Morgunblaðið - 13.03.2003, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 13. MARS 2003 B 13














































































































NFRÉTTIR ÞRÁTT fyrir að enginn vöxtur hafi
verið í veiðum á botnfiski á undan-
förnum árum, hefur ört vaxandi
vinnsla á honum í Kína leitt til þess að
verð hefur ekki hækkað með minnk-
andi framboði. Kostir við framleiðslu
á fiski í Kína eru margir, einkanlega
nær ótakmarkað ákaflega ódýrt
vinnuafl en mánaðarlaun fiskverka-
fólks eru um 8.000 krónur.
Góðar aðstæður
Kínverjar veiða lítið af hefbundnum
botnfisktegundum og sérhæfa sig í
innflutningi á heilfrystum fiski, sem
þeir þíða upp, flaka og vinna í sér-
pakkningar, blokkir og fleira og flytja
síðan út að nýju. Helztu miðstöðvar
þessarar vinnslu eru í héruðunum
Shangdong og Liaoning. Í báðum til-
fellum eru hafnarskilyrði ákjósanleg,
þar eru miklar frystigeymslur og öll
uppbygging og samgöngur sniðnar
að þörfum þessarar framhaldsvinnslu
á fiski. Sem dæmi um það má nefna
að hægt er að landa um 4.000 tonnum
af freðfiski úr frystiskipum á einum
degi, en slík afköst þekkjast ekki ann-
ars staðar. Ferming gengur ekki síð-
ur vel fyrir sig og á einni viku áður en
Evrópusambandið setti á sínum tíma
bann við innflutningi á afurðum frá
Kína, voru um 800 gámar af fiskflök-
um og ýmsum öðrum matvælum
fluttir út frá höfninni í Qingdao.
Lág farmgjöld
Eftir því sem útflutningurinn eykst
næst að lækka flutningskostnaðinn á
markaði í Bandaríkjunum og Bret-
landi. Farmgjöld fyrir tonn af fisk-
flökum til Evrópu eru nú um 80 doll-
arar á tonnið og 150 fyrir tonn flutt til
austurstrandar Bandaríkjanna. Þessi
gjöld eru mjög samkeppnishæf við
flutninga á fiski frá Suður-Ameríku
til sömu áfangastaða.
Aukinn vinnsla hefur einnig í för
með sér hagræðingu og aukna fram-
leiðni í vinnslunni. Kínverjar hafa nú
náð þeim árangri við vinnslu á heil-
frystum fiski að þeir eru mun fljótari
að vinna inn fyrir stofnkostnaði en
gengur og gerist um borð í vinnslu-
skipum eða fiskvinnslum á Vestur-
löndum. Ein leið til að bæta afkom-
una er að minnka alla meðhöndlum á
fiskinum og stytta vinnslutímann.
Þannig nást betri gæði og samkeppn-
in við vinnslu á ferskum fiski verður
auðveldari. Kaupendur að fiskinum
frá Kína segja að oft séu gæði hans
meiri en á einfrystum fiski.
Annar kostur sem Kínverjar búa
við er að auðvelt er fyrir þá að beina
þeim fiski, sem ekki stenzt gæðakröf-
ur hinna vestrænu markaða, inn á
heimamarkaðinn. Þessar aðstæður
og fleiri þættir hafa því staðið undir
gífurlegum vexti í þessari fiskvinnslu
Kínverja undanfarin 10 ár. Verðmæti
frystra flaka fluttra út frá Kína var
aðeins 139 milljónir dollara, 10,8
milljarðar króna á gengi nú, en náði
742 milljónum dollarar árið 2001, eða
57,5 milljörðum íslenzkra króna.
Þessar tölur ná bæði yfir flök af botn-
fiski og öðrum fisktegundum, þar
sem ekki er gerður greinarmunur
þar á í útflutningsskýrslum. Ódýrari
afurðir, eða þær sem seljast á minna
en dollar fyrir pundið, minna en 77,50
krónur fyrir 0,453 kíló, eru þó bróð-
urparturinn af fiskútflutningi Kín-
verja. Útflutningur á dýrari afurðum
sækir þó stöðugt í sig veðrið, enda er
stöðugt vaxandi spurn eftir gæða-
flökum frá Kína. Aðalmarkaðarnir
fyrir flök frá Kína hafa verið Norður-
Ameríka, Evrópa og Austurlönd
fjær. Á síðasta ári var mest selt til
Evrópu.
Bitnar á Norðmönnum
Kínverska fiskvinnslan heggur því
skörð í vinnsluna á Vesturlöndum, og
hefur það til dæmis bitnað töluvert á
Norðmönnum. Fiskvinnsla þeirra
hefur verið rekin með verulegu tapi
undanfarin misseri, meðal annars
vegna hás gengis norsku krónunnar.
Norskir framleiðendur hafa borðið
sig aumlega vegna þessa og segja að
Kínverjarnir hafi keypt mikið af
norskum fiski, sem þeir þíði upp og
vinni áfram til útflutnings frá Kína.
Þeir bjóði svo afurðirnar á evrópsku
mörkuðunum á verði sem sé um 56
krónum lægra á kíló en sambæri-
legar norskar afurðir.
Útflutningur á fiski frá Noregi til
Kína fimmfaldaðist á síðasta ári og að
minnsta kosti 28 fiskvinnslufyrirtæki
urðu gjaldþrota sama ár, en 15 fóru á
hausinn árið áður. Árið 1996 seldu
Norðmenn Kínverjum fisk fyrir um
350 milljónir dollara, en sú upphæð
náði 853 milljónum dollara árið 2001.
Af þessu er botnfiskur um það bil
helmingur.
Aukin fiskneyzla
Tvær ástæður eru aðallega fyrir
auknum innflutningi á fiski til Kína.
Sú fyrri er áðurnefnd áframvinnsla
og tvífrysting á fiski, en hin er aukin
fiskneyzla heima fyrir. Hún á einkum
við fremur dýrar hágæða afurðir, svo
sem kaldsjávarrækju, lax og fleira.
Kínverskir neytendur eiga nú mun
fleiri kosta völ en áður. Þar sem
kaupmáttur launa fer vaxandi eykst
spurnin eftir dýrari og betri afurðum,
auk þess sem mikill fjöldi Kínverja er
beinlínis auðugur. Þá fara Kínverjar í
auknum mæli út að borða, einkum
þegar verið er að gera viðskipta-
samninga. Markaður fyrir unnar
fiskafurðir er reyndar fremur lítill,
enda kaupa húsmæður fiskinn frekar
ferskan á hefðbundnum fiskmörkuð-
um og yfirleitt kaupa þær bara inn
fyrir hvern dag í senn.
Framtíð fiskiðnaðarins í Kína í
vinnslu úr heilfrystum fiski er talið
góð. Kaupendur leggja stöðugt
áherzlu á lágt afurðaverð og stöðug-
leika í verðlagi. Þeir þurfa líka að fá
afurðirnar afhentar reglulega og vilja
helzt ekki þurfa að vera með miklar
brigðir. Þá eykst spurn eftir afurð-
um, sem lítið sem ekkert þarf að með-
höndla á veitingahúsum annað en
elda þær. Spurn eftir tilbúnum rétt-
um eykst að sama skapi í smásölunni.
Víðast hvað fer hráefnisverð og
launakostnaður hækkandi og því
verður ætíð minna til skiptanna fyrir
framleiðendur og seljendur. Þróunin
verður því sú að framleiðendur í Jap-
an og á Vesturlöndum leita innar á
markaðina fyrir sjávarafurður en láta
Kínverja um einfaldari grunnvinnslu.
Í þessu felast möguleikar Kínverja
fyrst og fremst eins og staðan er í dag
og fátt virðist benda til þess að það
breytist í nánustu framtíð.
Vanþróað bankakerfi
Veikleikar þessarar vinnslu Kínverja
eru hins vegar þeir að bankakerfið
þar í landi er lítt þróað og hæfir fisk-
vinnslunni ekki vel. Kínverskir fram-
leiðendur eiga oft við fjárskort að
stríða og lausafé er lítið. Þeir geta því
átt erfitt með að brúa bilið milli hrá-
efniskaupa og þess að greitt fæst fyr-
ir afurðirnar. Þetta leiðir einnig til
þess að framleiðendur eiga erfitt með
að halda birgðir og neyðast því á
stundum til að selja á lægra verði, en
þeir gætu ella fengið. Þarna gætu
hugsanlega komið til sögunnar sterk-
ir erlendir aðilar, sem gætu fjár-
magnað hráefniskaup og haft bol-
magn til að bíða þar til bezta verðið
fæst fyrir afurðirnar.
Þegar á heildina er litið virðist ljóst
að vöxtur vinnslu Kínverja á tvífryst-
um bolfiski, muni aukast. Sömuleiðis
má búast við aukinni neyzlu heima
fyrir. Gera má ráð fyrir að fyrirtækin
verði færri og stærri, þar sem fjár-
hagslega veikburða fyrirtæki verði að
hætta rekstri. Stærri framleiðendur
verða síðan að mæta kröfum kaup-
enda á Vesturlöndum um stöðugt
verðlag og jafna og reglubundna af-
hendingu afurðanna. Líklegt er að af-
urðir sem ekki liggur mikið á að koma
á markað verði unnar í Kína og
áherzla á gæði og vinnsluvirði mun
aukast.
Heimild: Seafood International.
Bolfiskvinnslan færist
í auknum mæli til Kína
#   < 3  

:


. 
83 A>

C
A
B




36
.5 C  @   A
F   < 
8  8

:

C>
@

C
A
B




36
.5 C  @   
ENGINN skortur er á vinnuafli
í Kína. Stærsti aðilinn í tvífryst-
ingu á fiski er fyrirtækið Pacific
Andes með aðsetur í Hong Kong.
Það vinnur fisk í 18 verksmiðjum,
þar af á það þrjár en er með fast-
an samning við aðrar fimmtán.
Fyrirtækið er nú að reisa nýja
verksmiðju, en allar eru þær með
vandað gæðaeftirlistkerfi, HACCP
og uppfylla skilyrði fyrir innflutn-
ingi til Bandaríkjanna og Evrópu-
sambandsins.
Nýja verksmiðjan verður á
330.000 fermetra lóð. Á henni
verða átta vinnsluhús, hvert á
tveimur hæðum á alls 37.000 fer-
metrum. Allur húsakostur verk-
smiðjunnar mun hins vegar þekja
um 230.000 fermetra. Starfsmenn
verða til að byrja með 7.000 á
tveimur vöktum en alls verða þeir
15.000, þegar starfseminn verður
komin í fullan gang. Alls kosta
þessar framkvæmdir um 3,5 millj-
arða króna og mun fram-
leiðslugeta verða um 100.000 tonn
af unnum afurðum á ári, en á lóð-
inni verður meðal annars 60.000
tonna frystigeymsla og fiskimjöls-
verksmiðja. Starfsmenn verða í
verbúðum á staðnum og fá um
8.000 krónur á mánuði í laun.
Framleiðslan nær til allra
helztu tegunda á botnfiski, svo
sem alaskaufsa, þorsks úr Atlants-
hafi og Kyrrahafi, karfa og ým-
issa flatfisktegunda. Allur verður
fiskurinn fluttur inn heilfrystur,
hausaður og slógdreginn og verð-
ur hann unninn í flök, bita og
blokkir.
Félagið á engin fiskiskip, en
floti þess var seldur í kreppunni
sem reið yfir Asíu 1998. Stefnt er
að því að byggja flotann upp að
nýju, en á meðan er fiskurinn
fluttur inn, meðal annars á eigin
fiskflutningaskipum.
Pacific Andes er með um fjórð-
ungshlut í útflutningi Kína á fryst-
um flökum, og er talið stærsti
framleiðandi frystra flaka í heim-
inum. Helztu markaðirnir eru í
Evrópu, Japan og Bandaríkjunum
þar sem félagið á fiskréttaverk-
smiðju. Framleiðsla á ári nemur
nú um 60.000 tonnum af flökum
og mun hún ná meiru en 100.000
tonnum innan tveggja ára.
Pacific Andes framleiðir einnig
fiskafurðir fyrir heimamarkaðinn,
sem fer vaxandi, enda eru erlend-
ar verzlanakeðjur að hefja starf-
semi sína í Kína. Þar má nefna
frönsku keðjuna Carrefour. Um
helmingur afurða fyrirtækisins
fer á heimamarkaðinn og verður
vaxandi áherzla lögð á hann í
framtíðinn, þegar innflutnings-
tollar á fisk til sölu heima fyrir
verða lækkaðir.
Þrátt fyrir að nær öll vinnsla
fyrirtækisins byggist nú á hand-
aflinu, er Pacific Andes að huga
að meiri sjálfvirkni í vinnslunni,
einkum í flutningi á fiski. Hefur
það meðal annars haft samband
við Marel, Baader og fleiri slík
fyrirtæki.
Sjö þúsund starfsmenn