Mrs.
Dalloway, skáldsögu sem þykir almennt hafa
markað skil í listrænum þroska hennar og
færni. Söguhetjan í nútímanum er hin 52 ára
gamla Clarissa Vaughan (Meryl Streep), vel
stæður ritstjóri sem býr með kærustu sinni,
sjónvarpsframleiðandanum Sally (Alison
AÐ BÚA til kvikmynd eftir Pulitzer-verð-
launaskáldsögu Michaels Cunninghams, The
Hours, er ekki síður krefjandi verkefni en
Cunningham sjálfur lagði upp með, þegar hann
skrifaði umrædda bók. Þar sækir hann inn-
blástur og efnivið sinn til skáldsögu eftir Virg-
iniu Woolf, Mrs. Dalloway frá árinu 1925, um
leið og hann leitast við að fanga í bókinni sköp-
unargáfu og hugmyndaheim Woolf sjálfrar,
með því að gera hana að einum þriggja aðal-
persóna skáldsögu sinnar.
Leikstjórinn Stephen Daldry (sem gerði síð-
ast Billy Elliot) og handritshöfundurinn David
Hare hafa unnið einkar vandaða kvikmynd eft-
ir bókinni, sem stendur í senn sem sjálfstætt
dramatískt verk og inniheldur tengingar við
hið margræða samhengi sem Cunningham
skapaði bók sinni.
Kvikmyndin The Hours eða Stundirnar á
sér stað (líkt og skáldsagan) á þremur megin-
Janney), á besta stað á Manhattan, og
þriðja söguhetjan er Laura Brown
(Julianne Moore), ófrísk móðir í
stöðluðu úthverfi í Los Angeles árið
1951, sem nær engan veginn að lifa sig
inn í tilbreytingarsnautt hlutverk sitt
sem heimavinnandi húsmóðir.
Allar sögurnar tengjast skáldsögu
Virginiu Woolf um frú Clarissu
Dalloway á einhvern hátt, saga Clar-
issu Vaughan er nokkurs konar nú-
tímaútgáfa af skáldsögunni, þar sem
við sögu koma áþekkar persónur, at-
burðarás og viðfangsefni. Saga Lauru
Brown er laustengdari við skáldsögu
Woolf en vísanir og endurvinnsla á
minnum úr henni þó fyrir hendi. Laura
leitar sér til dæmis aukinnar lífsfyll-
ingar með því að lesa bókmenntir, m.a.
skáldsöguna Mrs. Dalloway. Glíma
Virginiu Woolf við skáldskapargyðj-
una, hugleiðingar hennar um Mrs.
Dalloway og vitneskjan um endalok
Virginiu sjálfrar (en hin örlagaríka
stund er Virginia Woolf drekkti sér ár-
ið 1941 er sýnd í byrjun myndarinnar)
eru þó nokkurs konar grunnur sem
hinar sögurnar eru sprottnar úr, kall-
ast á við og útfæra frekar.
Sögurnar þrjár eru þó ekki aðeins tengdar
saman heldur lúta þær allar ákveðinni
grunnfrásögn, allar sögurnar eiga sér stað á
einum degi, allar aðalpersónurnar fá óvænta
heimsókn og allar eru þær að bisa við að skapa
eitthvað, hvort sem það er skáldverk, afmæl-
isterta eða fínt boð, og tilraunin til sköpunar
verður þeim öllum tilefni til djúplægra vanga-
veltna um merkingu tilveru sinnar. Þær hug-
leiða einnig endimörk tilvistar sinnar og hug-
leiða flótta úr lífinu sem þær hafa búið sér.
Þeir Daldry og Hare notfæra sér óspart
þessar frásagnarhliðstæður til að skapa þær
samsvaranir milli hlutskiptis persónanna, sem
svo áberandi eru í skáldsögunni. Ýmsir sjón-
rænir þættir eru notaðir til að tengja sögur
þeirra svo þær nái að mynda samfelldan vef,
sem flæðir yfir tíma og rúm, t.d. með klipp-
ingum sem tengja allar þrjár persónurnar.
Í kvikmyndaaðlöguninni er óhjákvæmilega
ekki rúm fyrir þau margræðu tengsl og það
innra hugarflæði sem einkennir texta bókar-
innar og er því gripið til einfaldana sem verða
til þess að færa kvikmyndina nokkur skref frá
samhengi skáldsögunnar. Kvikmyndaútgáfan
er þegar upp er staðið myrkari og átakanlegri
en skáldsagan, þar er lögð megináhersla á
tregafulla tilvist persónanna, hina tragísku
hugleiðingu um dauðann sem er undirliggjandi
í sögunni. Þannig er skerpt nokkuð á örvænt-
ingu kvenhetjanna þriggja, og Virginia Woolf
er þar í afar miðlægu hlutverki. Clarissa tekur
sömuleiðis nokkrum stakkaskiptum frá skáld-
sögum Woolfs og Cunninghams, þegar hún
lætur hinar innri efasemdir ná tökum á sér í
kvikmyndinni, og brotnar saman. Á þennan
hátt er leitast við í kvikmyndinni að skapa sög-
unum áþreifanlegri ytri átök, en um leið er
horfið frá þeim grundvallareinkennum kven-
hetja Cunninghams sem birtast í óbilandi
styrk þeirra og hæfni til að velja leið til að lifa
lífinu sem er þeim hollust, hvað sem aðrir
kynnu að halda.
Þó svo að gagnrýna mætti persónusköp-
unina í myndinni fyrir að gera sterkar kven-
hetjur veikari er útfærslan það vönduð (leikur
Kidman, Streep og Moore vegur þar þungt), að
eftir stendur kvikmynd með áhrifaríkan
dramatískan þunga.
Yfir tíma
og rúm
KVIKMYNDIR
Regnboginn
THE HOURS / STUNDIRNAR Leikstjórn: Stephen Daldry. Handrit: David Hare,
byggt á skáldsögu Michaels Cunninghams. Kvik-
myndataka: Seamus McGarvey. Tónlist: Philip
Glass. Aðalhlutverk: Meryl Streep, Nicole Kidman,
Julianne Moore, Ed Harris, Alison Janney og John C.
Reilly. Lengd: 114 mín. Bandaríkin. Paramount Pict-
ures, 2002.
Heiða Jóhannsdóttir
Í umsögn segir að Stundirnar séu kvikmynd „með
áhrifaríkan dramatískan þunga“. Nicole Kidman í
hlutverki Virginiu Woolf.
Reuters