Morgunblaðið - 17.03.2003, Síða 15

ERLENT
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 17. MARS 2003 15
RÁÐIST Bandaríkjamenn á Írak
gæti það gert að engu áratugastarf
að auknu öryggi í heiminum og fest í
sessi kenningu Bandaríkjamanna
um fyrirbyggjandi stríð. Stríð í Írak
gæti einnig haft alvarleg áhrif á þá
spennu og átök, sem víða kraumar
undir í heiminum.
Í Íraksdeilunni er ríkisstjórn
George W. Bush Bandaríkjaforseta
að draga í efa þá meginreglu, sem
varð til á síðustu öld, að ekkert ríki
megi ráðast á annað nema það
standi frammi fyrir yfirvofandi árás.
Hryðjuverkin vestra, sem sýndu, að
Bandaríkjamenn væru ekki einu
sinni öruggir innan sinna eigin
landamæra, urðu hins vegar til þess,
að Bush-stjórnin tók öryggismálin
til allsherjarendurskoðunar.
„Ef við bíðum eftir því, að ógnin
verði að veruleika, þá höfum við beð-
ið of lengi,“ sagði Bush þegar hann
ræddi þessi mál í West Point-her-
skólanum á síðasta ári. „Við verðum
að færa átökin til óvinarins, koma í
veg fyrir fyrirætlanir hans og kveða
niður hættuna áður en hún birtist.“
Ofurvald Bandaríkjanna
Þessi hugsun, sem getur haft
áhrif á alþjóðavettvangi löngu eftir
að Bush lætur af embætti, hefur
kynt undir ágreiningi meðal stór-
veldanna og er ein ástæðan fyrir
þeim átökum, sem átt hafa sér stað í
öryggisráði Sameinuðu þjóðanna.
Segja má, að Íraksdeilan sé nú að-
eins tilefni til mikillar umræðu um
ofurvald Bandaríkjanna, en margir
telja, að það muni fyrst og fremst
móta tímana framundan.
John Gershman, sérfræðingur í
utanríkismálum við Focus-stofn-
unina, segir, að kenningin um fyr-
irbyggjandi stríð sé „eins og blaut
tuska framan í viðurkenndar reglur
um alþjóðleg samskipti“.
„Með þessu er verið að opna fyrir
allar flóðgáttir. Nú geta aðrir sagt
sem svo, fyrst þetta er gott fyrir
Bandaríkin, þá getur það líka verið
gott fyrir okkur.“
Það voru raunar Bandaríkjamenn
sjálfir, sem áttu meginþátt í að móta
fyrrnefndar samskiptareglur með
stofnun Sameinuðu þjóðanna eftir
síðari heimsstyrjöld. Í stofnskrá
þeirra er kveðið á um rétt ríkja til
sjálfsvarnar en öryggisráðinu falið
að fjalla um fyrirbyggjandi aðgerð-
ir.
Segja sjálfsvarnarréttinn
ekki eiga við nú
Þeir, sem gagnrýna stefnu
Bandaríkjanna í Íraksmálum, segja,
að sjálfsvarnarrétturinn eigi ekki
við nú þótt Bush tali gjarnan um, að
Saddam Hussein Íraksforseti gæti
dag einn komið gjöreyðingarvopn-
um í hendurnar á hryðjuverkja-
mönnum. Bandaríkjastjórn svarar
því á móti og segir, að eftir hryðju-
verkin 11. september dugi ekki
lengur gamlar skilgreiningar.
„Hvað eigum við að gera? Sitja
með hendur í skauti og bíða eftir
annarri árás á borð við árásina á
World Trade Center? Bíða eftir
þeim hörmungum, sem efna- eða líf-
efnavopnaárás gæti valdið?“ sagði
Donald Rumsfeld varnarmálaráð-
herra í viðtali á síðasta ári.
Æ háðari hervaldi
Dianne Feinstein, öldungadeild-
arþingmaður demókrata í Kaliforn-
íu, sagði í síðasta mánuði, að hún ótt-
aðist, að þessi stefna myndi verða til
að einangra Bandaríkin og gera þau
æ háðari hervaldi í því skyni að
vernda hagsmuni sína og þegna
sinna erlendis. Aðrir óttast áhrifin á
átök milli ríkja víða um heim.
„Ef fyrirbyggjandi stríð verður
talið eðlilegt koma til dæmis upp í
hugann átök Indverja og Pakistana
og ástandið á Kóreuskaga. Það hlýt-
ur að valda áhyggjum,“ sagði Gersh-
man.
Bandaríkjastjórn virðist hins veg-
ar staðráðin í að halda sínu striki og
setja öryggi Bandaríkjanna ofar
áhrifunum á alþjóðlegar stofnanir.
„Mitt hlutverk er að verja Banda-
ríkin og það er einmitt það, sem ég
ætla að gera,“ sagði Bush í síðustu
viku.
Gæti grafið undan
öryggissáttmálum
Ótti við afleið-
ingar kenning-
arinnar um
„fyrirbyggj-
andi stríð“
AP
Bandarísk Harrier-orrustuþota kemur inn til lendingar á herskipinu
Bonhomme Richard úti fyrir strönd Kúveit í gær.
Washington. AFP.
JACQUES Chirac, forseti Frakk-
lands, sagði í gær að hann væri
reiðubúinn til að samþykkja að
Írökum yrði
gefinn mánað-
arfrestur til að
afvopnast, að
því tilskildu að
yfirmenn
vopnaeftirlits
Sameinuðu
þjóðanna (SÞ)
væru hlynntir
því.
Chirac sagði, nokkrum klukku-
stundum áður en Bandaríkjafor-
seti og forsætisráðherrar Bret-
lands og Spánar hittust á fundi á
Azoreyjum, að eftirlitsmennirnir
myndu greina öryggisráði SÞ frá
því í næstu viku að þeir teldu að
mögulegt væri að afvopna Íraka á
friðsamlegan hátt.
Chirac sagði, í viðtali sem sýnt
var á sjónvarpsstöðinni CNN, að
hann væri tilbúinn til að sam-
þykkja hvern þann frest sem eft-
irlitsmennirnir legðu til að veittur
yrði.
Frakkar, sem eiga fastafulltrúa
í öryggisráðinu, hafa sagst myndu
beita þar neitunarvaldi til að
koma í veg fyrir að samþykkt yrði
ályktun er heimilaði innrás í Írak,
undir forystu Bandaríkjamanna,
til að afvopna Íraka og hrekja
Saddam Hussein forseta frá völd-
um.
Jack Straw, utanríkisráðherra
Bretlands, sagði fyrir helgi að hót-
un Frakka um beitingu neitunar-
valds hefði aukið líkur á að ráðist
yrði á Írak. „Því miður virðast
Frakkar hafa ákveðið að fylgja
ekki eftir ályktun SÞ númer 1441
[sem kveður á um að Írakar skuli
eyða gereyðingarvopnum sínum
en sæta ella harkalegum afleið-
ingum]. Það dregur úr líkunum á
að friðsamleg lausn náist.“
Chirac vill gefa
mánaðarfrest
París, London. AP, AFP.
Chirac