Morgunblaðið - 14.03.2003, Blaðsíða 30

LISTIR
30 FÖSTUDAGUR 14. MARS 2003 MORGUNBLAÐIÐ
HANDVERK og hönnun opnar sýn-
ingu á íslensku handverki og list-
iðnaði í sýningarsal í Sívalaturn-
inum í Kaupmannahöfn í dag.
Sýningin var fyrst sett upp í Hafn-
arborg í nóvember sl. Í aðdraganda
sýningarinnar var haldin sam-
keppni, sem var öllum opin og dóm-
nefnd valdi úr innsendum munum.
Dómnefnd valdi verk frá 42 aðilum.
Í tengslum við sýninguna er gefin
út sýningarskrá þar sem allir sýn-
endur eru kynntir.
Sýningin stendur til 27. apríl.
Frá sýningu Handverks og hönnunar í Hafnarborg.
Íslenskt handverk
sýnt í Kaupmannahöfn
unnar og færir út stílinn á sinn
frumlega og kraftmikla hátt. Síð-
astliðið ár leikstýrði hún eftir-
minnilega spunaverkunum Hljóm-
sveitinni og Grimmsævintýrum hjá
Leikfélagi Kópavogs en síðar-
nefnda sýningin var valin til sýn-
ingar í Þjóðleikhúsinu sem áhuga-
verðasta leiksýning ársins. Nú
notar Ágústa svipaða aðferð, hún
glæðir látlausan textann lífi með
spuna og sprelli sem á rætur í
vinnu með líkamlega nærveru leik-
aranna, ásamt öguðum trúðsleik og
hreyfingum sem spretta úr spuna-
vinnunni. Það var augljóst að leik-
arahópurinn hefur fengið að leggja
sitt til málanna því sjá mátti
dásamlega fjölbreyttan grínleik
þar sem hápunkturinn var feikna
fyndin eftirherma af Baldri og
Konna. Atriðið er alls ekki á skjön
við annað því Ágústu tekst fag-
mannlega að virkja hópinn sem
eina heild og eina leiksál.
Heildarmyndin sem Ágústa
Skúladóttir er að verða fræg fyrir
krefst þó fleira fólks og hér hefur
hún tekið með sér sömu búninga-
hönnuði og hjá LK, þær Þóreyju
og Þórunni. Þær verða að teljast
með hugmyndaríkara fólki því þær
búa til fjölskrúðuga, tímalausa
búninga úr tuskum og tjulli, suma
ættaða frá fyrri sýningum en hér
ræður aftur á móti litagleðin ríkj-
um. Sviðsmyndin er í sama stíl,
LEIKFÉLAGIÐ Hugleikur býr
yfir mörgum leikskáldum sem ým-
ist skrifa verkin ein eða í félagi við
aðra. Hildur Þórðardóttir er hér
ein á ferð með sitt fyrsta verk en
áður var hún einn þriggja höfunda
að Völinni, kvölinni og mölinni sem
sett var upp 1999. Verk hennar er
nokkuð í hugleikskum anda; gerist
í íslenskri sveit fyrr á öldum þar
sem prestsgrey reynir að gifta
dætur sínar ríkum mönnum en
tekur ekki í mál að þær fái að eiga
þá sem þær elska. Ástin er þó ekki
aðeins í meinum hjá yngri kynslóð-
inni heldur einnig þeirri eldri og
koma við sögu framhjáhöld, lausa-
leikskróar og rangfeðruð börn og
veldur allt þetta skemmtilegasta
sápuóperuhrærigraut og angri.
Hugleiksandinn nær þó ekki
mikið lengra því hér kemur leik-
stjórinn Ágústa Skúladóttir til sög-
einföld og hugvitssöm og skipt-
ingar eru notaðar sem hluti verks-
ins, verða fyndnar í hvert sinn.
Tónlist þeirra Björns og Þorgeirs
fellur eins og flís að efni og leik-
stjórn, hún er mjög vel samin, fjöl-
breytt og áheyrileg og notuð út í
æsar af leikurunum sem eru flestir
svo góðir söngvarar að jaðrar við
atvinnubrag. Eina hljóðfærið er
klarinett sem Keith Hayward blæs
í.
Gamlir og nýir Hugleikarar fóru
allir á kostum en það var alveg
sérstaklega gaman að sjá hve vel
þeir tileinka sér aðferðir leikstjór-
ans. Þar fór þó fremst Hulda
Björg Hákonardóttir í hlutverki
Möngu fóstru, en ásamt því að
tengja atriðin saman með fáguðum
trúðleik, ættuðum sunnan úr Evr-
ópu, skapaði hún innilega óþolandi
og fyndna persónu, grófgerða og
eigingjarna sífellt með ,,enginn
veit til angurs fyrr en reynir á vör-
unum“. Jóhann Davíð Snorrason
var hin stjarna þessarar sýningar,
lék Hafur, öreiga á Útnára, sem er
jafn lítið aðlaðandi og Manga
fóstra. Sýndi Jóhann alla takta
gamanleiks og það svo að hann
uppskar hlátur áhorfenda í hvert
sinn sem hann birtist á sviðinu og
var vart mennskur er hann breytt-
ist í brúðu í Baldurs og Konna-
atriðinu. Ármann Guðmundsson
var kostulega grófur og óviðfelld-
inn sem Úlfljótur og prestur Sig-
urðar Pálssonar dásamlega utan-
gátta með engilsásjónu sína. Silja
Björk Huldudóttir og Sigríður
Birna Valsdóttir sýndu skemmti-
lega skarpar andstæður systranna
og Hrefna Friðriksdóttir og Einar
Þór Einarsson voru innilega sjálf-
hverf og einföld mæðgin á Útnára;
hún hrokafull en hann barnslegur.
Þökk sé góðum leik, stórum hópi
baksviðs, hugleikskum sveitaróm-
an og flottri tónlist en ekki síst
feikna sterkri leikstjórn Ágústu
Skúladóttur þá fóru áhorfendur
hlæjandi og glaðir af frumsýningu
hjá Hugleik.
„Enginn veit
til angurs fyrr
en reynir“
LEIKLIST
Hugleikur
Höfundur: Hildur Þórðardóttir. Leikstjóri:
Ágústa Skúladóttir. Tónlist: Björn Thor-
arensen og Þorgeir Tryggvason. Leik-
mynd: Jón E. Guðmundsson, Jón Örn
Bergsson, Þórey Björk Halldórsdóttir og
Þórunn Eva Hallsdóttir. Lýsing: V. Kári
Heiðdal. Búningar: Þórey Björk Halldórs-
dóttir og Þórunn Eva Hallsdóttir. Förðun:
Elsa Dóra Grétarsdóttir. Frumsýning í
Tjarnarbíói 8. mars 2003.
UNDIR HAMRINUM
Hrund Ólafsdóttir
Morgunblaðið/Jim Smart
„Þökk sé góðum leik, stórum hópi baksviðs, hugleikskum sveitaróman og
flottri tónlist en ekki síst feikna sterkri leikstjórn Ágústu Skúladóttur.“
BRESKI rithöfundurinn Eliza-
beth McGregor færist mikið í fang í
skáldsögu sinni Ísbarninu. Í kynn-
ingu á höfundi segir að hún hafi áð-
ur skrifað nokkuð af smásögum,
spennusögum og gamansögum en
Ísbarnið sé hennar metnaðarfyllsta
verk. Það má til sanns vegar færa
að hér ráði metnaður ríkjum; nú-
tíma ástar- og örlagasaga er fléttuð
saman við sögulega atburði sem
gerðust um miðja nítjándu öldina.
Atburðir þessir lifna við og verða
mjög áhugaverðir í meðförum
McGregors en hins vegar nær nú-
tímasagan aldrei góðu flugi. Má þar
áreiðanlega kenna þýðingunni um
að einhverju leyti en aðallega er því
um að kenna að sagan fer hægt af
stað auk nokkurra erfiðleika höf-
undar við að ná utan um persónur
sínar. Einnig týnist atburðarásin í
nútímasögunni heldur mikið í smá-
atriðalýsingum á kostnað persónu-
sköpunar en sú er aldrei raunin í
hinni sögulegu frásögn. Samt sem
áður eru sannarlega nokkrar vel
heppnaðar persónur í sögunni og
dýpka þær skilning lesanda til
muna.
Persónurnar eru margar en að-
alpersónan er Jo Harper, ung
blaðakona í London. Henni er feng-
ið það verkefni að grennslast fyrir
um fornleifafræðinginn Doug
Marshall frá Cambridge en hann
hefur týnst á norðurskautinu í
rannsókn sinni á afdrifum heim-
skautaleiðangurs Sir Johns Frank-
lins sem farinn var um miðja
nítjándu öldina. Í stuttu máli sagt
kynnast þau Harper og Marshall og
í gegnum hann fær hún mikinn
áhuga á rannsóknarefni hans og
þeim slóðum þar sem skip Frank-
lins festust í hafís. Auk þess að
koma að heilmiklum upplýsingum
um Franklinsleiðangurinn með at-
hugunum Jo Harper er fléttað inn
köflum þar sem atburðirnir eru
lífgaðir við með hjálp höfundar en
sagan sú er sögð frá sjónarhóli tólf
ára drengs. Samkvæmt ágætum
eftirmála er persóna hans algerlega
spunnin af höfundi til þess að fá
bernskt sjónarhorn á þessa skelfi-
legu atburði og er það vel til fundið.
Flestar aðrar persónur í þeirri sögu
gæðir höfundur lífi út frá upplýs-
ingum um þá menn sem tóku þátt í
leiðangrinum og létu lífið, allir sem
einn, hátt á annað hundrað manns.
Gefið er sterklega í skyn að þar
hafi ráðið örlögum að einhverju
leyti sá ótti, yfirgangur og hroki
gagnvart frumbyggjum heimsins
sem alltaf hafi fylgt Vestur-Evr-
ópumönnum. Til viðbótar sögunum
tveimur sem ganga haganlega á
víxl gegnum bókina er þriðja sagan
sögð og er hún af kvenkyns ísbirni
sem ráfar um norðurskautið en með
sögu hennar kemur náttúruvernd-
arsjónarmið sterkt inn í bókina.
Sögurnar þrjár tengjast svo nokk-
uð skemmtilega í lokin og verður
þannig til þráður gegnum aldirnar
og tíminn skreppur saman.
Þær persónur sem best eru skap-
aðar eru tveir ungir menn. Annar
er Gus, Augustus Peterson, dreng-
urinn sem horfir forvitnum augum
á atburði leiðangursins og fær síð-
an að reyna meira en flestir ung-
lingar fyrr og nú. Í persónunni er
dýpt og samúð sem skilar sér til
lesenda. Hinn er John Marshall,
sonur fornleifafræðingsins Dougs.
Hann er gerður að hreyfiafli at-
burða sem skipta miklu máli fyrir
atburðarás bókarinnar auk þess
sem sögurnar þrjár tengjast að ein-
hverju leyti með honum. Persónan
er sjálfri sér samkvæm og gefin er
heildstæð mynd af uppvaxtarárum
hans og mótun. Hann þróast eðli-
lega og þroskast í sögunni. Hið
sama verður ekki sagt um aðalper-
sónuna Jo Harper. Hún verður fyr-
ir mikilli sorg og stendur uppi með
lífshættulega veikt barn þegar á
líður. Þó að samúð lesanda sé vissu-
lega með henni vegna þeirra hörm-
unga sem yfir hana dynja nær hún
aldrei þeirri dýpt sem höfundur er
annars prýðilega fær um gæða per-
sónur sínar. Það má geta sér þess
til að persónan standi höfundi of
nálægt að einhverju leyti en einnig
skortir þar undirbyggingu. Stærsti
galli bókarinnar, fyrir utan það sem
áður er getið, eru svo samskipti að-
alpersónunnar við nánustu vinkon-
ur sínar og vini. Þar rennur sagan
stundum út í væmni og yfirborðs-
kenndar lýsingar sem eru furðu-
lega mikil andstæða við hina vel
gerðu sögulegu frásögn. Í sögunni
af nítjándu aldar atburðunum er
ekki aðeins góð persónusköpun
heldur hefur McGregor mikla
þekkingu á viðfangsefninu. Þar týn-
ist frásögnin aldrei í smáatriðalýs-
ingum heldur verða allar upplýs-
ingar áhugaverðar. Til dæmis
lýsingar á klæðum og fæði, bygg-
ingu skipanna, lengdargráðum,
veðri og mörgu fleiru.
Ísbarnið er stór bók sem lýsir
miklum örlögum fyrr og nú. Höf-
undurinn hefur undirbúið vel hið
sögulega efni og auk þess safnað
góðum upplýsingum um sjúkdóm-
inn sem lýst er í nútímanum. Auk
þess eru í sögunni nokkrar athygl-
isverðar persónur sem dýpka hana
mjög. Hins vegar eru óþarflega
margir gallar á aðalpersónunni og
leiðigjörn smáatriði tínd til þegar
gerðum hennar er lýst, sérstaklega
fram í miðja bók. Þrátt fyrir það
tekur sagan kipp þegar þar er kom-
ið og þegar upp er staðið fær les-
andi nokkra tilfinningu fyrir mann-
legum örlögum, sársaukafullri
reynslu barna og fullorðinna en auk
þess fær hann tengingu við fortíð
og ósnortna náttúru í hættu.
Dimm örlagasaga
BÆKUR
Skáldsaga
Eftir Elizabeth McGregor í þýðingu
Þóreyjar Friðbjörnsdóttur.
457 bls., Vaka-Helgafell, Reykjavík
2002.
ÍSBARNIÐ
Hrund Ólafsdóttir
MÁLÞING um Veru Hertzsch
verður í fyrirlestrarsal Lands-
bókasafns – Háskólabókasafns í
Þjóðarbók-
hlöðunni á
morgun, laug-
ardag, kl. 14–
16.30. Það er
hin nýstofn-
aða Miðstöð
einsögurann-
sókna sem
stendur fyrir
málþinginu í
samvinnu við
Reykjavíkur-
Akademíuna og Landsbóka-
safnið, í tilefni af því að nú um
þessar mundir eru liðin 60 ár frá
því að Vera lést í fangabúðum í
Karaganda í Kazkhastan. Kast-
ljósinu verður beint að henni
sjálfri, ævi hennar og afdrifum,
og því sögulega samhengi sem
mál hennar endurspeglar.
Nafn Veru Hertzsch hefur
iðulega borið á góma hér á landi
í umfjöllun um afstöðu Halldórs
Kiljans Laxness til kommún-
ismans.
Arnór Hannibalsson fjallar
um hreinsanirnar miklu og
fangabúðakerfi Sovétríkjanna.
Gunnar Harðarson fjallar í
tímaröð um atburði í máli Veru,
Jón Ólafsson segir frá er hann
var á slóðum Veru í Téminkov-
búðunum árið 2002. Að loknum
erindum verða pallborðsum-
ræður. Fundarstjóri er Lára
Magnúsardóttir sagnfræðingur.
Vera
Hertzsch og
hreinsan-
irnar miklu
Vera
Hertzsch
NÝTT námskeið hefst 24. mars í
Myndlistaskólanum í Reykjavík þar
sem nemendum gefst kostur á að
kynnast tæknilegum grundvallarat-
riðum stafrænnar myndvinnslu
ásamt því að þjálfast í beitingu kvik-
myndarinnar sem skapandi tjáning-
arforms.
Námskeiðið er öllum opið, 16 ára og
eldri, en nemendur þurfa að koma
með eigin upptökuvélar. Kennari er
Steinþór Birgisson.
Sumarnámskeið fyrir unglinga
Sumarnámskeið fyrir unglinga 13–
16 ára verða í júní. Þar gefst nem-
endum kostur á að kynnast grunn-
þáttum kvikmyndagerðar og verður
leiðbeint um gerð stuttmynda.
Námskeið í
myndvinnslu Lát engan lítasmáum augum á
elli þína er óður
til aldraðra, eftir
Sigurbjörn Þor-
kelsson.
Bókin er byggð
á erindi sem höf-
undurinn flutti
fyrst á Degi aldr-
aðra á ráðstefnu
í Bústaðakirkju
árið 2000. Ráð-
stefnan bar yfirskriftina Staða aldr-
aðra á þotuöld. Í bókinni er einnig
bæn eftir höfundinn og fjögur frum-
samin ljóð úr ljóðabókum hans, Að-
eins eitt líf og Lífið heldur áfram.
Útgefandi er höfundur. Bókin er
48 bls., prentuð í Litrófi ehf. Ljós-
mynd á kápu er eftir Sigurbjörn Þor-
kelsson.
Erindi