Morgunblaðið - 23.03.2003, Blaðsíða 8

8 B SUNNUDAGUR 23. MARS 2003 MORGUNBLAÐIÐ
F
RÁ því vefurinn fór að ryðja
sér til rúms fyrir alvöru í
kringum 1996 hefur fólk um
allan heim verið að skrifa þar
pistla, þar sem það varpar
fram skoðunum og gerir það
nokkuð reglulega og alltaf í
tímaröð, þ.e. nýjustu hug-
renningarnar birtast efst á
skjásíðunni. Þar koma fram
jafn fjölbreyttar skoðanir og mennirnir eru
margir sem skrifa pistlana. Þeim er ekki ritstýrt
og tjáningin er óheft og sjálfsprottin, sem gerir
þá heillandi, ef þeir eru vel skrifaðir.
Sumir hafa tekið þessi skrif föstum tökum og
skrifa á hverjum degi og jafnvel nokkrum sinn-
um á dag: Segja má því að hér sé um að ræða fjöl-
radda samfélag þar sem einstaklingurinn ræður
yfir sínum eigin miðli og getur sagt það sem hon-
um sýnist.
Það er ekki aðeins að fólk sé að skrifa pistla
heldur les þetta fólk skrifin hvað hjá öðru og
kemur með athugasemdir, þannig að úr verður
oft lífleg umræða á þessum síðum.
Í því sambandi hafa menn bent á það hvernig
þjóðsögur og ævintýri, þ.e. upplognir undir-
skriftalistar og hryllingssögur af tölvuvírusum og
hættulegum dýrategundum, hafa náð sér á strik í
vestrænu samfélagi eftir tilkomu Netsins og sér-
staklega tölvupóstsins.
Salvör Gissurardóttir, sem hefur verið öflugur
vefpenni allt frá upphafi bloggsins og manna
duglegust við að kynna vefleiðara, skilgreinir á
bloggsíðu sinni, www.asta.is/blogg, hvað blogg
er: „Það má líkja bloggurum við einfara þar sem
hver er uppi á sínum hól og hrópar sögu sína út í
umhverfið. Þá fara þeir sem eru á hinum hól-
unum að hrópa til baka og kallið berst áfram.
Sagan er endurtekin af bloggara eftir bloggara,
sem segir sína útgáfu af sögunni og kannski verð-
ur sagan réttari eftir því sem hún berst víðar og
eftir því sem fleiri eru búnir að taka hana upp og
meta hver kjarninn í henni er og senda hana
áfram.“
Næturlífið og bloggið
Pistlarnir hafa verið kallaðir ýmsum nöfnum
eins og vefleiðari, rafræn dagbók, opin dagbók,
annáll eða blogg sem er stytting úr enska orðinu
Weblog.
Að skrifa opna dagbók er þó ekki það sama og
skrifa venjulega dagbók. Í þeirri fyrrnefndu er
dagbókarhöfundurinn ekki aðeins í sínum eigin
afmarkaða heimi þar sem leyndin er einkennandi
heldur er hann að skrifa fyrir opnum tjöldum og
vísa í allt mögulegt fyrir utan sem honum dettur í
hug eins og til dæmis í blogg annarra eða hann er
að gefa álit sitt á einhverjum atburði eða um-
ræðu. Margir segja frá hvunndagslífi sínu, fréttir
af vinum og kunningjum. Tala um vinnuna og
einstakar tæknilegar úrlausnir, eins og Borgar
Þorsteinsson, tölvusnillingur, www.undra-
land.com/hattari. Sumir fjalla um námið, slúðra
eða rekja gang næturlífsins sem er misjafnlega
skrautlegt eða tala um tónlist, sem er mjög al-
gengt. Svo eru menn álitsgjafar eins og dr.
Gunni, this.is/drgunni, sem er mikið lesinn. Hann
gefur kvikmyndum og veitingahúsum sem hann
sækir einkunn á sinni síðu auk þess að tala um
daginn og veginn. Unnur.klaki.net, sem skrifar
mjög skemmtilegt blogg, gefur upp lista af eft-
irlætisbókunum sínum og því sem hana vantar
eða langar í það skiptið. Nanna Rögnvald-
ardóttir, ritstjórnarfulltrúi á Gestgjafanum,
nannar.blogspot.com, gefur uppskriftir á sínu
bloggi milli þess sem hún segir frá högum sínum
og sinna. Dæmi eru líka um að fólk segi frá ýms-
um vanda sem það er að kljást við eins og þung-
lyndi og veiti þannig öðrum hlutdeild í líðan sinni
eins og iddapidda.com.
Forsendan að vera sítengdur
Erfitt er að henda reiður á hvernig bloggið
byrjaði en forsenda þess að menn geti bloggað er
að hafa auðveldan aðgang að tölvum og vera sí-
tengdur allan sólarhringinn þannig að hægt sé að
skrifa niður hugrenningarnar þegar þörf krefur
og snarhenda þeim út í loftið.
Í árdaga veraldarvefjarins var stærstur hluti
þess fólks sem var sítengt þeir sem unnu við tölv-
ur eins og forritarar og fólk sem vann við vefinn
sem upplifði hann sem eðlilegan hluta af lífi sínu,
en segja má að þeir séu upphafsmenn bloggsins.
Þetta var tæknilega þenkjandi fólk sem hafði
gaman af því að vafra um á vefnum og finna
áhugaverðar slóðir sem það hélt til haga fyrir
sjálft sig á sínum heimasíðum en fljótlega sóttu
aðrir í þessar upplýsingar. Sumir þeirra byrjuðu
svo að setja fram hugdettur sínar á þessum síð-
um um það sem þeim fannst áhugavert hverju
sinni. Til að byrja með var líklega frumstæð tján-
ingar- og athyglisþörf drifkraftur þessara skrifa.
Sumir fóru líka að líta á þetta sem góða leið til að
markaðssetja sig sem starfskrafta og fagmenn.
Höfðu þeir í huga að þeir yrðu fengnir til að sjá
um vefsíður til að kynna vöru og þjónustu og
gætu þannig aukið starfsmöguleika sína.
Hins vegar grunaði þá fæsta að þessi hegðun,
sem sumum finnst nördaleg, yrði til þess að það
kviknuðu líflegar umræður á vefnum og heilu
vefleiðarasamfélögin yrðu til.
Svo kom að því að þessi miðill fékk nafn og allt
í einu fóru menn að tala um Weblog, sem er sam-
sett úr tveim orðum, web og log, og úr varð blog,
sem hefur síðan verið einhvers konar gælunafn á
fyrirbærinu. Þetta orð birtist fyrst snemma árs
1999 og hafði náð svo góðri rótfestu að
Blogger.com, sem er helsta vefleiðarasetrið, not-
aði það þegar það fór í loftið síðla sumars þetta
sama ár eins og Már Örlygsson, vefhönnuður og
gamall vefleiðarahundur, bendir á. Már er reynd-
ar hættur að blogga, en hann er manna fróðastur
um þróun bloggsins.
Á þessum tíma einkenndist ytri umræðan um
bloggið af því að hér væri bara um bólu að ræða
sem ekkert yrði úr. Skrifaðar voru greinar um
vefleiðara þar sem var fjallað um þá sem kjána-
legt tískufyrirbæri eða ómerkilega lágmenningu.
Inn á milli hafi þó verið blaðamenn sem fannst
þetta dálítið sniðugt. „Blaðamenn eru nú farnir
að blogga. Þeir sjá að skilin á milli fjölmiðla og
móttakenda; lesenda eða áhorfenda, eru að
dofna. Fólk er farið að geta gegnt báðum hlut-
verkum í fjölmiðlaheiminum,“ segir Már.
Nú er svo komið að milljónir manna stunda
þessa iðju víðsvegar í heiminum, einkum í Banda-
ríkjunum, Bretlandi og löndum í NV-Evrópu, þar
á meðal á Íslandi.
Ein helsta ástæðan fyrir brautargengi bloggs-
ins er þó eflaust sú að það er auðvelt að byrja á
blogginu því það eru fáar fyrirstöður. Tæknin er
einföld og hvorki þarf að uppfylla einhver skilyrði
né fá leyfi eða leggja fram peninga til að geta
bloggað. Viðkomandi sest bara við tölvuna, finn-
ur sér vefsetur og byrjar að blogga. Auk þess
sem mörgum þykir þetta ógeðslega gaman, eins
og einn viðmælandi okkar orðaði það.
Upplýsingar sem hvergi eru til
Skoðum nánar hverjir blogga og hverju menn
velta fyrir sér í skrifum sínum. Þegar bloggið var
að byrja í Bandaríkjunum töluðu frumherjarnir í
sínum pistlum einkum um tæknina og þróunina á
netmiðlinum. Svo þegar bloggið varð almennara
urðu pistlarnir sífellt fjölbreytilegri og í sumum
tilvikum sérfræðilegri, því erlendis eru blogg-
ararnir margir hverjir í fararbroddi á einhverju
ákveðnu sviði.
Sem dæmi um fjölbreytilega notkun bloggsins
í Bandaríkjunum má nefna að töluverður fjöldi
bloggara nýtti vefleiðara sér til sáluhjálpar til að
komast yfir áfallið 11. september, þegar al-Qaeda
réðst á World Trade Center. Lýstu þeir upplifun
sinni á atburðinum og skiptust á reynslusögum.
Þannig öðluðust þeir skilning á eigin líðan og
fengu útrás fyrir tilfinningar sínar.
Sömuleiðis var athyglisvert að hin dreifða út-
gáfa vefleiðaranna þoldi betur kerfisálagið og
dreifði fjölbreyttari og oft nákvæmari upplýs-
ingum en fjölmiðlarnir eins og Már bendir á.
„Sjónvarpsstöðvarnar endurtóku aftur og aftur
sömu 60 mínúturnar af fréttum og stóru frétta-
vefirnir, eins og CNN.com, hreinlega lögðust á
hliðina út af öllu álaginu þegar milljónir notenda
leituðu þangað í fréttaleit. Þegar fólk sá að
CNN.com svaraði ekki fyrirspurnum fór fólk að
leita annað og þá tóku meðal annars vefleiðarar
við. Nokkrir vefleiðarahöfundar tóku að sér að
safna tengslum á helstu fréttirnar, sem var nokk-
urs konar blanda af fréttum og persónulegum
frásögnum.“
Már segir að svipað hafi verið upp á teningnum
þegar geimferjan Columbia fórst, en þá hafði fólk
lært að vefleiðarar voru gagnlegir í fréttaleit.
Þeir sem fóru að blogga fyrst hér á landi, sem
var í kringum þúsaldamótin, voru einkum
menntaskóla- og háskólanemar. „Þetta var lítill
og þröngur hópur fólks sem hafði áhuga á tölv-
um. Sérstaklega voru tölvu- og verkfræðinemar
atkvæðamiklir um tíma en flestir þeirra eru nú
hættir í blogginu, margir farnir í framhaldsnám
erlendis,“ segir Salvör Gissurardóttir, sem auk
þess að vera bloggari er viðskiptafræðingur og
starfar í forsætisráðuneytinu og er lektor við
KHÍ í upplýsingatækni. Einnig mátti finna nema
úr heimspekideild HÍ og sagnfræðinema og ein-
staka fólk í atvinnulífinu, helst þá sem tengdust
upplýsingasamfélaginu.
„Hérna heima urðu bloggarar sér strax mjög
meðvitandi um að þeir væru að gera eitthvað sér-
stakt og þessar pistlar hefðu nafn,“ upplýsir Már.
„Í upphafi var ekki hægt að lesa nein frumleg
skrif því menn voru bara að segja frá því að ein-
hver hefði linkað á þá. Svo gekk það yfir. Það sem
hefur breyst í tímans rás er að nú er alls konar
fólk að blogga en ekki aðeins fólk sem vinnur við
tölvur.“
Menn hafa verið að reyna að flokka bloggið hér
á landi eftir efnisinnihaldi en það er ekki auðvelt
því fjölbreytnin er mikil. Sumir skrifa bara um
sjálfan sig og tilgangslausa hluti og virðast fá út-
rás með því að hreyfa puttana á lyklaborðinu,
eins og Már orðar það. Aðrir eru í að miðla ein-
hverjum tengslum eða vísunum á aðra. Svo eru
þeir sem skrifa um stjórnmál, Björn Bjarnason,
þingmaður og borgarráðsmaður, bjorn.is, er í
þessum hópi en óhætt er að segja að hann sé einn
af fyrstu íslensku bloggurunum því hann hefur
skrifað pistla daglega á vefnum frá því í árdaga
vefjarins. Í þessum hópi eru líka Siv Friðleifs-
dóttir umhverfisráðherra, siv.is, og og Jónas
Kristjánsson, ritstjóri Eiðfaxa, jonas.is.
Að sögn Salvarar eru þeir sem tjá sig á vefnum
um stjórnmál í mörgum tilvikum á móti ríkjandi
öflum í þjóðfélaginu og alveg óhræddir við að láta
andstöðu í ljós. „Það liggur eiginlega í hlutarins
eðli að þeir sem hafa sinn einkamiðil eru ekki
málpípur stórrar heildar sem talar fyrir þá held-
ur upplifa sig sem rödd hrópandans í eyðimörk-
Uppspretta hugmynda
Vefleiðarahöfundarnir Már Örlygsson og Salvör Giss
inni. Þetta er oft á tíðum fólk lengst til vinstri eða
hægri eða anarkistar. Fólk sem frelsi ein-
staklingsins skiptir miklu máli.“
Dæmi um þetta er Sigurður Harðarson, hel-
viti.com/punknurse/, sem er pælari, pönkari og
anarkisti. Hann vinnur sem hjúkrunarfræðingur
á slysadeild Landspítala – háskólasjúkrahúss í
Fossvogi og bloggar reglulega.
Þegar farið er inn á vefinn og bloggið skoðað
kemur í ljós að skrifin eru mjög mismunandi að
gæðum. Sumt er afar gott en annað óttalegt bull,
sem einhverjir myndu segja að menn ættu að
skammast sín fyrir að birta.
Það má í þessu samhengi geta þess að það þyk-
ir ekki flott í bloggheiminum að skrifa pistla sem
hægt er að birta í fjölmiðli, að sögn Salvarar, því
þá á bloggarinn á hættu að þykja jafnvel upp-
skrúfaður og tilgerðarlegur.
Karla- og kvennasport
Eins og komið hefur fram voru tölvu- og verk-
fræðinemarnir með þeim fyrstu til að byrja að
skrifa á vefinn og voru, að sögn þeirra sem
þekkja til, atkvæðamiklir í þessum skrifum.
Þóttu skrif þeirra fremur hrokafull og stundum
klæmin. Þetta var umræða hóps ungra karl-
manna sem sumir voru að tala um reynslu sína af
næturlífinu og skrifa um pólitík og lögleiðingu
fíkniefna. Nokkrir þeirra birtu líka vísanir í
klámslóðir og gáfu upp hvernig hægt væri að fá
ókeypis tónlist á Netinu og var það vís leið til að
eignast stóran lesendahóp, að sögn Salvarar.
Daginn sem ég vaknaði holdsveikur gerði
ég mér enga grein fyrir því að þetta gæti
haft einhverja sérstaka merkingu fyrir
mig og umheiminn. Ég hélt áfram að fara
í vinnuna og kaupa í matinn eins og ekk-
ert hefði í skorist. Það var ekki fyrr en ég
missti framan af fingri ofan í súpuna að
ég fór að taka eftir breytingum. Þá á ég
við breytingar hjá umhverfinu.
Mínar eigin breytingar þekkti ég og líf
mitt snerist mikið um að aðlagast þeim
og lifa með þeim án þess að líða eins og
einhverju hefði verið umturnað eða væri í
upplausn.
Þegar frávik mitt sýndi sig þarna í há-
degismatnum þennan ákveðna dag var
skyndilega eins og lífi einhverra annarra
hefði verið umturnað.
Vingjarnlegasta fólk hætti að tala við
mig og átti ekki samskipti við mig nema í
einsatkvæðisorðum og bara eins og
þurfti til að láta verkin ganga.
Í fyrstu upplifði ég þetta sem að ein-
ungis þeir allra viðkvæmustu (eða
óþroskuðustu, vilji maður líta á þessa
upplifun neikvæðum augum) tækju
ástand mitt nærri sér.
Það reyndist aðeins vera framhlið.
Sýndarmennska (sýndarmennska dregur
meira niður þann sem þarf á nálægð og
uppbyggilegum tengslum að halda (hver
þarf ekki á því að halda) en að snúið sé
frá þeim). Það kom í ljós þegar frá leið og
ég sýndi ekki nein merki um að ætla að
hætta að skera mig úr á þennan hátt. Ég
þráði endi hvers vinnudags, ekki vegna
eineltis eða ofsókna heldur vegna leið-
inda. Það voru allir búnir að sammælast
um að láta verkin ganga án þess að ég
kæmi að þeim.
Þetta hafði ekki alltaf verið þannig.
Fyrstu vikurnar voru þau frakkari meðal
einstaklinganna í umhverfi mínu að
spyrja mig út í „ástandið“ og hvernig ég
hefði það. Útfrá orðalagi, augngotum og
öðrum vísbendingum fékk ég þann skiln-
ing á málið að mér væri ætlað að
skammast mín fyrir ástandið og biðjast
vorkunnar. Þetta var ekki hlutur sem ég
áttaði mig á meðan enn hefði gefist
möguleiki á að öðlast félagslega viður-
kenningu gegnum þá uppgjöf. Sem ég
gat ómögulega litið á sem uppgjöf vegna
þess að ég var sáttur við líf mitt og til-
veru, holdsveikur eður ei.
Þar eð ég, í sakleysi mínu, var nógu
dónalegur til að viðurkenna ekki að það
væri ég sem væri á einhvern hátt
óskemmtilegri manneskja en hin, sem
prísuðu hold sitt sælt og gott fyrir að
vera laust við fúa, var ég kominn í hlut-
verk siðferðilega bófans. Þau sem snið-
gengu mig tóku sér hlutverk hinna
vammlausu.
Sakleysi mitt hefur beðið mikinn
hnekki af þessari reynslu en varðveitir þó
nógu mikið af sínu upphaflega eðli til að
velta fyrir sér hvort eðlismunurinn á
holdfúa og hugarfúa liggi í fleiru en sýni-
leika?
w
w
w
.
h
e
l
v
i
t
i
.
c
o
m
/
p
u
n
k
n
u
r
s
e
/
4
.
f
e
b
r
ú
a
r
2
0
0
3

Morgunblaðið/Sverrir
Sigurður Harðarson