Morgunblaðið - 13.03.2003, Blaðsíða 9

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 13. MARS 2003 B 9
























































































NVIÐSKIPTI/ATHAFNALÍF
aðeins
ur í 5,3
. Ekki
yrir árið
rðsson, fram-
ndadeildar Norður-
afi verið 7–9% á síð-
örn ekki geta merkt
gn landsmanna, eða
haft áhrif á aðsókn
eld að neyslan sé að
aði,“ segir hann.
myndamarkaðurinn
ar, bæði í dreifingu
Þar eru Skífan og
ar, með 48% mark-
óin hins vegar, með
ð er við síðasta ár.
með fimm sölum og
um sýningarsölum.
ugarásbíó. Saman
m Borgarbíó á Ak-
um. Sambíóin eru
Álfabakka, þrjá sali
í Háskólabíói, tvo í
tvo í Nýja bíói á Ak-
x
sta rekstrarörðug-
di hefur áhorf verið í
Kunnugir telja að
ekja til mikilla vin-
nanir Gallup gefa til
998 hafi sjónvarps-
stöðugt; hver Ís-
lendingur hafi að meðaltali horft á sjón-
varp í rétt rúmlega tvo klukkutíma á dag.
Árið 1999 hækkaði sú tala í tvo klukkutíma
og 17 mínútur, tvo og hálfan tíma 2000, tvo
tíma og 44 mínútur 2001 og tvo tíma og 41
mínútu á síðasta ári. Ef til vill má geta sér
þess til að einhvers konar jafnvægi sé náð,
eða að vextinum hafi slotað, a.m.k. í bili.
Mikill vöxtur hefur einnig orðið í tekjum
sjónvarpsstöðvanna af auglýsingum. Þær
tvöfölduðust frá árinu 1995 til ársins 2001;
upp í tæplega 1.600 milljónir króna úr tæp-
um 750 milljónum, á verðlagi dagsins í dag.
Þó má búast við því að auglýsingatekj-
urnar hafi eitthvað dregist saman á síðasta
ári, sem reyndist mörgum fjölmiðlum erf-
itt.
Bjarni Guðmundsson, framkvæmda-
stjóri Sjónvarpsins, segir að Skjár einn
hafi skerpt línurnar á sjónvarpsmarkaðin-
um. „Framboðið á léttu afþreyingarefni
hefur aukist með tilkomu hans en hluti af
því efni flokkast ekki undir meginhlutverki
Sjónvarpsins að sýna,“ segir hann. Bjarni
segir að athyglivert sé að samkvæmt
áhorfsmælingum hafi áhorf á sjónvarp
aukist á síðustu árum.
Hann segir að Sjónvarpið sé að hluta til í
beinni samkeppni við aðrar sjónvarps-
stöðvar og þurfi að hafa sterka stöðu til að
geta sinnt þjónustuhlutverki sínu. „Þetta
kann að hljóma sem þversögn, en þegar
betur er að gáð er svo ekki. Auk þess
hefur það hlutverki og skyldum að gegna
sem tilgreind eru í útvarpslögum og aðrar
útvarps- og sjónvarpsstöðvar hafa ekki.
Beint og óbeint er Sjónvarpið því í sam-
keppni við aðra um frítíma almennings,“
segir Bjarni.
Mikill vöxtur í myndbandaleigu
Leiga myndbanda er annar geiri sem verið
hefur í miklum vexti síðustu ár. Vöxturinn
hefur þó minnkað síðustu ár, líklega vegna
tilkomu Skjás eins. Í áætluðum tölum
Hagstofunnar kemur fram, að árið 1991
voru útleigð eintök myndbanda á íbúa 5,4
talsins, en árið 2001 var talan komin upp í
10,9 (að meðtöldum DVD-eintökum). Þar
er því um tvöföldun að ræða. Tölur fyrir
árið 2002 voru ekki til reiðu.
Alls voru leigð út 1.400 þúsund mynd-
bönd á árinu 1991, samkvæmt áætlun Hag-
stofunnar. Síðan þá hefur vöxturinn verið
nokkuð stöðugur, að undanskildu árinu
1998, en þá tók fjöldi útleigðra eintaka
mikið stökk; úr 2,1 milljón upp í 2,7 millj-
ónir. Árin 1999 og 2000 voru svipuð, með
2,9-3 milljónir útleigðra eintaka, en 2001
voru þau rúmlega 3,1 milljón.
Þessi fjögur síðustu ár voru DVD-mynd-
ir inni í fjölda útleigðra eintaka. Mynd-
böndin voru þó í yfirgnæfandi meirihluta;
1998 voru leigðar DVD-myndir eitt þúsund
reknu leikfélaga. Þannig virðist aðsókn að
leikhúsi hafa náð nýjum hæðum (ef aðeins
er litið til síðustu tíu ára) á árunum 1995–
2001, á blómatíma
Flugfélagsins Loftur
og Leikfélags Íslands,
sem sameinuð voru
undir síðarnefnda nafn-
inu um mitt ár 2000.
Mest var hún 316 þús-
und gestir, en leikárið
2001–2002 var hún
komin niður í 214 þús-
und gesti, enda hætti
Leikfélag Íslands á því
starfsári. Tekið skal
fram að tölum Hag-
stofunnar fylgir
fyrirvari, um að tölur
1991–1998 séu ekki
tæmandi.
Þau stóru með 84% 1991
Hlutdeild Borgar- og Þjóðleikhúss í að-
sókn var yfirgnæfandi fyrir ellefu árum,
eða 84%. Þannig var það allt til leikársins
1995–1996, þegar Flugfélagið Loftur kom
fram á sjónarsviðið. Þá hrapaði markaðs-
hlutdeild tveggja stærstu leikhúsa hins op-
inbera úr 87% í 76% og fór svo niður í tæp-
lega 60% næstu fjögur ár. Markaðs-
hlutdeildin var komin niður í 51% síðasta
heila starfsár Leikfélags Íslands, leikárið
2000–2001, en þá var einnig óvenjulega
mikil aðsókn að sýningum Íslenska dans-
flokksins og Möguleikhússins. Leikárið
2001–2002 jókst hlutur Borgar- og Þjóð-
leikhúss aftur, upp í 70%. Þessar tölur um
markaðshlutdeild segja þó lítið, því svo
virðist sem aðsókn Loftkastalans og Leik-
félags Íslands hafi nokkurn veginn verið
hrein viðbót við aðsókn að leikhúsi í land-
inu. Tilkoma þeirra virtist ekki hafa telj-
andi áhrif á aðsókn hjá stóru leikhúsunum
tveimur.
Stöðug aðsókn
Stefán Baldursson Þjóðleikhússtjóri segir
að rekstur Þjóðleikhússins gangi vel hvað
aðsókn varði. „Aðsókn hefur verið nokkuð
góð og jöfn undanfarin ár. Áhorfendafjöldi
í Þjóðleikhúsið á ári er á bilinu 75–95 þús-
und manns og hefur einstaka sinnum náð
hundrað þúsundum,“ segir hann, „aðsókn
hjá okkur í Þjóðleikhúsinu er ótrúlega
stöðug. Meðan Leikfélag Íslands og Loft-
kastalinn voru starfrækt um nokkurra
missera skeið og nutu ágætrar aðsóknar,
bitnaði það aldrei á aðsóknartölum Þjóð-
leikhússins, þótt sýningar þessara leikhúsa
væru hrein viðbót við leikhúsframboðið.“
Stefán segir að leikhúsið sé aldrei rekið
með hagnaði, „enda er markmið Þjóðleik-
hússins ekki að reka leikhús í gróðaskyni
heldur til menningarauka. Árleg fjárfram-
lög ríkisins gera það að verkum að unnt er
að halda verði aðgöngumiða í því horfi að
almenningur hefur efni á að sækja leikhús
án verulegra fjárútláta,“ segir hann.
Leikhúsin með sérstöðu
Að sögn Stefáns lítur hann ekki svo á að
sjónvarp, myndbönd eða kvikmyndir séu
samkeppnisaðilar. Leikhúsið hafi það
mikla sérstöðu umfram þessa miðla. „Hins
vegar er ljóst, að ákveðin samkeppni er
milli allra leikhúsa innbyrðis – ef fólk ætlar
í leikhús á höfuðborgarsvæðinu, getur það
valið á milli um og yfir 20 mismunandi leik-
sýninga í hverri viku. Þetta gífurlega leik-
listarframboð er ótrúlega mikið og þykir
einstakt meðal nágrannalandanna. Í borg-
um sambærilegrar stærðar erlendis er oft
ekki nema um 2–3 leiksýningar að ræða.“
Stefán segir að leikhús eins og Þjóðleik-
húsið, sem rekið sé fyrir almannafé, verði
að reyna að gera sem flestum til hæfis og
bjóða upp á sem fjölbreytilegust verkefni.
ivarpall@mbl.is
% G 83 
36 =

A>
H
  

7 

H-5

36 =

B>
8
  
8  
;  =
 -5

. 

I586< H<
7
 .
>
5
<
7

-
 . 

 ..


5
..8 


@
 
>

 . 

 " #  "   $ #  $    #     #  
%&

*
+,


" " $ $    

,
-   '  (  $   ) ' ( $ 
.
&/
,
,/ 5 <  <   @  


7 1
 .

)
0
'
#
(
"
$


+/
- 1    B A C  @  
)
'
(
$

2
- 1 ..8 . F

-

7 1
 .

   B A C  @     B A C  @   
88)9!


'&#! "')6"
! 7!)! '

:;<
! "')6=))8 "')6"
! 7!)! 88)*#>!
**

!*#8!!* >!
*
r að lútandi fer
mynda. „DVD-myndir virðast vera mun
vinsælli söluvara en VHS-myndbönd.“
Gunnar segir þó að VHS-spólur séu enn
allsráðandi í sölu barna- og fjölskylduefnis.
„Það er eins og myndbandstækin hafi
færst inn í barnaherbergin. Sala á DVD er
nánast engin í barnaefni.“
Gunnar segir að í myndbandaútgáfu sé
markaðsskiptingin gróflega áætluð þann-
ig, að Myndform sé með fimmtung, eða
20%, Skífan 35% og Sammyndbönd með
39%. Hin fyrirtækin eru með þau 6% sem
eftir eru.
Vöxtur fylgdi einkaleikhúsum
Hagstofan segir okkur, að á árinu 2002
hafi, líkt og fyrri ár, tvö leikhús verið lang-
fyrirferðarmest á markaðinum. Þar er
auðvitað um að ræða Þjóðleikhúsið og
Borgarleikhúsið. Samanlagt voru þau með
um 150.000 gesti leikhúsárið 2001–2002, af
213 þúsundum. Af hinum var Möguleik-
húsið stærst, með 19 þúsund gesti, þá kom
Íslenska óperan með 12.200, Hermóður og
Háðvör í Hafnarfirði með rúmlega 10.000,
Leikfélag Akureyrar 8.000 gesti og Ís-
lenski dansflokkurinn tæplega 6.500 gesti.
Aðrir fengu nákvæmlega 2.220 gesti.
Aðsókn að leikhúsi hefur nokkuð rokkað
síðustu tíu ár. Gestafjöldi leikhúsa hins op-
inbera hefur þó verið frekar stöðugur, en
sveiflurnar verið í umsvifum hinna einka-
talsins, 1999 voru þær 25 þúsund, 52 þús-
und árið 2000 og 130 þúsund árið 2001.
Vöxturinn er því hlutfallslega mjög mikill.
Gunnar Gunnarsson,
framkvæmdastjóri
Myndforms, segir að
síðustu þrjú ár hafi ver-
ið 2–4% samdráttur í
myndbandaleigu á ári,
samkvæmt vísitölu sem
Myndmark, samtök
myndbandafyrirtækja,
tekur saman. „En þar á
undan var vöxturinn
hins vegar gríðarlegur,
allt upp í 30% á ári,“
segir hann. Hann segir
að vöxturinn hafi verið
aukinni kynningu að
þakka; útgáfu Mynd-
bandablaðsins og aukn-
um auglýsingum almennt. „Reksturinn var
búinn að ná miklum hæðum.“
Gunnar segir að myndbandafyrirtæki
hafi tvímælalaust fundið fyrir tilkomu
Skjás eins. „Samkeppnin er alltaf að
aukast. Menn hafa fundið fyrir því að
Skjár einn er með góða dagskrá og að hún
er ókeypis,“ segir hann, „samt er sam-
drátturinn bara í örfáum prósentum tal-
inn,“ bætir hann við.
Þá segir hann að á móti samdrætti í
leigu komi gífurleg aukning í sölu DVD-
slausri
kemmtun
..................
H a g s æ l d í þ j ó ð -
f é l a g i n u h e f u r a u k -
i s t t i l m u n a u n d -
a n f a r i n á r o g n ú
h e f u r h i n n a l m e n n i
Í s l e n d i n g u r m e i r a
a f l ö g u e n á ð u r t i l
d æ g r a s t y t t i n g a r.
..................