Morgunblaðið - 14.03.2003, Blaðsíða 22

STJÓRNLAGADÓMSTÓLL Tyrk-
lands bannaði í gær stærsta flokk
Kúrda, HADEP, á þeirri forsendu
að hann stefndi einingu landsins í
hættu með því að styðja aðskiln-
aðarsinnaða uppreisnarmenn og
saksóknarar óskuðu eftir því að
systurflokkur hans yrði einnig
bannaður. Forystumenn HADEP
lýstu banninu sem miklu áfalli fyrir
þá sem hafa beitt sér fyrir úrbótum
í mannréttindamálum í Tyrklandi
og það eykur spennuna í Kúrdahér-
uðunum þar sem tyrkneski herinn
er að undirbúa hugsanlegar aðgerð-
ir gegn kúrdískum uppreisnar-
mönnum í Norður-Írak komi til
stríðs í landinu. Bannið minnkar
einnig líkurnar á því að Tyrkir fái
að hefja aðildarviðræður við Evr-
ópusambandið.
„Okkur skilst að HADEP hafi
orðið miðpunktur baráttu gegn ein-
ingu ríkisins með því að aðstoða og
styðja Verkamannaflokk Kúrdist-
ans,“ sagði forseti stjórnlagadóm-
stólsins, Mustafa Bumin.
Dómstóllinn bannaði einnig 46 fé-
lögum í HADEP, meðal annars
nokkrum stofnfélögum, að taka þátt
í pólitískri starfsemi í fimm ár.
„Skjöl sanna að allir þessir menn
hafa aðstoðað hryðjuverkasamtök-
in,“ sagði Bumin.
Dómstóllinn fyrirskipaði að eign-
ir flokksins yrðu gerðar upptækar.
Skömmu eftir úrskurðinn óskaði
ríkissaksóknari Tyrklands eftir því
að systurflokkur HADEP, Lýðræð-
islegi þjóðarflokkurinn (DEHAP),
sem var stofnaður árið 1999, yrði
einnig bannaður.
24 flokkar hafa verið bannaðir
Verkamannaflokkur Kúrdistans
(PKK) stjórnaði fimmtán ára vopn-
aðri baráttu fyrir sjálfstjórn Kúrda-
héraðanna í suðaustanverðu Tyrk-
landi þar til hann lýsti yfir
vopnahléi árið 1999 þegar leiðtogi
flokksins, Abdullah Öcalan, var
handtekinn. Stríðið kostaði 36.000
manns lífið, 3.700 þorp voru lögð í
rúst og þúsundir Kúrda urðu að
flýja heimkynni sín.
Forystumenn HADEP vilja að
deilan verði leyst með friðsamleg-
um hætti og neita því að flokkurinn
tengist PKK. Flokkurinn er ekki
með neinn fulltrúa á tyrkneska
þinginu en er við völd í nokkrum
bæjarfélögum í suðaustanverðu
landinu. Hann var stofnaður árið
1994 eftir að annar flokkur Kúrda,
Lýðræðisflokkurinn (DEP), var
bannaður vegna meintra tengsla við
PKK.
HADEP er 24. flokkurinn sem
hefur verið bannaður í Tyrklandi
frá 1963. Líklegt er að bannið sæti
gagnrýni Evrópusambandsins sem
hefur nokkrum sinnum varað Tyrki
við því að þeim verði ekki boðið að
hefja aðildarviðræður nema þeir
komi á lýðræðislegum umbótum og
úrbótum í mannréttindamálum.
Tyrkneska þingið breytti stjórnar-
skrá landsins í fyrra til að auka
menningarleg réttindi Kúrda, m.a.
til að heimila útvarps- og sjónvarps-
útsendingar og kennslu á kúrdísku.
Forystumenn HADEP for-
dæmdu bannið í gær og sögðu það
mikið áfall fyrir þá sem barist hefðu
fyrir lýðræðisumbótum í Tyrklandi
og vildu að deilan um Kúrdahéruðin
yrði leyst með friðsamlegum hætti.
„Tyrkir ætla að halda gömlu stefn-
unni til streitu,“ sagði Mefahir Alt-
indag, forystumaður HADEP í
kúrdísku borginni Diyarbakir.
„Þetta er pólitísk ákvörðun,“
sagði Dogan Erbas, forystumaður
flokksdeildar HADEP í Istanbúl,
um úrskurð stjórnlagadómstólsins.
„Hún mun hafa mjög slæm áhrif á
kúrdísku þjóðina. Kúrdar voru
orðnir bjartsýnir vegna tilrauna
Tyrkja til að fá aðild að Evrópu-
sambandinu og töldu að flokkurinn
yrði ekki bannaður.“
Óttast stríð milli
Tyrkja og Kúrda
Kúrdar í Tyrklandi eru mjög
andvígir því að Bandaríkjamenn
hefji hernað í Írak vegna þess að
þeir óttast að tyrkneski herinn not-
færi sér stríðið til að ráðast á
Kúrda.
„Það eru miklar líkur á því að
hernaðaríhlutun Bandaríkjanna í
Írak leiði til stríðs milli Kúrda og
Tyrkja,“ sagði Selahattin Demirtas,
formaður mannréttindasamtaka í
Kúrdahéruðunum. „Tyrkir líta á
stríð gegn Saddam sem tækifæri til
að leysa Kúrda-vandamálið.“
Verði Bandaríkjaher leyft að
gera innrás í Írak frá Tyrklandi
hyggjast stjórnvöld í Ankara senda
tyrkneska hermenn inn á yfirráða-
svæði Kúrda í Norður-Írak. Þau
segja þetta nauðsynlegt til að
hindra að Írakar flýi til Tyrklands
en talið er að markmiðið sé í raun
að koma í veg fyrir að íraskir Kúrd-
ar notfæri sér glundroðann sem
myndi fylgja stríði í Írak til að lýsa
yfir stofnun sjálfstæðs ríkis. Tyrkir
óttast að það myndi kynda undir
aðskilnaðarkröfum Kúrda í Tyrk-
landi.
Tyrkneskir fjölmiðlar hafa sagt
að hermenn hafi þegar verið sendir
yfir landamærin en ekki hefur verið
hægt að staðfesta það þar sem her-
inn hefur lokað svæðinu.
Banni Tyrkja við
stærsta flokki
Kúrda mótmælt
Spennan í Kúrdahéruðunum eykst og
minni líkur á ESB-aðildarviðræðum
Ankara. AFP.
ERLENT
22 FÖSTUDAGUR 14. MARS 2003 MORGUNBLAÐIÐ
MEÐ BLAÐINU Á MORGUN
Með Morgunblaðinu
á morgun fylgir
48 síðna blað
um fermingar,
undirbúninginn,
athöfnina og veisluna.
Geymið blaðið!
AÐ minnsta kosti 14 manns létust og um 85 slösuðust er
um 200 bílar lentu saman á þjóðveginum milli Feneyja
og Treviso á Ítalíu í gær. Lá þá mikil þoka yfir veginum
en að sögn lögreglunnar skeyttu margir ökumenn því
engu og slógu ekkert af hraðanum. Raunar voru árekstr-
arnir tveir því að ökumenn, sem stöðvuðu bíla sína er
þeir sáu hvað gerst hafði, fengu aðra bíla aftan á sig.
Varð eldur laus í nokkrum bílanna.
AP
Fjórtán létust í stórárekstri
SÆNSKA stjórnin kann að stöðva
vopnaútflutning frá Svíþjóð til
Bandaríkjanna ákveði George W.
Bush Bandaríkjaforseti að hefja
stríð í Írak án stuðnings örygg-
isráðs Sameinuðu þjóðanna, að
sögn sænskra embættismanna í
gær.
„Við vonum að við lendum ekki í
þessari erfiðu stöðu en ef það gerist
er ljóst að þetta verður ein af erf-
iðustu ákvörðunum sem stjórnin
hefur þurft að taka á sviði vopnaút-
flutnings,“ sagði Lotta Fogde, að-
stoðarutanríkisráðherra sem fer
með mál sem varða vopnaútflutning
Svía. Hún bætti við að eitt af mik-
ilvægustu skilyrðum sænskra
stjórnvalda fyrir heimild til vopna-
útflutnings væri að löndin sem
vildu kaupa vopnin virtu alþjóðalög.
Sænsk stofnun, sem hefur eftirlit
með vopnaútflutningnum, bannar
að vopn séu seld til landa sem
heyja stríð eða brjóta alþjóðalög.
Vopnaútflutningur Svía til
Bandaríkjanna jókst um 51% í
fyrra, nam 249 milljónum sænskra
króna, um 2,2 milljörðum íslenskra,
og var um 15% af heildarvopnaút-
flutningi landsins.
Um 40 sænsk fyrirtæki flytja út
vopn.
Banna Svíar vopnasölu vestur?
Stokkhólmi. AFP.
EMBÆTTISMENN breska utan-
ríkisráðuneytisins telja ekki „við
hæfi“ að Elísabet Englandsdrottn-
ing yfirgefi land sitt við „núverandi
aðstæður“ en í gær var greint frá því
að Elísabet hefði aflýst opinberri
heimsókn sinni til Belgíu. Heimsókn-
in var fyrirhuguð í næstu viku en
ekkert verður nú af henni í samræmi
við tilmæli stjórnvalda. Er ákvörð-
unin sögð tengjast yfirvofandi stríðs-
átökum í Írak.
Fulltrúar konungshallarinnar
sögðu að heimsóknin yrði sett á dag-
skrá við annað tækifæri. Gert hafði
verið ráð fyrir því að drottningin
ætti fund með Alberti II Belgíukon-
ungi og jafnframt
að hún myndi
hitta aðila í við-
skiptalífinu, auk
þess sem ráðgert
var að hún skoð-
aði höfuðstöðvar
Atlantshafs-
bandalagsins og
ræddi við George
Robertson lávarð,
framkvæmdastjóra NATO.
Konunglegri heimsókn á erlenda
grundu var síðast frestað eftir árás-
irnar á Bandaríkin 11. september
2001 en þá hafði drottningin haft í bí-
gerð heimsókn til Ástralíu.
Englandsdrottning
fer ekki til Belgíu
London. AFP.
Elísabet II