Morgunblaðið - 17.03.2003, Side 18

LISTIR
18 MÁNUDAGUR 17. MARS 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Á 15.15 tónleikunum í Borgarleik-
húsinu á laugardaginn fengum við að
verða vitni að frumflutningi þriggja
nýrra íslenskra tónverka og frum-
flutningi á Íslandi á því fjórða.
Tvö verkanna voru eftir Ríkharð
H. Friðriksson. Það fyrra Flæði fyr-
ir rafgítar var flutt af tónskáldinu
sjálfu. Hér flæða hægt slegnir tónar
og hljómar hljóðfærisins í gegnum
hljóðgervla sem breyta þeim og
lengja þannig að hinar hægu laglínur
hlaðast hver ofan á aðra, hverfa síð-
an hægt og deyja út. Eða eins og
segir í kynningu efnisskrárinnar:
„Vefurinn er stundum gisinn en
stundum svo þéttur að línurnar
missa sjálfstæði sitt og verða að
hreyfanlegum hljóðmössum. Verkið
er hógvært (spuna)verk sem lætur
vel í eyrum.“
Síðara verkið Umhverfi I var flutt
í hléinu. Hljóðin eru sett á gagnvirk-
an hátt í tölvu og síðan leikin. Áheyr-
endur hafa möguleika á að hafa áhrif
á hljóðin og laga þau að sínum smekk
með vali á tölvuskjánum. Tölvan var
ásamt hátölurum sett upp í anddyri
hússins og blandaðist tónlistin þann-
ig umhverfishljóði kaffistofunnar
meðan á hléinu stóð. Bæði verkin eru
samin á þessu ári.
Verkið Are We? fyrir tvo tromp-
eta, tvær básúnur, tvo slagverksleik-
ara og tölvuhljóð samdi Þorsteinn
Hauksson árið 1980 samkvæmt
pöntun frá Pompidou-listamiðstöð-
inni í París og var verkið frumflutt
þar af Ensemble InterContempor-
ian í febrúar 1981. Verkið sem
heyrðist nú í fyrsta sinn á Íslandi
hefur áður verið flutt í Stanford,
Stokkhólmi og Tókýó. Tölvutónlistin
og hinn lifandi tónn hljóðfæranna
féll einstaklega vel saman, enda lá á
sínum tíma að baki mikil vinna í
tölvurannsóknum á byggingu yfir-
tóna og nýjum rannsóknum í hljóð-
eðlisfræði. Hin tvíhverfa (symmetr-
iska) uppsetning hljóðfæranna átti
einnig mikinn þátt í hinum glæsilega
og áhrifaríka flutningi verksins.
Drunur básúnanna minntu oft á
kraftmikinn hljóm hinna stóru frægu
bronsaldarlúðra sem fundust á 19.
öld í Danmörku eftir að hafa legið
sundurteknir í gröf sinni í yfir tvö
þúsund ár. Hljóðfæraleikarar voru
Eiríkur Örn Pálsson og Einar St.
Jónsson á trompet, Sigurður Þor-
bergsson og David Bobroff á básún-
ur og Steef van Oosterhout og Pétur
Grétarsson á slagverk. Hljóðstjórn
annaðist Ríkharður H. Friðriksson
og ljósastjórn Kalle Ropponen.
Snorri Sigfús Birgisson hélt um
stjórnvölinn af miklu öryggi.
Síðasta verkið á efnisskránni var
Caputkonsert nr. 2 í fjórum þáttum
eftir Snorra Sigfús Birgisson. Þessi
slagverkskonsert er saminn árið
2002 fyrir slagverksleikarana Egg-
ert Pálsson, Pétur Grétarsson og
Steef van Oosterhout sem allir eru
meðlimir slagverkshópsins Bendu,
píanó og 11 manna kammerhóp. Aðr-
ir hljóðfæraleikarar voru Zbigniew
Dubik og Hildigunnur Halldórsdótt-
ir á fiðlu, Herdís Jónsdóttir á víólu,
Sigurður Halldórsson á selló, Há-
varður Tryggvason á kontrabassa,
Kolbeinn Bjarnason á flautu, Eydís
Franzdóttir á óbó, Rúnar Óskarsson
á klarinett, Kristín Mjöll Jakobs-
dóttir á fagott, Eiríkur Örn Pálsson
á trompet, Sigurður Þorbergsson á
básúnu. Höfundurinn lék á píanó í 4.
þætti og stjórnaði flutningnum af
miklu öryggi.
1. þáttur nefnist Forspil. Einleik-
ararnir léku einir og sér á afrískar
handtrommur. 2. þáttur nefnist
Hugleiðsla og sá 3. Víkivaki og er
hann byggður á þjóðlaginu Þorkels-
dætra kvæði og er þessi þáttur
verksins mjög glæsilegur. 4. þáttur
nefnist Eftirspil og er fyrir píanó og
slagverk. 1. og 4. þáttur verksins eru
hluti annars verks sem frumflutt var
af Bendu sl. haust og eru all frá-
brugðnir milliþáttunum. Snorri nýtir
slagverkshljóðfærin mjög vel enda
er jú verkið samið fyrir þessa þrjá
frábæru slagverksleikara sem sýndu
svo sannarlega á þessum tónleikum
hvers þeir eru megnugir.
Morgunblaðið/Golli
Eggert Pálsson, Steef van Oosterhout, Pétur Grétarsson, Snorri Sigfús Birgisson og Eiríkur Örn Pálsson.
Erum við?
TÓNLIST
Borgarleikhúsið
Caput-hópurinn og, slagverkshópurinn
Benda. Verk eftir Ríkharð H. Friðriksson,
Þorstein Hauksson og Snorra Sigfús
Birgisson. Laugardagurinn 15. mars
2003.
HLJÓÐFÆRALEIKUR OG TÖLVUTÓNLIST
Jón Ólafur Sigurðsson
BÓK þessi er gefin út til að styrkja
góð málefni. Tuttugu og fimm ein-
staklingar leggja fram mislanga frá-
söguþætti. Sumir segja þónokkuð
mikið, aðrir minna. Það er lífsins
saga. Flestir segja frá tilteknum at-
burði eða atburðarás í lífi sínu, og
horfa þá gjarnan til æskuára. Staf-
rófsröðinni samkvæmt er Arngrímur
Hermannsson fyrstur. Hann minnist
Heklugoss 1991. Þá kemur Ágústa
Johnson. Hún segir meðgöngusögu
frá því er hún gekk með og fæddi tví-
bura. Heilmikil líffræði! Ásthildur
Ólafsdóttir rifjar upp vist sína hjá
ömmu í sveitinni. Ásthildur Skjald-
ardóttir gerir svitalífinu viðlíka skil í
sínum þætti. En hún kveðst hafa náð
í »bláendann á gamla tímanum«.
Björn G. Eiríksson leiðir lesandann
með sér inn í ævintýraheim Austur-
landa. Björn Bjarndal Jónsson hverf-
ur aftur til bernskuára í stórum
bræðrahóp austur í Biskupstungum.
Dögg Pálsdóttir minnist þriggja
heiðurskvenna. Gísli Helgason lætur
hugann reika aftur til Vestmanna-
eyjagossins þegar rödd hans barst
daglega út á öldum ljósvakans og
hann stappaði stálinu í vegvillta
Eyjamenn. Grétar Þorsteinsson
nefnir þátt sinn Náð landi. Grétar
kveðst »lengst af hafa verið á kafi í
alls konar félagsmálavafstri í íþrótt-
um, bindindishreyfingunni og í
verkalýðsmálum«. Ekki er hann að
segja þarna frá björgun úr sjávar-
háska svo sem ætla mætti af fyrir-
sögninni heldur frá annars konar að-
steðjandi vanda. Frásögn hans
minnir á að hættan gerir sjaldnast
boð á undan sér. En í dæmi því, sem
hann segir frá, sannast ennfremur að
áraun hver styrkir ef maður kemst
heill frá hildarleiknum. Guðmundur
S. Steingrímsson telur upp minnis-
stæðar hljómleikaferðir. Þar sem
þátturinn er stuttur verður frásögn
Guðmundar lítið meira en upptaln-
ing. Guðný Guðmundsdóttir hverfur
til Ameríku á seinni hluta sjötta ára-
tugarins. Sr. Guðný Hallgrímsdóttir
lýsir afa sínum eins og hann kemur
henni fyrir sjónir í barnsminni.
Gunnar Stefánsson hverfur aftur til
æskuára og segir frá kynnum sínum
af aldurhnignum nágranna sem barst
ekki á og lét lítið fyrir sér fara en
stendur eigi að síður ljóslifandi í end-
urminningunni. Þátturinn ber yfir-
skriftina Gamli maðurinn á kvistin-
um. Einföld en afar klár mannlýsing.
Hildur Jónsdóttir segir frá útreiðum
með sundurleitum hópi ferðafélaga.
Höskuldur Þráinsson nefnir þátt
sinn Þróunarhjáp Óskars á Laugum.
Kristinn Gestsson segir frá björgun
úr sjávarháska. Ólafía Hrönn Jóns-
dóttir minnist foreldra sinna sem lét-
ust með skömmu millibili á liðnum
áratug. Ólafía Hrönn áréttar að miss-
ir foreldra marki ávallt þáttaskil í lífi
manns, hvort sem fráfall þeirra beri
að seint eða snemma. Þegar faðir og
móðir eru bæði horfin blasir við sú
blákalda staðreynd að »maðurinn er
einn, bara mismunandi mikið einn«.
Ólafía Hrönn hefur ennfremur fengið
að reyna hve fólk er fljótt að gleyma
manni eftir að hann er horfinn úr
hópnum: »Maður er ekki til ef maður
er ekki sjáanlegur.« Vafalaust dag-
sönn, en hreint ekki gleðileg heim-
speki! Óli H. Þórðarson ekur vítt og
breitt eftir vegakorti minningalands-
ins. En þátt sinn nefnir hann Furðu-
legir draumar. Ekki er hann einn um
að dreyma fyrir daglátum. Hálærðir
menn fullyrða að sönnu að slíkt geti
ekki gerst. Óli H. veit betur. Ólína
Þorvarðardóttir segir smásögu úr
samkvæmislífinu. Hvöss og nöpur
ádeilusaga! Ómar Smári Ármanns-
son birtir samtal sitt við starfsbróð-
ur, Svein Björnsson rannsóknarlög-
reglumann, þar sem hann rifjar upp
minnisverð atvik frá starfi sínu og
réttir ræfilslegu dómsvaldi þessa
sneið: »Þeir fá að safna innbrotum og
fá enga dóma.« Sigríður Snævarr
rótar í minningakistunni og nemur að
lokum staðar við mannúðarmál. Þátt-
ur hennar væri læsilegri ef hún hefði
sleppt óþörfum inngangi með þarf-
lausum útúrdúrum. Svavar Gestsson
segir í þætti sínum frá dvöl vestur á
Fellsströnd þar sem hann kynntist
daglega lífinu og fornfálegum bú-
skaparháttum fyrir margt löngu.
Þáttinn nefnir hann: Sýlt, biti framan
og miðhlutað í stúf. Svavar er sem
mest má verða laus við sveitaróman-
tík. Þvert á móti má kenna frásögu
hans við svæsna and-rómantík, ef
leyfilegt er að snúa þannig út úr orð-
inu. Sæmundur Pálsson lýsir kynn-
um sínum af Bobby Fisher sem fræg
urðu kringum skákmótið hér 1972.
Senjóra Vatleró heitir þáttur eftir
Tómas Einarsson. Allt mun það vel
meint. En frásögnin er einum of til-
gerðarleg að mati undirritaðs. Heið-
urssæti bókarinnar skipar svo Þór-
unn H. Sveinbjörnsdóttir með
þættinum Afar og ömmur eru svo
mikilvæg. Þórunn náði í bláendann á
gamla tímanum líkt og Ásthildur. En
þáttur Þórunnar er samt miklu meira
en frásögnin einber sem er þó bæði
fróðleg og áhugaverð. Auk þess að
segja frá daglega lífinu í sveitinni
minnir hún á hve mikilvægan þátt af-
inn og amman gátu átt í uppeldi
barns og þar með mótun þess til
frambúðar.
Ljóst er að útgefandinn hefur gefið
þessu ágæta sögufólki frjálsar hend-
ur. Sögumenn koma hver úr sinni átt-
inni. Og hver og einn kemur með sína
reynslu og sín hugðarefni. Allt er fólk
þetta miðaldra eða eldra. Allt er það
að segja frá liðinni tíð, og þá allra
helst frá bernsku og æskuárum. Frá-
sagnir þess minna á hve mjög þjóðfé-
lagið hefur breyst frá miðri síðustu
öld. Vinnubrögð, samgöngur, mat-
aræði – að ógleymdum mannlegum
samskiptum – allt hefur það turnast
og velkst í ölduróti áranna. Fólk
þetta er ekki upp til hópa frægðar-
persónur. Flest er þó meira eða
minna þekkt frá fjölmiðlaumræð-
unni. Viðkvæm einkamál eru lítið inni
í myndinni. Nema hvað Grétar Þor-
steinsson leiðir lesandann út undir
vegg og trúir honum fyrir því sem
innst í sefa býr. Og stendur sterkari
eftir!
BÆKUR
Frásöguþættir
Umsjón: Karl Helgason. 207 bls. Útg.
Stoð og styrkur. Prentun: Prentsmiðjan
Oddi hf. Reykjavík, 2002.
Á LÍFSINS LEIÐ. V.
Fjölskylduheimspeki
Erlendur Jónsson
SÝNING á málverkum og vatns-
litamyndum úr vinnustofu Louisu
Matthíasdóttur í Hafnarborg var
vel sótt um helgina, að sögn að-
standenda. Sýningin var opnuð síð-
astliðinn föstudag.
Matthías Johannessen rithöf-
undur flutti ávarp og Lúðvík Geirs-
son, bæjarstjóri Hafnarfjarðar,
opnaði sýninguna.
Að sýningunni standa Temma
Bell, dóttir Louisu, eiginmaður
hennar Ingimundur Kjarval og fjöl-
skylda, en verkin eru öll úr vinnu-
stofu listakonunnar í New York og
Reykjavík. Ekkert verkanna hefur
verið sýnt áður opinberlega.
Sýningin stendur til 14. apríl.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Matthías Johannessen flutti ávarp við opnun sýningarinnar.
Sýning á verkum
Louisu vel sótt
SPARISJÓÐURINN og Leik-
félag Reykjavíkur hafa gert með
sér samstarfssamning sem felur í
sér að helstu viðskiptavinir Spari-
sjóðsins um land allt njóta sér-
kjara á leiksýningar í Borgarleik-
húsinu fram til vors 2003. Til
viðbótar styður Sparisjóðurinn við
starfsemina á Nýja sviði leikhúss-
ins, nánar tiltekið leikverkið Vetr-
arævintýri eftir Shakespeare í
leikstjórn Benedikts Erlings-
sonar, sem frumsýnt verður í apríl
nk. Stuðningur Sparisjóðsins
nemur samtals um 3 milljónum
króna.
Guðjón Pedersen leikhússtjóri
sagði við undirritun samningsins
að frumkvæði Sparisjóðsins væri
til fyrirmyndar og að LR væri
þakklátt Sparisjóðnum fyrir
stuðning í verki. Þetta væri ekki
síst viðurkenning á þeim listræna
árangri sem náðst hefði í starfsemi
leikhússins undanfarin misseri.
Gísli Jafetsson, framkvæmda-
stjóri markaðssviðs sparisjóð-
anna, sagði að Sparisjóðurinn
hefði markað sér þá stefnu að vera
í fararbroddi sem stuðningsaðili
menningar og lista. Sparisjóður-
inn hefði metið það sem svo að
verkefnaval Borgarleikhússins
væri fjölbreytt og athyglisvert.
Sparisjóðurinn vildi því gera við-
skiptavinum sínum kleift að sjá
eitthvað af þeim viðburðum sem
væru í boði. Enda væri það stefna
Sparisjóðsins að mynda sterk
tengsl við viðskiptavini sína.
Samningur sem þessi væri ein leið
til að ná því markmiði.
Sparisjóður-
inn styrkir LR