Morgunblaðið - 17.03.2003, Síða 8

FRÉTTIR
8 MÁNUDAGUR 17. MARS 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Það er nú jafnsatt og að ég væri ekki á leiðinni í landsmálin, að þennan mann hef ég aldrei
séð eða heyrt, Hannes minn.
Málstofa um stríð og konur
Umræða er
til alls fyrst
Rannsóknarstofa íkvenna- og kynja-fræðum og UNI-
FEM á Íslandi halda mál-
stofu um stríð og konur nk.
mánudag, 17. mars í stofu
101 í Lögbergi klukkan
16.15. M.a. verður kynnt
nýútkomin skýrsla Sam-
einuðu þjóðanna um kon-
ur, stríð og frið. Einn fyr-
irlesara er Kristín
Ástgeirsdóttir, staðgengill
framkvæmdastjóra Mann-
réttindaskrifstofu Íslands.
– Hvert er efni málstof-
unnar?
„Hugmynd okkar er að
fjalla um konur og stríð frá
ýmsum sjónarhornum.
Þannig er mál með vexti,
að styrjaldirnar í Bosníu
og Rúanda á tíunda áratug
síðustu aldar beindu sjónum
kvenna- og mannréttindasamtaka
að hörmulegum afleiðingum styrj-
alda fyrir konur og stúlkubörn. Í
báðum þessum styrjöldum gerðist
það að þúsundir kvenna og
stúlkna var nauðgað kerfisbundið
til að brjóta þær, fjölskyldur
þeirra og samfélag niður og mark-
visst reynt að gera þær barnshaf-
andi svo að afleiðingarnar yrðu
enn verri. Þetta var auðvitað ekki
í fyrsta sinn sem slíkt gerðist í
styrjöldum eða átökum en senni-
lega hefur nauðgunum ekki verið
beitt jafnskipulega áður þar sem
konum var hreinlega smalað sam-
an í nauðgunarbúðir. Hvað gerðist
svo? Var leitað til kvenna þegar
kom að friðarsamningum og upp-
byggingu? Var spurt um þarfir
kvenna og barna? Nei, ekki ald-
eilis. Með friðargæslusveitum og
alls konar samtökum komu upp
ný vandamál, svo sem mansal og
vændi, þótt það væru ekki endi-
lega hermenn eða friðargæslulið-
ar sem hlut áttu að máli við kaup á
kynlífsþjónustu. Málefni kvenna á
ófriðarsvæðum voru tekin upp á
vettvangi Sameinuðu þjóðanna
með þeim árangri að Öryggisráðið
samþykkti sérstaka tillögu nr.
1325 um konur, friðarferli og frið-
argæslu. Í kjölfar hennar var
ákveðið að gera ítarlega rannsókn
á starfi stofnana Sameinuðu þjóð-
anna. UNIFEM ákvað að vinna
sérstaka skýrslu þar sem raddir
kvenna á ófriðarsvæðum fengju
að hljóma. UNIFEM fékk þær
Elisabeth Rehn frá Finnlandi og
Ellen Sirleaf Johnson til að heim-
sækja 14 svæði víðs vegar um
heim, allt frá Bosníu til Austur-
Tímor. Skýrsla þeirra kom út
undir lok síðasta árs og er þannig
að hún ætti að vera skyldulesning
allra stjórnmálamanna og herfor-
ingja. Eftir að hafa lesið hana
finnst mér að ekkert, og ég end-
urtek, ekkert geti réttlætt styrj-
aldir. Auk þessarar skýrslu hafa
verið gerðar alls konar rannsókn-
ir á styrjaldarundirbúningi, hug-
myndum að baki stríða og orð-
ræðu þeirra sem stjórna
styrjöldum, en hún er vægast sagt
karllæg og felst oft í
einhvers konar niður-
lægjandi kynferðisleg-
um samlíkingum.“
– Hvað er að segja
um yfirskrift málstof-
unnar?
„Við erum að reyna að ná utan
um efnið styrjaldir og konur. Við
viljum skoða orsakir þeirra og af-
leiðingar, með hvaða orðum þær
eru rökstuddar og reyna að greina
það kerfi sem að baki býr, karl-
mennsku og hugmyndir um konur
í því samhengi. Ástæðan er ein-
faldlega sú mikla umræða sem átt
hefur sér stað að undanförnu um
réttmæti þess að ráðast á Írak. Er
réttlætanlegt að beita stórfelldum
árásum með öllum þeim áratuga
hörmungum sem fylgja til að
koma einræðisstjórn frá? Hvað
tekur við? Hvað býr raunverulega
að baki? Erum við virkilega ekki
komin lengra en svo við lausn
deilumála að styrjaldir séu eina
úrræðið? Því hafna ég fyrir mitt
leyti.“
– Hverjir eru fyrirlesarar og
hverjar eru yfirskriftir erinda
þeirra?
„Ég ætla að ríða á vaðið og
segja frá skýrslu UNIFEM,
helstu niðurstöðum og tillögum
skýrsluhöfunda til úrbóta. Síðan
fjallar Steinunn Þóra Árnadóttir
BA í mannfræði og nemi í kynja-
fræðum um „Hörmungar í spari-
fötum – herfræðileg orðræða um
stríð“. Lilja Hjartardóttir stjórn-
málafræðingur kallar sitt erindi
„Geymt en ekki gleymt; nauðgan-
ir á stríðstímum“. Þorlákur Ein-
arsson nemi í sagnfræði fjallar um
„Kvenímyndir þjóðríkja og notk-
un þeirra í styrjöldum“. Birna
Þórarinsdóttir nemi í stjórnmála-
fræði tekur fyrir „Orðræða víg-
vallarins – kyngerving hernaðar
og hermennsku“. Á eftir erindun-
um verður svo pallborðsumræða.“
– Hverjir eiga helst erindi á
þessa málstofu?
„Allir þeir sem áhuga hafa á að
kynna sér afleiðingar styrjalda
fyrir konur og umræðuna um
styrjaldir almennt. Það fer ekki
fram hjá neinum þeim sem fylgist
með fréttum að það eru
nánast eingöngu karlar
sem taka ákvarðanir
um stríð og frið, líf og
dauða. Horfðu á Ör-
yggisráðið, stjórn
Bandaríkjanna, Bret-
lands og Íraks, Evrópusamband-
ið, NATO og Arababandalagið.
Sjáðu herforingjana. Karlar og
aftur karlar. Hvar eru konurnar?
Hvers konar kerfi er þetta eigin-
lega? Það er algjörlega óviðun-
andi hvernig heiminum er stjórn-
að og hvaða stefna er ríkjandi. Því
þurfum við að breyta og umræða
er til alls fyrst.“
Kristín Ástgeirsdóttir
 Kristín Ástgeirsdóttir er fædd
í Vestmannaeyjum árið 1951.
Stúdent frá MH 1971 og lauk BA
prófi í bókmenntum og sagn-
fræði frá HÍ 1977 og MA prófi í
sagnfræði 2002. Var um árabil
blaðamaður og framhaldsskóla-
kennari. Á Alþingi fyrir Kvenna-
listann 1991–1999, starfaði á
vegum utanríkisþjónustunnar í
Kosovo 2000–2001 hjá UNIFEM
Þróunarsjóði Sameinuðu þjóð-
anna fyrir konur. Er nú stað-
gengill framkvæmdastjóra
Mannréttindaskrifstofu Íslands.
Sjáðu herfor-
ingjana.
Karlar og
aftur karlar